Het verstrijken van de tijd is niet mild geweest voor ?Star Wars Special Edition?.

Een prettig weerzien kun je deze ?Special Edition? van ?Star Wars? (aan het orgineel werden een aantal digitale effecten toegevoegd) echt niet noemen. De mankementen van de prent zijn gebleven, zij het nog meer geprononceerd. De meeste kwaliteiten zijn echter verdwenen : wat dit SF-sprookje in 1977 uniek en origineel maakte of tenminste die illusie wekte , daar blijft nu niet veel meer van over.

Ondanks al het interplanetair gereis, het gekletter van de lasersabels en de stortvloed van fysieke actie, is dit een bijzonder statisch en stroef gedoe. De verhaalopbouw verloopt bijzonder stuntelig. Je ziet zo aan het overvloedig gebruik van ?gordijn?-overvloeiers, dat regisseur George Lucas nauwelijks zijn scènes aan elkaar kreeg. Op de twee Engelse acteurs na ( Alec Guinness en Peter Cushing), zijn de vertolkingen erbarmelijk. Mark Hamill is een bijzonder fletse verschijning als de koene held Luke Skywalker die in een ?galaxy, far far away? met zijn Republikeinse kompanen de strijd aanbindt tegen het verderfelijk Keizerlijk Imperium. Carrie Fisher is een ramp als prinses Leia ; je zit meer dan ooit vol verbijstering naar haar onnozel kapsel te staren het lijkt wel of ze twee opgerolde koffiekoeken op haar oren geplakt kreeg. Haar romantische uitstraling is zero, haar gekibbel met huurling en waaghalspiloot Han Solo ( Harrison Ford) is bijzonder vermoeiend.

De drie bordkartonnen helden zijn zo onuitsprekelijk vervelend dat je veel meer voelt voor de blikken figuurtjes R2-D2 en C-3P0. Al wordt ook de grappige interactie tussen de Laurel en Hardy-achtige computers gauw eentonig. De enige intrigerende figuur blijft de immer dreigende, hol ademhalende Darth Vader trouwens meer een harnas dan een mens. Die treedt pas in de volgende delen (?The Empire Strikes Back? en ?Return of the Jedi?) echt op de voorgrond.

Visueel maakt het allemaal een armtierige indruk. De fotografie van Gilbert Taylor is bijzonder ordinair : hele taferelen gedraaid in de Tunesische woestijn zijn gewoon overbelicht. Er zijn geen beelden die ons bijblijven, wat in het collectieve geheugen werd opgeslagen is minder een concrete film dan een agressief marketing- en merchandisingconcept.

GEBREK AAN DRAMATISCHE VORM

En neem nu de destijds meest bejubelde scène, de finale bestorming van deDeath Star, opgevat als een outer space versie van de beroemde dogfights uit films over de Tweede Wereldoorlog. In dit grote slotgevecht moet Luke Skywalker een precisiebombardement uitvoeren boven de zwakste schakel van het vijandelijk ruimteschip. De scène werd eigenhandig gesneden door Marcia Lucas, vrouw van de regisseur en één van de drie officiële cutters (ze kreeg er zelfs een Oscar voor). Maar als je die scène nu terugziet, kun je ze bezwaarlijk klassiek noemen daarvoor is meer vereist dan een technische stunt. Wat je daarvoor nodig hebt, is een combinatie van emotionele resonantie en filmische visie. Dat is ook de reden waarom zoveel scènes uit ?The Godfather?, ?Taxi Driver?, ?Cabaret? en ?Chinatown? de werkelijk grote Amerikaanse films uit de jaren zeventig moeiteloos het predikaat klassiek verdienen.

En wat nieuw en fris was twintig jaren geleden, de speciale effectenshow, heeft nu veel van zijn glans verloren. In 1977 konden recensenten nog gewagen van trucages die we nog nooit eerder hadden gezien. Zelfs al klopte dit toen al niet (waren ze dan zo snel ?2001 : A Space Odyssey? vergeten ?), nu is het helemaal déjà vu. De special effects in de saaiste ?Star Trek? aflevering zijn indrukwekkender dan wat we hier te zien krijgen.

Normaliter zou dat niet zo erg zijn. De originele ?King Kong? uit 1933 blijft ook nu nog bekoren, maar dat komt omdat er achter de nu hopeloos naïeve trucages een poëtische visie op film schuilt.

Lucas mag dan nog een gehaaide entrepeneur zijn, hij is vast geen bijzonder begaafd regietalent (de volgende delen werden trouwens door anderen ingeblikt). Ondanks alle rare en fantastische wezens en mythologische allusies, ontbreekt het ?Star Wars? aan verbeelding en dramatische vorm. Zeker in de mise-en-scène, die ongelofelijk vlak en rudimentair is.

Deugt er dan niets aan deze ruimtefantasie ? Jawel, de majestatische score van John Williams blijft stevig overeind. Wat de laatste Jedi-ridder Ben Kenobi zegt over de ?Kracht? dat ze het universum bijeenhoudt geldt in niet geringe mate voor de muziek van Williams : ze geeft ritme, eenheid, stuwkracht, diepte, grandeur, heroïek en melancholie aan comic strip-beeldjes die doelloos en rommelig voorbij schieten.

Patrick Duynslaegher

?Star Wars Special Edition? loopt nu in de bioscoop ; op 9/4 volgt ?The Empire Strikes Back?, op 30/4 ?Return of the Jedi?.Meer over het ?Star Wars? fenomeen volgende week in Weekend.

Star Wars : zelfs de special effects hebben veel van hun glans verloren.