DE SOLIDARITEIT IS NIET GERED

ETIENNE VERMEERSCH Auteur van enkele van de meest striemende passages in de Gravensteenmanifesten. © PHOTO NEWS
Rik Van Cauwelaert
Rik Van Cauwelaert Rik Van Cauwelaert is directeur van Knack.

Solidariteit is het meest misbruikte woord in de communautaire discussies. Maar naarmate de staatshervormingen vorderen, die telkens de vermolmde Belgische constructie overeind moeten houden en als gevolg daarvan de staatsfinancies verschrompelen, raakt die solidariteit uitgehold.

‘W ij eisen geen grond, geen geld en geen macht. Wij wijzen op principes die moeten leiden tot meer democratie.‘ Het is de veelzeggende slotzin van het derde Gravensteenmanifest. De Gravensteengroep verzamelt een aantal Vlamingen van progressieve gezindte die op geregelde tijdstippen, of als de politieke omstandigheden daar een rechtstreekse aanleiding toe bieden, hun gedachtewisselingen tot een manifest smeden en dat dan in het openbare debat brengen.

De Gravensteengroep, die allengs aangroeide, werd destijds bijeengeroepen door journalist Chris Michel omdat hij, naar eigen zeggen, vond dat men over het voortbestaan van het federale koninkrijk moest kunnen praten zonder als ultranationalist of als onsolidaire rechtse extremist te worden weggezet. De rechtstreekse aanleiding tot de bijeenkomst van de Gravensteengroep was de onlinepetitie Red de solidariteit – Sauvons la solidarité, georganiseerd door ACV- en ABVV-militanten, toen na de federale verkiezingen de regeringsonderhandelingen dreigden vast te lopen en het erop leek dat het land op de ultieme communautaire clash afstevende. Eind 2006 al had de RTBF het satirische maar toch omineuze tv-programma Bye Bye Belgium op de angstige Franstalige kijkers losgelaten. Vooral het karikaturale beeld dat de RTBF van de Vlamingen schetste zorgde benoorden de taalgrens voor wrevel. En die sfeer woog op de politieke onderhandelingen, die nogal onhandig werden geleid door Yves Leterme. Bij gebrek aan een welomlijnd staatsproject sukkelde de CD&V-kopman van het ene incident naar het andere.

In die sfeer verscheen in februari 2008 het eerste Gravensteenmanifest, waarin werd gesteld dat elke discussie over sociaaleconomische solidariteit onmogelijk wordt zonder politieke solidariteit. En die politieke solidariteit bestaat in het wederzijdse respect voor grens en ruimte. En dat respect, schreven de stellers van het eerste Gravensteenmanifest, moet niet worden afgekocht. De splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde is een zaak van toepassing van de grondwet en de tweetaligheid van het hoofdstedelijke gewest Brussel is de laatste kans voor België om als confederale staat te overleven. Als een consensus over die basisbeginselen wordt afgewezen, dan is elke discussie over staatshervorming zinloos. In dat geval moeten stappen worden gezet om de regio’s als onafhankelijke staten deel te laten uitmaken van de Europese Unie.

Die houding is de rode lijn doorheen de negende daarop volgende Gravensteenmanifesten. Het tiende manifest is vernietigender voor de federale coalitie en haar communautaire geneuzel dan wat de politieke oppositie ooit in het parlement formuleerde.

Het opmerkelijke nu is dat, ondanks de steeds doordachte teksten en kritieken op bijvoorbeeld het recentste federale regeerakkoord, niet alleen de politiek maar vooral de Vlaamse media niet lijken te weten wat ze met die Gravensteengroep aan moeten. Want die groep, met als boegbeeld de Gentse filosoof Etienne Vermeersch, de auteur van enkele van de meest striemende passages in de manifesten, beantwoorden niet aan het cliché van de vendelzwaaiende, tromroffelende kaakslag-Vlaming dat sommigen graag aanwenden om de echte communautaire discussie te ontwijken. In die Gravensteengroep zitten veeltalige heren en dames die hun politieke en historische klassieken kennen. Het is een bont gezelschap van academici en wetenschappers als Etienne Vermeersch, Frans-Jos Verdoodt, Tinneke Beeckman, Bart Maddens, Eric Defoort en Jan Bosmans, vakbondsmensen als Karel Gacoms, mediafiguren als Jean-Pierre Rondas, Willy Courteaux, Chris Michel, gewezen politici als Jan Van Duppen, Piet Van Eeckhaut en Nelly Maes, kunstenaars als Jo Decaluwé en Jan Verheyen.

De grote klacht van de Gravensteengroep is het democratische deficit dat in België de afgelopen decennia steeds groter werd en dat met het laatste regeerakkoord wanstaltige vormen dreigt aan te nemen. Want al die opeenvolgende staatshervormingen waren er onveranderlijk op gericht niet de Waalse minderheid te beschermen maar wel de Brusselse financiële belangen te dienen en de Vlaamse meerderheid, waar mogelijk, aan de ketting te leggen. En daar is men wonderwel in geslaagd. De machteloze meerderheid, de vrees van Hugo Schiltz, is een feit.

In het pas gepubliceerde Land op de tweesprong, waarin de tien Gravensteenmanifesten en enkele denkstukken werden gebundeld, hebben de auteurs het dan ook over ‘manifesten ter ontgrendeling van Vlaanderen’. Want bij elke staatshervorming worden nieuwe constitutionele grendels geïnstalleerd. De huidige regering heeft zelfs geen meerderheid aan Vlaamse kant. De speciale meerderheden, alarmbellen en andere grendels bieden kennelijk geen uitkomst meer. De nieuwste vondst heet ‘samenwerkingsakkoord’. Bevoegdheden worden overgeheveld, maar eerst moeten er samenwerkingsakkoorden worden gesloten. Maar die samen- werkingsakkoorden laten dan op zich wachten, zoals voor de plantentuin van Meise en de overheveling van ontwikkelingssamenwerking, en bijgevolg laat de overheveling op zich wachten. In het recentste regeerakkoord telt men een vijftiental van die samenwerkingsakkoorden.

Tijd kopen is kennelijk de eerste zorg van de traditionele partijen. Maar om tijd te kopen ontbeert de federale overheid de middelen. De Europese Unie oefent pressie uit om de federale financies op de eurolijn te krijgen. De federale regering tracht de Europese Commissie op andere gedachten te brengen, maar sixpack, twopack en fiscal compact zijn noodzakelijke maatregelen – België heeft ze ook goedgekeurd – om de eurostabiliteit te bevorderen. Wat de Europese Commissie naar voren brengt zijn geen vrijblijvende suggesties, maar dwingende eisen.

Bijna driekwart van de besparingen die deze regering oplegt, komt uit nieuwe belastingen. En dat in een land dat al een van de hoogste belastingtarieven kent. De nieuwe financieringswet brengt ook al geen soelaas en blijft een molensteen om de nek van de federale overheid. De onvermijdelijke besparingen die de regering moet opleggen, zullen ongetwijfeld in de sociale zekerheid moeten worden doorgevoerd.

De solidariteit wordt dus de grond in geheid, uitgerekend door de partijen die zich destijds achter Red de solidariteit – Sauvons la solidarité schaarden. De solidariteit tussen noord en zuid wordt door het optreden van de regeringspartijen verder afgetakeld. De vakbonden, die de laatste tijd nogal wat krediet verloren, zijn niet eens voorbereid op die situatie. ‘Omdat de bonden’, zo zegt Karel Gacoms, provinciaal secretaris van ABVV-metaal en lid van de Gravensteengroep, ‘solidariteit gelijkstellen aan steun voor de Belgische status-quo.’

Die Belgische status-quo wordt betaald door hen die de solidariteit het meest nodig hebben.

GRAVENSTEENGROEP. LAND OP DE TWEESPRONG. MANIFESTEN TER ONTGRENDELING VAN VLAANDEREN, PELCKMANS, 24,50 EURO.

Rik Van Cauwelaert

De politiek en de media weten niet wat ze met de Gravensteengroep aan moeten. Ze beantwoordt niet aan het cliché van de vendelzwaaiende kaakslag-Vlaming.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content