Tachtig procent van de Amerikanen vindt dat hun land op een verkeerd spoor zit. Wat kunnen ze daaraan doen?

De ravage aangericht door een cycloon in Myanmar roept herinneringen op aan de tsunami enkele jaren geleden, in hetzelfde deel van de wereld. Maar ook aan de doortocht van de orkaan Katrina in de Amerikaanse stad New Orleans. Katrina leidde in de VS tot een trauma. Veel meer dan de terreuraanslagen van Al-Qaeda in New York en Washington legde de orkaan bloot dat Washington, als het erop aankomt, niet voor zijn mensen kan zorgen. Dat heeft veel Amerikanen ook aan het denken gezet.

De bekende columnist en waarnemer van het Amerikaanse publieke leven Thomas Friedman vertelde vorige week in de krant International Herald Tribune dat hij in het hele land van Amerikanen hoort dat ze graag willen meewerken aan de programma’s voor staatsvorming, waarmee de regering zwaait in Irak en in Afghanistan. Ze vinden alleen dat die programma’s in eigen land meer nut zouden kunnen bewijzen.

Er loopt in de VS recent veel mis. Veel Amerikanen begrijpen niet waarom hun land hulp nodig heeft uit stadstaten zoals Dubai en Singapore om financieel overeind te blijven. De infrastructuur kan de vergelijking met die in de nieuwe groeipolen in de wereld nauwelijks doorstaan. Er wordt gesnoeid in fondsen voor onderzoek, laboratoriums worden gesloten en onderzoekers naar huis gestuurd. Beloftevolle jonge wetenschappers trekken tegenwoordig naar China, India en Singapore waar geld en kansen op hen wachten.

We leven met geleend geld in geleende tijd, besluit Friedman bitter. Hij komt met die conclusie in de buurt van de analyse die international editor Fareed Zakaria van het weekblad Newsweek maakt in zijn nieuwe boek, The Post-American World. Hij begint met de vaststelling dat de VS een malaise doormaken, zoals nooit tevoren: meer dan tachtig procent van de Amerikanen vindt dat hun land op een verkeerd spoor zit. Ze hebben geen controle meer over wat er in de wereld gebeurt. Het hoogste gebouw ter wereld staat in Taipei. De grootste raffinaderij in India. Het grootste casino in Macao. Van de 25 grote multinationals in wording is er niet één Amerikaans. De grootste vliegtuigen worden in Europa gebouwd en onder de tien rijkste mensen ter wereld zijn er nog maar twee Amerikanen. Dat soort dingen.

Militair zijn de Verenigde Staten nog het sterkste land van de wereld. Maar op industrieel, financieel, sociaal en cultureel vlak zijn ze bijgehaald en in vele gevallen ook overtroffen door China, India en de rest van de wereld. Want China en India staan eigenlijk maar symbool voor de opmars van landen overal op de planeet. De tijd van het antiamerikanisme is voorbij, besluit Zakaria, we leven nu in een post-Amerikaans tijdvak.

In de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen lijkt alleen Barack Obama die boodschap goed te hebben begrepen. Zijn roep om verandering slaat aan en inspireert vooral bezorgde jonge mensen. Ze zien in hem iemand die hen geen oude wijn in nieuwe zakken presenteert. Fareed Zakaria is uiteindelijk wel optimistisch: Amerika komt terug. Maar het wacht dan een strijd die zich niet op een klassiek slagveld afspeelt. Met zijn oude machtspolitiek schiet het daarvoor niet veel op.

door Hubert van Humbeeck