Het is misschien beter om er toch maar om te lachen. Hoewel. Het verhaal van de manier waarop Guido Tastenhoye zich voorneemt om weerspannige Brusselaars ervan te overtuigen om straks alsnog bij een onafhankelijk Vlaanderen aan te sluiten: door ze met een blokkade zachtjes dood te knijpen. Tastenhoye was tot niet zo lang geleden Wetstraatjournalist bij Gazet van Antwerpen, hij is nu parlementslid voor het Vlaams Blok.
Droomt het geachte kamerlid van een Sarajevo aan de Zenne? Ach Tastenhoye, reageren de verzamelde Blok-leiders. ‘Vast een glas te veel op’, denkt Gerolf Annemans. ‘Beetje onvoorzichtig’, sust Frank Vanhecke. ‘Je moet dat in zijn context bekijken’, vindt Tastenhoye nu zelf. Het is, kortom, de klassieke strategie: zoals iedere keer als het Vlaams Blok met een heikel onderdeel uit zijn eigen teksten wordt geconfronteerd, staat er niet wat er staat of is er niet gezegd wat iedereen heeft gehoord. Natuurlijk moet Guido Tastenhoye niet ernstig worden genomen – behalve wanneer hij het voor het zeggen zou krijgen. En dat is nu net het punt.
In een poging om dat soort semantiek te doorbreken, dienden het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding en de Liga voor de Rechten van de Mens een klacht in wegens ‘discriminatie en segregatie’ tegen drie vzw’s die nauw bij het Vlaams Blok aanleunen. De partij zelf aanklagen, kan niet omdat die geen rechtspersoonlijkheid heeft. Het proces begint vrijdag voor de correctionele rechtbank in Brussel. Het is de bedoeling om van de rechter te horen dat de vzw’s in kwestie, en dus de partij, een politiek van discriminatie propageren – en dat is in strijd met het verdrag ter verdediging van de rechten van de mens. Een veroordeling kost het Blok vrijwel zeker de subsidies waarop de partij volgens de wet op de partijfinanciering recht heeft. Dat gaat om veel geld, de financiële aderlating zou zwaar aankomen. Het zou bovendien, bijvoorbeeld, voor de openbare omroep een argument kunnen zijn om het Blok niet meer in zijn programma’s aan het woord te laten.
Meer dan twintig jaar nadat Karel Dillen in Antwerpen voor de Kamer werd verkozen en goed tien jaar nadat de wet op de partijfinanciering werd goedgekeurd, heeft de klacht iets van een bijna vertwijfelde sprong in het duister. In een gesprek met De Standaard geeft filosoof en ethicus Etienne Vermeersch de eisers nochtans hoop. ‘Wie zich – zoals het Blok – verzet tegen een politiek van assimilatie en integratie, is een racist’, stelt Vermeersch. ‘Omdat hij of zij er dan van uitgaat dat mensen die zich assimileren of integreren toch altijd van een andere soort blijven, ook al hebben ze onze cultuur volledig overgenomen.’
Zijn redenering kan de rechter helpen om helder na te denken. Want het proces is in elk geval een grote gok. De strategie om het Blok op deze manier voor de rechter te brengen, is daarom ook bij uitgesproken tegenstanders van de partij zeer omstreden. De uitspraak leidt namelijk hoe dan ook tot kopzorgen.
Als de vzw’s van het Blok straks niet worden veroordeeld, wordt daarmee eigenlijk zonder meer de bodem onder het cordon sanitaire weggeslagen. Als de rechter oordeelt dat de partij en haar instanties geen politiek van discriminatie willen, is er geen enkele reden waarom ze op ethische gronden uitgesloten zouden blijven van een deelname aan het bestuur – zoals dat nu het geval is. Ze zou dan een politieke partij zijn als een ander, weliswaar van een zeer rechtse signatuur maar dat is op zichzelf geen reden om ze aan de zijlijn te laten staan.
Als de vzw’s wel worden veroordeeld, betekent dat zoveel als een legitimatie van het cordon sanitaire, dat door het Blok altijd wordt aangevochten. Maar dat vonnis spreekt dan tegelijk ook impliciet een oordeel uit over vijftien procent van het Vlaamse kiezerskorps – in Antwerpen op dit moment zelfs over eenderde van de hele bevolking. Hoe moet de samenleving dan verder met zo’n etterende wonde in haar zijde?
Het is een teken des tijds dat twee buren een rechter vragen om een ruzie te beslechten omdat ze zelf niet meer met elkaar praten. Zo lijkt de maatschappij het vermogen te hebben verloren om het conflict in haar schoot op een andere manier op te lossen dan door tussenkomst van de magistratuur. Maar de uitspraak over de Blok-vzw’s zal uiteindelijk niets oplossen als het gesprek niet wordt hersteld: niet met het Blok als zodanig, maar met de kiezers van die partij.
Het beste daarvoor lijkt dat iedereen gewoon zijn werk doet zoals het hoort. Ambtenaar en zakenman, politieman en magistraat, journalist en politicus. Grote woorden en vlammende betogen hebben het fenomeen totnogtoe alleen maar groter gemaakt.
Hubert van Humbeeck
