Is ABX een ‘global player’ of een zeepbel? De politiek weet zich geen raad met de geldverslindende pakjesdienst van ex-spoorbaas Etienne Schouppe.

De pakjesdienst van de spoorwegen? Een beetje surfen op het internet biedt een heel ander beeld, met spetterende sites ABX Logistics, in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Korea, Hongkong… De internationale persdienst biedt indrukwekkend nieuws. De Belgische groep opent kantoren in Zuid-Afrika, Chili, Ecuador en Venezuela, richt een dochterbedrijf op in Bolivia en krijgt in China een licentie van het ministerie van Transport. Die pakjesdienst van de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen stelt 16.000 mensen te werk en is actief in 100 landen. Zijn omzet van 2,58 miljard euro overstijgt de 2,12 miljard euro van moedermaatschappij NMBS. ABX – de naam betekent niets, maar schijnt volgens marketeers dynamisch te klinken – staat in de top-tien van ’s werelds logistieke diensten. Het is een global player, een van de weinige Belgische multinationale groepen. Als NMBS-dochter bovendien een staatsbedrijf.

Maar die reus is te lande niet geliefd. De logistieke groep zit in financiële moeilijkheden en heeft grote last met de politiek. De overheid en de NMBS willen het troetelkind en de trots van de uitgerangeerde spoorwegbaas Etienne Schouppe liever kwijt. ABX startte in 1993, op basis van het oude Delpaire, op sterven na dood. Schouppe wilde er niet mee stoppen, ging saneren en begon na een jaar of vijf te groeien. Waaghalzerij leek de eerste overname, die van het Duitse Thyssen Haniel Logistic, tien keer groter dan ABX, maar met de verliesgevende pakjesdochter Bahntrans in de schoot. Met niet aflatende hardnekkigheid veroverde de groep Europa en dan de wereld, tot in de verste uithoeken. De altijd om geld verlegen zittende NMBS heeft de afgelopen vier jaar nog 750 miljoen euro gespendeerd aan overnames in het buitenland.

GEK GEWORDEN?

Was Schouppe gek geworden? Hij deed in elk geval nogal megalomaan en nam grote risico’s. Maar de toenmalige spoorwegbaas hanteerde, wellicht zonder dat hij daar voldoende financiële middelen voor had, een consistente industriële filosofie. De spoorwegmaatschappij van een klein land kan niet overleven in het geliberaliseerde Europa als ze geen aanvulling krijgt met een internationale logistieke groep. Logistiek is een basisdienst van de globale economie, met transport over spoor, weg, water en door de lucht en met allerlei daarbij passende dienstverlening. Het is een booming business. Kortom, met ABX zou Schouppe de werkgelegenheid van de 40.000 Belgische spoorweglui waarborgen.

Helaas, de activiteit van ABX groeide, het verlies evenzeer. De ‘globale speler’ speelde verleden jaar 98,4 miljoen euro kwijt, dat is 60 procent meer dan een jaar eerder – sommigen fluisteren dat het verlies zelfs tot 138 miljoen euro aantikt. Die rode cijfers brengen de NMBS in moeilijkheden. In zijn rekeningen 2001 poogde de spoorwegmaatschappij een en ander te camoufleren. Maar de regering liet het werk overdoen, zodat de waarde van de ABX-dochters nu lager staat ingeschat dan de aankoopprijs én voor 128 miljoen euro uitzonderlijke waardeverminderingen zijn geboekt. Daarmee sluit de NMBS het voorbije jaar niet af met de aangekondigde 1,3 miljoen euro winst, maar met een verlies van 177,5 miljoen euro. Nogal zorgelijk voor een maatschappij die kraakt onder de schuldenlast.

Als een heuse passionaria bond minister van Mobiliteit Isabelle Durant (Ecolo) de strijd tegen ABX aan – net zoals zij om nog steeds onduidelijke redenen een vendetta met Schouppe zelf uitvecht. Volgens Durant is de logistieke nevenactiviteit dé grote oorzaak van de onafzienbare NMBS-schuld. ABX kan nooit de motor worden van de spoorwegmaatschappij, al is het maar omdat het milieuonvriendelijke vrachtwagens verkiest boven treinen. De minister liet de Europgroup Consulting narekenen dat bij de onmiddellijke verkoop van ABX nog enkele honderden miljoenen euro’s kunnen worden gerecupereerd. Verkopen dus.

HALVE PRIVATISERING

Niet iedereen ziet in Schouppe een geldverslindende megalomaan. Onder meer vice-premier Johan Vande Lanotte (SP.A) niet, die het waardeert dat ABX niet alleen de wielrennerij financieel steunt, maar ook basketbalclub BC Oostende, waarvan hij voorzitter is. Ook de Parti Socialiste is niet meteen gewonnen voor de verkoop. Privatiseren is voor de Waalse kameraden nog altijd een schuttingwoord. Het is bovendien nog maar de vraag of die verkoop het voorgespiegelde geld zou opbrengen.

Een paars-groene oplossing dus: ABX wordt losgekoppeld van de NMBS. De logistieke dochter is intussen omgevormd tot een autonome dochteronderneming. De nieuwe ABX Group wordt het vehikel om de holding uit te bouwen. Alle ABX-activa van de NMBS worden er ingebracht. Zo had ook Etienne Schouppe het gepland, maar hij kon de volledige zege niet binnenhalen. Zijn opvolger aan de top van de spoorwegmaatschappij Karel Vinck let op zijn goederenafdeling en houdt essentiële ABX-activiteiten als de B-Cargo en het overslagbedrijf InterFerryBoats in eigen huis. ABX zelf mag maximaal 250 miljoen privékapitaal binnenhalen, nooit meer dan de helft. Bij die gedeeltelijke privatisering blijft de NMBS – de staat – referentieaandeelhouder. Daarmee is iedereen tevreden: de socialisten konden de overheidscontrole over de groep uit de brand slepen, de liberalen bewezen hun geloof in de privatisering en minister Durant kan nog eens haar gezicht redden.

En Etienne Schouppe is de baas. Durant wilde de als CD&V’er gelabelde spoorwegbaas de woestijn insturen, maar de regering schoof hem naar de top van zijn creatie ABX. Dat is niet alleen een troostprijs. Schouppe is zowat de enige man met zicht over de globale logistieke groep en bovendien bespaart de NMBS zo een smak geld aan dure opzeggingsvergoedingen. Schouppe is wel alleen gedelegeerd bestuurder en moet het voorzitterschap laten aan de liberale Pol Cools, een man van een ingenieursbureau.

Daarmee is de ABX-saga verre van rond. De politieke onzekerheid in België begint op de internationale activiteit te wegen. Klanten vragen zich af wat er met hun logistieke dienstverlener staat te gebeuren. Schouppe houdt er de moed in. ABX zit volgens hem ‘op het goede spoor’. De reorganisatie in Duitsland, waar dochter Bahntrans jaar na jaar de hele groep in het verlies duwt, zou goed verlopen. Frankrijk onder controle krijgen is moeilijk en Nederland blijft achter op het herstructureringsschema. Volgens het nieuwe ondernemingsplan, opgesteld in samenspraak met de Boston Consulting Group, draait ABX vanaf de tweede helft van volgend jaar een positieve cashflow en kruipt de groep uit de rode cijfers. In de eerste acht maanden van dit jaar beliep het nettoverlies 30 miljoen euro – wat goed nieuws schijnt te zijn want het was op 52 miljoen euro begroot. Opletten is het evenwel met de wereldeconomie, die maakt het leven van globale spelers vandaag niet makkelijk.

VRIENDEN EN VIJANDEN

Etienne Schouppe beweert dat privé-investeerders staan te dringen om in zijn ABX Group te participeren. Het bekende Petercam houdt zich bezig met dit werk. Wat kan het toch snel gaan. De uit de NMBS opgerezen holding heeft niet eens een beginbalans. Hoeveel zijn de activa waard en hoe zwaar wegen de passiva? Wat is van ABX en wat behoort de NMBS toe? Daar komt enig (politiek) touwtrekken bij kijken. PriceWaterhouseCoopers zet de cijfers onder mekaar en poogt een waardering te maken. ABX zou zo’n 390 miljoen euro waard zijn, dat is maar goed de helft van wat de NMBS er de laatste jaren in heeft geïnvesteerd.

Dat is al een voldoende reden voor de NMBS-bestuurders om niet te zachtzinnig te zijn. In die nieuwe, volgens strakke politieke evenwichten benoemde raad van bestuur, is niet iedereen even opgetogen over de avonturen van de voormalige spoorwegbaas. Voorzitter Alain Deneef, de protégé van minister Durant die door de regering voor het dagelijks management te licht werd bevonden, heeft geen goed woord over voor de pakjesdienst: slecht geleid, zwak management, gebrek aan industriële logica. In de spoorwegtop floreert Jean-Louis Dermaux, de vroegere topman van ABX die Schouppe de laan uitstuurde. Maar aangezien spoorwegbaas Karel Vinck verkiest met de oudgedienden te werken, wordt hij omringd door medewerkers die indertijd mee over het ABX-avontuur hebben beslist. Vinck, een politiek ongebonden manager, liet trouwens al zijn wrevel blijken dat sommigen ABX en de NMBS willen beschadigen.

Intussen zijn Vinck – tot over zijn oren in de financiële zorgen met de NMBS zelf – en zijn raad van bestuur op de sukkel met de problemen van dochter ABX. De jongste bestuursraad kon geen beslissing nemen over het ondernemingsplan, laat staan de herkapitalisatie. De internationale logistieke groep heeft immers zware liquiditeitsproblemen. Tot halverwege volgend jaar moet er 50 miljoen euro – vermoedelijk zelfs 75 miljoen en wellicht 100 miljoen euro – vers geld komen, in de vorm van een kapitaalverhoging of een gewaarborgde lening. Daarnaast zou de NMBS voor 110 miljoen vorderingen op ABX moeten omzetten in kapitaal. En het is onduidelijk wat met de 360 miljoen euro moet gebeuren waarvoor de spoorwegmaatschappij zich garant heeft gesteld. Eerder besloot de regering dat ABX slechts 50 miljoen zou krijgen en de privésector de rest moet opbrengen. Maar dat geld is al opgebruikt, naar Duitsland vertrokken. Minister Durant en NMBS-voorzitter Alain Deneef zijn kordaat: er gaat geen nieuw geld naar ABX.

Wellicht moet ABX om uit de geldnood te raken zelfs activa verkopen. Op menig ministerieel kabinet slaat dezer dagen de ABX-koorts toe.

Guido Despiegelaere

ABX zou zo’n 390 miljoen euro waard zijn, dat is de helft van wat de NMBS er de laatste jaren in heeft geïnvesteerd.