Zeven dagen lang heeft het Israëlische leger alle pers uit het vluchtelingenkamp van Jenin weggehouden. Want wat daar gebeurde, kon maar beter voor de wereld verborgen blijven.
In de Geboortekerk van Christus in de oude stad Bethlehem zijn het voedsel en water nu op, zo werd dit weekend bekendgemaakt. De Israëlische troepen die het heiligdom omsingeld houden, willen geen bevoorrading toelaten. De goed tweehonderd mensen die in de kerk opgesloten zitten, zullen dus snel uitgehongerd raken en dan, zo hopen de Israëli’s, zullen ze zich wel overgeven.
De voor het millenniumjaar gerestaureerde kerk kwam de Israëli’s in het vizier toen zij op 1 april Bethlehem binnenvielen. Een aantal Palestijnen uit de buurt zocht toen een veilig heenkomen bij de 35 paters en nonnen die in de kerk wonen. Onder die Palestijnen een aantal politiemannen maar ook, in Israëlische ogen, een dertigtal militieleden van Hamas en Fatah. Israël zegt dat zij terroristen zijn die de bona fide kerkbevolking gegijzeld houden. De paters en hun bisschoppen zeggen dat de mannen asiel zochten in de kerk en hun wapens willen neerleggen, en dat zij door de Israëli’s gegijzeld zijn. De Israëlische premier Ariel Sharon wil dat de miliciens zich overgeven of Palestina voorgoed verlaten. Het antwoord is voorlopig nee. Een godsdienstoorlog is het nog niet.
Het andere probleem waar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell vorige week geen antwoord op had, was de kwestie van de ‘moordenaars’ in Arafats gebouw in Ramallah. Dat hoofdkwartier van de Palestijnse Autoriteit (PA) blijft omsingeld door Israëlische tanks, ook nadat het bezettingsleger op dringend verzoek van de Amerikaanse president George W. Bush eind vorige week zogezegd teruggetrokken werd uit de opnieuw bezette Palestijnse gebieden. Naast president Yasser Arafat en zijn getrouwen zitten in dat gebouw namelijk ook een aantal internationale activisten, vijf mannen die verdacht worden van de moord op de Israëlische minister van Toerisme Rehavam Zeevi. Zij werden gearresteerd door de PA en Sharon eist hun uitlevering om ze in Israël te berechten. Intussen bleek dat Sharon daarmee terugkomt op eerder gesloten akkoorden met de Palestijnen en de VS, aangezien de beschuldigden met Amerikaans escorte en Israëlische toestemming vanuit een andere stad op de Westoever naar Ramallah gevoerd werden om daar terecht te staan ? wat het onwaarschijnlijk maakt dat hun proces elders dan in Pales- tina zelf kan worden gevoerd.
DE VAL VAN JENIN
De derde plek die omsingeld blijft, is het vluchtelingenkamp van Jenin. De aanval op Jenin begon op 2 april, met raketbeschietingen uit helikopters en binnenrollende tanks. Voor Israël was dit nog onderdeel van het grote offensief om de ’terroristische infrastructuur’ uit te schakelen, waar kennelijk ook scholen en kerken toe behoorden. Om nog maar te zwijgen van de gebouwen van de Palestijnse Autoriteit, die overal op de Westelijke Jordaanoever met de grond gelijkgemaakt werden ? gevangenissen en politieposten inbegrepen.
Jenin, de noordelijkste stad op de West- oever, was al jaren ook de meest weerbarstige. Het kamp, met meer dan 13.000 inwoners, werd opgericht voor vluchtelingen van 1948, meestal uit de buurt van Haifa. De Israëlische mythe wil dat Jenin het centrum van de zelfmoordbommen-cultuur was: van de 100 Palestijnse zelfmoord-bommengooiers sinds het begin van de huidige intifada, zouden er 23 uit het Jenin-kamp gekomen zijn. Verklaarbaar door het feit dat de Palestijnse Autoriteit hier over Hamas of haar suïcidaire concurrenten geen gezag meer had. Voor de Israëlische legerleiding was het hier dat ze de ware ’terroristische infrastructuur’ ging vinden, en het was ook hier dat de operatie het gevaarlijkst zou zijn.
Na drie dagen was de stad ingenomen, en keerde het bezettingsleger zich naar het omsingelde kamp. Daar werd eerst de normale tactiek gevolgd. De Israëli’s vermoedden dat daar een 150-tal harde militieleden verschanst zaten. Om hen zou het dus te doen zijn. Maar het verzet van de Palestijnen was hevig ? ze hadden de tijd gehad om zich voor te bereiden ? en de Israëli’s waren in tijdnood: VS-president Bush had dagen geleden al, op 4 april, gezegd dat Ariel Sharon zijn leger uit Palestijns gebied moest weghalen, en wel ‘zonder uitstel’, en Colin Powell was aan zijn lange omweg naar Jeruzalem begonnen.
Maar toen dertien Israëlische soldaten in een hinderlaag omkwamen, besloot de legerleiding de grote middelen te gebruiken. Het hart van het kamp ? ruwweg een vierkante kilometer groot ? werd intens gebombardeerd. De bewoners werden met luidsprekers aangemaand om te vluchten, velen werden verjaagd ? in de richting van nabijgelegen dorpen. Daarna trokken de tanks en de bulldozers de smalle steegjes van het kamp in. De Israëli’s schoten op alles wat bewoog, onder andere met luchtafweergeschut.
Over wat er dan is gebeurd, lopen de versies uiteen. De Israëli’s beweren dat ze huis per huis de inwoners waarschuwden dat ze moesten vluchten omdat hun huizen afgebroken gingen worden, en dat ze zelf verliezen geleden hebben omdat ze zo humaan optraden en zo voorzichtig om toch geen burgerslachtoffers te maken. De burgerslachtoffers die het kunnen navertellen, beweren dat vluchtende families doodgeschoten werden en dat de Israëlische tanks en bulldozers de gebouwen van het kamp neerhaalden zonder zich te bekommeren om de bewoners die er nog in konden zitten. Het dodencijfer liep eerst op tot in de honderden ? het leger had het over een 200 Palestijnse doden ? en zakte daarna aan Israëlische kant weer tot 48. Palestijnse ooggetuigen vertellen van Israëlische koelwagens die lijken kwamen weghalen om ze elders te begraven, en van honderden doden die nog onder het puin zitten. Vanzelfsprekend ontkennen de Israëli’s dat in alle toonaarden.
Maar niet alles valt even makkelijk te ontkennen. Volgens de eerste onafhankelijke waarnemers die ter plaatse kwamen, leek het kamp van Jenin getroffen door een aardbeving. Mensen zochten met schoppen en houwelen naar hun familieleden die ze onder de puinhopen vermoedden ? of nog een tijdje konden horen roepen. Het ergste, voor de meeste getuigen, was de stank van rottende lijken die overal hing. Terje Roed Larsen, de speciale VN-vertegenwoordiger, had het over de gruwelijkste scène die hij in zijn carrière al had meegemaakt.
Was het een aardbeving geweest, dan had het Israëlische leger ? dat voor zulke rampen zeer goed is toegerust en over gespecialiseerde ploegen beschikt ? de helpende hand kunnen reiken. Niet alleen heeft het dat niet gedaan. Het heeft mannen, vrouwen en kinderen neergeschoten die dat wél wilden doen. Het heeft de gevangen burgerbevolking verboden en belet haar doden te begraven of op z’n minst weg te halen. Het heeft systematisch en formeel zowel het ICRC (het Internationaal Comité van het Rode Kruis) en de Palestijnse Halve Maan, als andere hulporganisaties die het kamp binnenwilden om mensen te redden, de toegang verboden. Het heeft op ambulances en hun personeel geschoten. Op dokters en verplegers.
En als om dit alles te bekronen, heeft het alle pers, beeld- en andere media manu militari uit het kamp weggehouden, zeven dagen lang, alsof daar iets was wat de wereld beter niet kon weten. Het was daar zogezegd ’te gevaarlijk’, want die Palestijnen hadden overal ‘booby traps’ gelegd. Te gevaarlijk, ja. Het gevaarlijkst waren zij zelf, zoals meestal in zulke situaties. Hoeveel doden er onder dat puin liggen, is momenteel niet bekend ? maar levenden zijn er nu wellicht niet meer bij.
De stank van de hele operatie is inmiddels zo allesdoordringend geworden dat de Verenigde Naties een informatiemissie naar Palestina willen sturen om na te gaan wat er in Jenin precies is gebeurd. Israël wordt her en der steeds luider van oorlogsmisdaden beschuldigd. De regering van Ariel Sharon drijft de arrogantie intussen zo ver dat ze van tevoren de drie meest gerespecteerde VN-vertegenwoordigers in het dossier als missieleden weigert: Mary Robinson, chef van het mensenrechtendepartement, Terje Roed Larsen, de speciale vertegenwoordiger ter plaatse, en Peter Hansen, de baas van UNRWA, het VN-agentschap voor de Palestijnse vluchtelingen, die al jaren in Gaza resideert. Het lijkt dat Sharon liever mensen over de vloer heeft die nergens van weten.
Het laatste woord zal alweer uit de VS moeten komen. Powell sprak op het eind van zijn missie duidelijker dan ooit over Amerikaanse steun voor een Palestijnse staat, maar verbond dat ook weer aan engagementen van Arafat tegen het terrorisme. En de handleiding daarvoor is zoekgeraakt onder de puinhopen van Jenin ? en van al die platgebombardeerde Palestijnse politieposten. De stank van Jenin zal nog lang over Israël blijven hangen.
Sus van Elzen
Israël wordt her en der steeds luider van oorlogsmisdaden beschuldigd.
