Het tweedaagse vernieuwingscongres van de CVP komt eraan. De nieuwe naam, CD&V (christen-democratisch & Vlaams), is er al. Nu nog een stuk geloofwaardigheid terugwinnen en ermee ophouden elkaar in de haren te vliegen.
Hij had de vernieuwing van de partij keurig in fases opgedeeld, na zijn aantreden als CVP-voorzitter in 1999. De gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2000 vormden de eerste stap. Van experimenten kon in die fase geen sprake zijn. Fase twee, het opfrissen van het partijprogramma, ging van start na de gemeenteraadsverkiezingen, en mondt eind deze week uit in een groot vernieuwingscongres. Na dat congres zal ook het politieke personeel van de partij, dat het nieuwe programma op het publieke forum moet verdedigen, worden vernieuwd. Maar de jongste maanden heeft de voorzitter ingezien dat het onmogelijk is om die verschillende fases zo strak gescheiden te houden.
Begin juni liep het nog maar eens mis. Johan Van Hecke en zijn groep Christen-Democratische Vernieuwing (CDV) zeiden weinig vertrouwen te stellen in De Clercks vernieuwingspogingen. Zij vonden ook dat de partij te veel naar rechts opschoof en stelden zowel de eigen toekomst in de CVP als de toekomst van de partij zelf ter discussie. Nu herhaalde Van Hecke eigenlijk gewoon wat hij altijd al heeft verteld. En hij was evenmin de eerste die kritiek leverde. Tal van CVP’ers uitten het afgelopen jaar hun ongenoegen over de aarzelende partijvoorzitter, de vaagheid van diens vernieuwingsplannen en het zwakke oppositiewerk van de partij. De communicatieverantwoordelijken kregen er grijze haren van. Iemand hoefde maar iets te zeggen, of een partijgenoot sprak dat terstond tegen. Probeer dan maar eens een sterke communicatiestrategie te voeren. Maar als renegaat Van Hecke spreekt, werkt dat bij het CVP-establishment nog steeds als een rode lap op een stier. En in plaats van Van Hecke publiek zijn vet te geven, wekte Stefaan De Clerck de indruk dat hij zijn voorzitterschap na het vernieuwingscongres voor bekeken hield. De partijbonzen, met de broers Van Rompuy op kop, bonden De Clerck zonder pardon aan zijn stoel. Een voorzitterswissel tijdens een vernieuwingsproces zou wel heel slechte reclame zijn. De Clerck moest Van Hecke ook streng berispen.
Maar daarmee was de ellende nog niet achter de rug. Een paar weken geleden werd de voorzitter in de krant De Morgen door mensen uit de eigen partij zwaar onderuitgehaald. De rol van De Clerck leek uitgespeeld, maar de voorzitter liet voor het eerst sinds lang zijn tanden zien. Hij veroordeelde de ‘guerrilla’ die tegen hem woedde en lijkt nu als voorzitter een tweede adem te hebben gevonden. In zijn partij wordt hem echter wel verweten dat hij het bewuste krantenartikel zelf heeft uitgelokt, door de suggestie van een conservatief complot te bevestigen.
PERSONENKWESTIE
De strijd tussen de verschillende facties verziekt het inhoudelijke debat in de partij, vindt de voorzitter. Maar de kritiek van de partijkopstukken heeft uiteraard ook te maken met de vraag of De Clercks verhaal van bijenkorven en imkers, menselijke verbondenheid en verenigingsleven, van de partij opnieuw een aantrekkelijke optie zal maken. Pakken tekst heeft de CVP over haar inhoudelijke herbronning geschreven, maar uit schrik om te links of te rechts, te oubollig of te nieuw over te komen, zijn alle scherpe kantjes weggevijld. Voeg bij dit alles de kolder rond de nieuwe naam en het ontbreken van een oppositiestrategie. Dan is het niet verwonderlijk dat de CVP nog steeds met zichzelf in de knoop ligt. Het is onzeker of het vernieuwingscongres die trend kan keren. De inhoud wordt tijdens het congres in ieder geval van ondergeschikt belang. Alle ogen zullen op de figuur van de voorzitter gericht zijn. ‘Ik wil absoluut vermijden dat het vernieuwingscongres versmalt tot een personenkwestie’, zegt De Clerck tijdens een gesprek in het gemeentehuis van Kortrijk. Maar hij heeft zelf de trouw aan de leider tot inzet van het congres gemaakt.
Anderzijds mag de boodschap ook niet los van de boodschapper worden gezien. Een nieuw programma kan pas aanslaan als het door nieuwe mensen wordt uitgedragen. En dat is het zwakke punt van de hele operatie. De gewezen ministers komen te sterk in beeld. Maar vanaf oktober komt daar verandering in, vertelt De Clerck: ‘Ik heb trouwens al in jongeren geïnvesteerd. Nahima Lanjri is congresvoorzitster en Wouter Beke leidt de commissie die de congresteksten heeft voorbereid. Het partijbestuur wordt dit najaar vervangen. Maar de parlementaire fracties zijn nu eenmaal wat ze zijn. Daarmee moet ik samenwerken tot de volgende verkiezingen.’
In juni kregen vijftien jongeren de opdracht de congresteksten voor te bereiden. Maar toen hun voorstellen eenmaal op tafel lagen, schrapten de parlementaire fracties wat hen niet beviel. Zo sneuvelden de termen homohuwelijk en confederalisme. Ook het migrantenstemrecht was onaanvaardbaar. Dat de voorzitter maar liet begaan, is hem door sommige jongeren niet in dank afgenomen. De Clerck is het verwijt over de vaagheid van de uiteindelijke congresvoorstellen onderhand spuugzat: ‘Onze voorstellen zijn niet wollig! Kijk naar onze standpunten over mobiliteit of de sociale protonkaart. Maar wie leest ze?’
GEKONKEL
Dat bepaalde parlementsleden geen hoge dunk hebben van de partijvernieuwing is inmiddels bekend. De broers Van Rompuy hebben altijd benadrukt dat het feit dat de CVP voor het eerst in vijftig jaar in de oppositie zat, de echte vernieuwing vormde. Al de rest hoefde met andere woorden niet zo nodig. De Clerck geeft toe dat hij onderschat heeft hoeveel nervositeit zijn vernieuwing veroorzaakt: ‘Ik dacht dat iedereen wilde meewerken, maar iedereen denkt blijkbaar vooral aan het veiligstellen van de eigen positie.’ Al duurt het nooit lang voor De Clercks aangeboren optimisme het van de sombere gedachten wint: ‘Je kunt de houding van de fracties negatief bekijken, namelijk dat ze aan de rem hebben getrokken. Maar het positieve is dat er een tegenreactie is losgekomen, waardoor zij ook een stempel hebben gedrukt op de congresteksten. De parlementsleden hebben ook meer aandacht voor de tactische kant van de zaak, te weten dat we ons met te extreme standpunten niet in een buitenbaan mogen plaatsen.’ Het is trouwens opvallend dat De Clerck zijn fractieleiders uitdrukkelijk verdedigt: ‘De semantische discussie over het homohuwelijk wordt door bepaalde mensen misbruikt om persoonlijk af te rekenen met die zogenaamd conservatieve elementen. Dat aanvaard ik niet.’
Terwijl de meest vernietigende kritiek op zijn persoon toch uit die conservatieve hoek kwam. En daarover maakt hij zich nog altijd ontzettend boos: ‘Het slopen van binnenuit is altijd de zwakke plek geweest van de partij en heeft haar in het verleden veel schade berokkend. Daarom zal ik na het congres beslissen met wie ik het programma uitvoer. De derde fase is cruciaal voor de vernieuwing van de partij. Wat niet betekent dat ik ineens een hele groep mensen zal elimineren. Maar er zal toch een zuivering optreden. Je kunt moeilijk verbondenheid als het kernpunt van je maatschappijvisie prediken, als je die verbondenheid in eigen kring niet beleeft. Al dat gekonkel is verdorie strijdig met onze beginselen.’
CDV-CONGRES
Niet alleen de personenkwestie, maar ook de keuze van de thema’s kan op het vernieuwingscongres trammelant veroorzaken. De CDV van Johan Van Hecke is misnoegd omdat haar thema’s, zoals internationale solidariteit, milieu of landbouw op het congres niet aan bod komen. Van Hecke, die volgens kwatongen al met één been in de VLD staat, probeert voorlopig toch nog zijn schaapjes in eigen huis op het droge te hebben. Met een goede plaats op de verkiezingslijst en een aantal inhoudelijke toegevingen, kan Van Hecke waarschijnlijk wel worden gesust. De gewezen voorzitter eist nu dat de partij volgend voorjaar een congres over zijn thema’s organiseert. En De Clerck blijkt daar niet eens bezwaar tegen te maken: ‘Het zou een perfecte stap vormen in de voorbereiding van de verkiezingen.’ Het is maar de vraag of het partij-establishment dat ook zo ziet. Dat Van Hecke er een eigen hofhouding op na houdt, tot daaraan toe. Maar dat hij daarenboven aanspraak meent te kunnen maken op een eigen congres, is de meesten wellicht een brug te ver. De houding van Johan Van Hecke tijdens en na het vernieuwingscongres kan de partij echter grote schade toebrengen. De Clerck aarzelt even als het onderwerp ter sprake komt: ‘Ik reken op de loyaliteit van Van Hecke, net zoals op die van vele anderen. Na het congres moeten we de rangen sluiten, anders ontstaat er een enorm probleem. Wie niet wil meespelen, moet vertrekken.’ Hij zal ook niet te beroerd zijn ‘de verantwoordelijkheid te nemen’ als de tegenstanders ‘niet zelf hun conclusies trekken’.
Want de tegenstand verdwijnt allicht niet met het vernieuwingscongres. De Clerck hoopt toch dat het gezonde verstand het haalt. ‘Verkiezingen winnen, doe je in ploegverband. Ik hoop dat iedereen dat beseft. De partij is door het vagevuur gegaan. In het vagevuur maken mensen bokkensprongen, zien ze overal schimmen en gaan ze schaduwgevechten aan. Maar het gaat langzaamaan de goede kant op. Ik zal in ieder geval niet terugschrikken om streng te zijn waar nodig. Sommige mensen zullen moeten afhaken. En dat heeft niets te maken met de persoon Stefaan De Clerck. Het is gewoon de baan waarvoor ik een mandaat heb gekregen.’
Han Renard
