‘Ik kan hier niet blijven, ik heb hier geen toekomst meer. In Marokko vergeet men niet, nooit.’ Vier maanden heeft Asmaa doorgebracht in de gevangenis van Inezgane, net buiten Agadir. Haar misdrijf: ‘uitlokking tot buitenechtelijk geslachtsverkeer.’ Ook na haar vrijlating is zij in de ogen van de inwoners van haar geboorteplaats niet genoeg gestraft voor haar ‘misdaad’. De Belgische sekstoerist Philippe Servaty, de ware schuldige in het drama dat Asmaa’s leven en dat van tientallen andere vrouwen heeft verwoest, gaat ondertussen vrijuit.
De Belgische journalist Philippe Servaty bezocht tussen 2000 en 2004 regelmatig de zuidelijke badplaats Agadir in Marokko. In die periode verleidde hij minstens 80 lokale meisjes en vrouwen, in leeftijd variërend van 14 tot in de veertig, met de belofte van een huwelijk en een leven in Europa, soms ook met kleine geldbedragen of bescheiden geschenken. Servaty fotografeerde zijn minnaressen, voor eigen gebruik zoals hij hen vertelde, en plaatste de uiterst expliciete foto’s vervolgens op internet (op de inmiddels gesloten website marocsluts.tk), voorzien van seksistische en racistische commentaren.
Toen vorig jaar in Agadir bekendraakte dat de vrouwen op internet te zien waren en dat er inmiddels ook voor 10 dirham, nog geen euro, een cd met hun foto’s werd verkocht, stapte een van hen naar de politie en deed aangifte tegen de Belg. Het leidde tot een snelle vervolging en veroordeling van… de slachtoffers. Vijftien van hen kregen gevangenisstraffen, de rest wachtte niet af en is nog steeds voortvluchtig. Nadat de Marokkaanse televisiezender 2M begin dit jaar een reportage over de affaire had uitgezonden, liet het ministerie van Justitie in Rabat elf van de vrouwen vrij uit de gevangenis van Inezgane. Twee zitten er nog vast. Servaty zelf heeft de Marokkaanse cel steeds kunnen ontlopen. Waarom? Simpelweg omdat de autoriteiten in Agadir liever geen toeristen oppakken, al komen die alleen naar de stad om hun seksuele behoeften te bevredigen met vaak ook minderjarige meisjes.
Om na hun vrijlating in contact te komen met de slachtoffers is de hulp van Abderrahman Elyazidi onontbeerlijk. Hij is de voorzitter van ‘Anaruz’ (‘hoop’ in het zuidelijke Berberdialect) die de deuren naar de publiciteitsschuwe ‘cd-meisjes’, zoals zij hier in de volksmond worden genoemd, en hun families opent. Ik tref Elyazidi in Café La Fontaine, in het centrum van de stad, voormalig jachtterrein van Servaty. De 37-jarige vakbondsleider, vader van twee dochters, is de enige inwoner van Agadir die het aandurfde zijn nek uit te steken en de slachtoffers van Servaty de helpende hand te bieden.
Waarom trok juist hij zich het lot van deze vrouwen zo aan? ‘Luister,’ vertelt Elyazidi, ‘ik ben vakbondsman, dus niet bang voor de strijd. Ik word er soms van beschuldigd de prostitutie te verdedigen, maar wat Servaty deed, had misschien mijn dochters kunnen overkomen.’
Andere Marokkaanse ngo’s in Agadir wensten niets met de zaak te maken te hebben, omdat zij bang waren gelinkt te worden aan pornografie of prostitutie. Volgens Elyazidi was er juist geen sprake van prostitutie in de meeste gevallen, hooguit van de behoefte om zich via een relatie uit de armoede en ellende te redden. ‘Servaty hield er niet van geld uit te geven, hij was zuinig, dus liet hij de echte prostituees met rust. Bovendien zijn die te zeer door de wol geverfd om zich te laten fotograferen. Servaty speelde juist in op de wanhoop en naïviteit van de vrouwen.’
Verklaart dat werkelijk waarom sommige meisjes bereid waren zo ver te gaan? Foto’s van sodomie, van zogenaamde ‘ facials’, van vernederende poses met hoofddoek (‘commentaar hierbij van Servaty: ‘Er gaat niets boven het nemen van zo’n gesluierde slet.’), van plasseks? Elyazidi heeft ook een verklaring voor de vele sodomiefoto’s: ‘Op die manier behouden de vrouwen technisch gesproken hun maagdelijkheid, iets wat erg belangrijk is als zij met een Marokkaanse man willen trouwen.’
NOBELE INTENTIES
Toch is deze uitleg onbevredigend wanneer men de schokkende foto’s voor zich heeft. Op zoek naar antwoorden rijden we ’s avonds naar een donkere buitenwijk van Inezgane, voorstad van Agadir, gelegen aan de Souss, de rivier die zijn naam heeft gegeven aan de hele regio. De straten zijn niet verlicht en onverhard. Het heeft geregend, wat de weg in een modderpoel heeft veranderd. Dit is nog net geen bidonville (sloppenwijk), maar veel scheelt het niet. Het huisje waar Jamila (33) met haar ouders, twee zussen, broer en nichtje woont, heeft een minuscuul woonkamertje en twee slaapkamers, een voor de mannen en een voor de vrouwen.
Omringd door de vrouwelijke leden van haar familie vertelt Jamila hoe Servaty te werk ging: ‘Hij sprak mij aan op straat, toen ik op mijn enige vrije dag in het centrum van Agadir was. Servaty sprak een mondje Arabisch en nodigde mij uit koffie te drinken in La Fontaine. Hij vertelde mij dat hij precies op zoek was naar iemand als ik, een volwassen vrouw uit de streek. Hij vertelde mij dat zijn intenties nobel waren, dat hij iemand zocht om mee te trouwen en naar België te brengen.’
Bij die eerste ontmoeting gebeurde er verder niets. Servaty beloofde Jamila vanuit België te bellen en hield woord, ongetwijfeld om haar vertrouwen te winnen. Toen hij enkele maanden later naar Agadir terugkeerde, nam Servaty haar mee naar zijn appartement. Zij hadden seks en de journalist vroeg haar voor hem te poseren, hij vertelde dat dit normaal was, dat hij alleen maar een souvenir wilde voor wanneer hij terug in België was, voor wanneer hij zich alleen voelde en naar haar verlangde. Jamila stemde toe en zag Servaty nooit meer terug. ‘Toen hij niet meer van zich liet horen, was ik gefrustreerd, teleurgesteld, maar ook bezorgd dat hem misschien iets was overkomen, dat hij dood was’, vertelt zij.
Wat opvalt, is juist hoe weinig ‘opvallend’ Jamila is. Verlegen, kleurloos, voldoet zij zeker niet aan het algemene beeld van een pornoster of een prostituee. Wanneer men bovendien haar gebrek aan opleiding – zij werkt zes dagen per week in een visverwerkingsbedrijf – en de niet te negeren armoedige omstandigheden waarin Jamila met haar familie leeft in ogenschouw neemt, ligt de conclusie voor de hand: Servaty mikte op gemakkelijke slachtoffers. Meisjes en vrouwen die in hun ellende snel vielen voor beloftes van liefde en een beter leven in het rijke Europa.
Opvallend is dat dit type vrouwen qua profiel lijkt op de meisjes die in Europa slachtoffer worden van de zogenaamde loverboys en dat zijn juist vaak weer Marokkanen. Servaty als loverboy? Hoewel hij als pseudoniem op internet ‘ Belguel’(samentrekking van ‘ Belge’en ‘gueule’, ‘knappe vent’) gebruikt, lijkt hij al even onopvallend als zijn slachtoffers. Niet bijzonder knap of atletisch, zonder uitgesproken gelaatstrekken, zijn slachtoffers zijn het erover eens dat de nu 42-jarige Belg charmant is en oprecht overkomt. Kwaliteiten waarvan Servaty gretig gebruik maakte om zijn beloftes geloofwaardig te doen lijken.
Toch naïviteit: het willen geloven in een droom van een betere toekomst. Allemaal vielen zij ervoor. Jamila vertelt dat zij haar ogen niet kon geloven toen zij in de gevangenis twaalf van haar lotgenoten leerde kennen. Alle twaalf net zo verbijsterd als zij! Dan zegt Jamila iets opvallends: ‘Wij hadden geen van allen gedacht dat een Europeaan zoiets zou doen, dat hij zo tegen ons zou liegen.’ Blijkbaar leeft bij de vrouwen uit de sociaaleconomische onderlaag van de Marokkaanse samenleving de gedachte dat Europese mannen eerlijker, betrouwbaarder zijn dat hun Arabische seksegenoten.
Ongetwijfeld heeft Philippe Servaty daarvan gebruik gemaakt, beaamt Elyazidi terug in Agadir. ‘Hij rekende op hun vertrouwen, hun naïviteit én op de bescherming van de Marokkaanse staat.’ Maar waarom zouden de autoriteiten iemand beschermen die zo flagrant de wet schendt? Sekstoerisme is expliciet verboden in artikel 503 van de strafwet. ‘Marokko wil 10 miljoen toeristen trekken’, legt Elyazidi uit. ‘Dat levert deviezen op, Agadir leeft van het toerisme. Dus kan het zich niet veroorloven toeristen in de gevangenis te gooien. Men heeft de vrouwen simpelweg opgeofferd. En waarom ook niet? Het zijn niet de dochters van de politici die voor Servaty vielen.’
FLIRTEN OP DE BOULEVARD
In 2004 werd de Belg opgepakt door de politie en zes uur in de préfecture ondervraagd. De politie wist dat er iets mis was: in het door (sociale) controle geobsedeerde Marokko gebeurt weinig waarvan zij niet op de hoogte is. Na zijn verhoor werd Servaty door een politiewagen naar de luchthaven gebracht en op een vliegtuig naar huis gezet. Het was zijn laatste bezoek aan Agadir.
Hoe is het mogelijk dat de politie Servaty heeft laten gaan? De lokale politiechef, Abdellah Mountassir, weigert iedere commentaar. Maar dat het sekstoerisme in Marokko hoogtij viert én wordt gedoogd door de autoriteiten lijdt geen twijfel. ’s Avonds in de discotheken aan de Boulevard van Agadir wemelt het van de toeristen uit Europa en de Golfstaten die intiem met – soms wel erg jonge – Marokkaanse meisjes staan te praten, flirten, kussen. In Casablanca, Tanger of Marrakech is het niet anders, ondanks het feit dat zowel de vrouwen als de toeristen een hele reeks wetsartikelen overtreden. De politie kijkt eenvoudigweg de andere kant op.
Met deze wereld van prostitutie en sekstoerisme lijkt Asmaa wel heel weinig te maken te hebben. Haar geval is misschien wel het meest schrijnende in de affaire-Servaty. Vier maanden heeft zij gevangengezeten, omdat zij samen met een vriendin poseerde voor de Belg – maar daarbij hield ze wel al haar kleren aan. Ook had zij nooit seksueel contact met hem, maar voor de Marokkaanse justitie maakte dat niets uit: schuldig aan ‘uitlokking tot buitenechtelijk geslachtsverkeer’, luidde het vonnis.
‘In de gevangenis werden wij uitgescholden voor hoer door echte criminelen, moordenaars en dievegges, maar ik had helemaal niets gedaan’, vertelt Asmaa verontwaardigd. Een vriendin had haar er indertijd toe overgehaald haar te begeleiden bij een afspraak die zij had met de Belg. De foto op grond waarvan zij is veroordeeld is volkomen onschuldig: twee geklede meisjes op een bank die naar de camera glimlachen. Toch wordt Asmaa door de bewoners van Agadir over één kam geschoren met de anderen. ‘Ze zeggen tegen mij: het rolletje was zeker op, daarom zijn er geen pornofoto’s van jou’, klaagt Asmaa verbitterd. Ook na het uitzitten van haar straf, gaat de publieke vervolging gewoon door: ‘Vroeger kon je mij altijd op het strand vinden, ik surfte, ging uit. Nu kom ik het huis bijna niet meer uit, mijn vrienden hebben mij verlaten.’
Asmaa’s vader Mustafa lijkt kalm, maar geeft toe kwaad te zijn. Kwaad op Servaty natuurlijk, op de autoriteiten, op de samenleving die niet vergeeft, maar ook op zichzelf. En op zijn dochter: ‘Zij heeft mij teleurgesteld, mijn waarschuwingen niet serieus genomen. Toch ben ik blij dat ik op de foto’s heb gezien dat mijn dochter niet een van de andere meisjes was.’
MET DE NEK AANGEKEKEN
De pijn zit diep bij de familieleden van Servaty’s slachtoffers. In Inezgane barst Jamila’s moeder bij ons afscheid in tranen uit. Die niet vergevende, niet vergetende samenleving, ook haar dochter heeft ermee te maken. Zij werd aangegeven bij de politie door een buurvrouw en collega. Tot op de dag van vandaag weet zij niet waarom. Bij daglicht blijkt Inezgane een grauwe stad zonder toeristen, wel volksbuurten, veel hoofddoekjes en een gevangenis. Twee van Servaty’s slachtoffers zitten er nog opgesloten, de ene vrouw nog een paar weken, de andere, Jamila, nog maanden. Zij was – voorlopig – de laatste van de meisjes die werd vastgezet en had daarom de pech dat haar geen gratie werd verleend.
Op de markt, soukh in het Arabisch, verkoopt Hassan dvd’s in een klein stalletje, illegale kopieën uiteraard. Of hij de beruchte cd van de Agadir-filles heeft? ‘Nee,’ vertelt Hassan, ‘die is verboden, erg gevaarlijk te verkopen.’ En voor het schandaal uitkwam? Hassan lacht, tandeloos, ‘la sidi, nee mijnheer.’ Om er op samenzweerderige toon aan toe te voegen: ‘Andere verkopers hier op de markt wel, vroeger, maar die zijn ermee gestopt nadat de politie langskwam.’ De verkopers lopen zelf het risico de gevangenis in te gaan voor het verspreiden van pornografie, ook verboden in Marokko.
Wel heeft Hassan een mening over de zaak-Servaty. ‘Die vrouwen hebben gekregen wat ze verdienen, zij wisten wat ze deden.’ En Philippe Servaty zelf? ‘Dat is een buitenlander.’ Hassan haalt zijn schouders op. ‘Daar waagt de politie zich niet aan.’ Berustend: ‘C’est le Maroc, monsieur.’
Hoever deze publieke veroordeling gaat en hoeveel schade Servaty heeft aangericht in de levens van zijn slachtoffers en hun families blijkt uit het voorbeeld van Ouafa. Zij is net bezig te verhuizen wanneer ik haar bezoek in haar kleine huisje in een steeg van de volksbuurt Bensergaoui. Ouafa kon de druk, het geroddel en de beledigingen van haar buren niet meer aan. En dat terwijl zij zelf niet eens op de foto’s is te zien! Haar zus Fatiha wel en dat was genoeg om voortaan als paria in de buurt te worden behandeld. Op haar werk werd zij door haar collega’s beledigd, haar baas begon haar lastig te vallen. Ouafa: ‘Hij dacht zeker: als haar zus zo gemakkelijk is, is zij het ook.’ Toen zij weigerde op zijn avances in te gaan, werd Ouafa ingedeeld in de nachtdienst, tussen alleen mannen. Uiteindelijk werd ze ontslagen, uiteraard weigerden haar collega’s te getuigen toen zij aangifte deed van seksuele intimidatie bij de arbeidsinspectie.
‘Mijn eer en waardigheid zijn aangetast. In Marokko denkt men: als in een familie één persoon op het verkeerde pad gaat, is de hele familie zo. En dat terwijl mijn zus alleen maar naïef was.’ Ouafa kan haar woede niet verbergen, maar ook niet haar bezorgdheid: ‘Mijn zoontje is pas acht, maar weet alles. Op school wordt hij ook al met de nek aangekeken.’ En alsof dit nog niet genoeg is, heeft haar broer Fatiha verboden het huis te verlaten. Hoelang? ‘Tot men het is vergeten,’ denkt Ouafa. ‘Nooit meer dus’, voegt zij er treurig aan toe.
DOODSBEDREIGINGEN
En Servaty zelf? De journalist werd vorig jaar ontslagen bij zijn werkgever, het Franstalige dagblad Le Soir in Brussel. Lange tijd leek hij zonder straf weg te komen, maar wellicht zal hij toch moeten boeten. De Marokkaanse autoriteiten hebben na lang aarzelen Brussel verzocht hem te vervolgen, maar de vraag is op basis waarvan. Alleen als kan worden bewezen dat hij seks heeft gehad met minderjarigen, heeft Servaty volgens de Belgische wet een ernstig misdrijf gepleegd. Verder kan hij worden vervolgd wegens ‘schending van de goede zeden’, een relatief licht vergrijp. Daarvoor zijn getuigenissen nodig, maar de vrouwen in Agadir willen hier niets van horen. Zij hebben al genoeg meegemaakt. Iedere nieuwe golf van publiciteit rakelt hun pijn en vernedering weer op, ze willen vergeten en vergeten worden.
Kautar was 14 toen zij door Servaty werd verleid. Als ik haar bel en zeg dat ik journalist ben, vraagt zij geschrokken: ‘Toch niet Belgisch?’ Verder wil zij niet praten, alleen nog maar vergeten. Haar jonge leeftijd was overigens geen belemmering voor de Marokkaanse justitie om haar naar de gevangenis te sturen, zij het voor een kortere tijd dan haar volwassen lotgenoten.
Op verschillende websites in België hebben woedende Marokkanen doodsbedreigingen tegen Servaty geuit, de voormalige journalist neemt zijn telefoon niet meer op. In een interview met de RTBF heeft hij zijn spijt betuigd en gezegd dat hij een seksverslaafde is. Toch doet het verhaal de ronde dat hij zijn praktijken opnieuw heeft opgevat, ditmaal in de Dominicaanse Republiek.
Abderrahman Elyazidi heeft er weinig vertrouwen in dat Philippe Servaty ooit nog achter de tralies zal verdwijnen. ‘Zelfs als hij terug naar Marokko zou komen, ben ik er niet zeker van dat men hem niet opnieuw ongestoord zijn gang zou laten gaan’, meent hij. Gerechtigheid is wat zijn organisatie Anaruz eist, voor de slachtoffers én voor Servaty zelf. Voor Asmaa is dit niet genoeg. Gevraagd naar wat er met de man moet gebeuren die haar leven voorgoed heeft veranderd, aarzelt zij geen moment: ‘Ik wil dat hij sterft!’
DE NAMEN VAN DE VROUWELIJKE SLACHTOFFERS ZIJN OM EVIDENTE REDENEN GEWIJZIGD.
BART SCHUT
