Voor het eerst sinds hij eurocommissaris is, haalde Frits Bolkestein zijn repertoire nog eens boven. Die comeback zegt veel over de verontrustende zwakte van de Europese Commissie en haar voorzitter.

Ruim twee jaar geleden ruilde hij de Nederlandse politiek voor de Europese in en werd hij commissaris voor de Interne Markt. Meer dan twee jaar ploegde hij door even technische als saaie dossiers. Nu wijst alles erop dat die studieronde achter de rug is. Vorige week was de voormalige polemist weer helemaal terug. In de Nederlandse de Volkskrant liet hij zijn licht schijnen over alles waarvoor hij niet bevoegd is: de islam, de strijd tegen het terrorisme, de Europese asielpolitiek, de Conventie van Genève, Schengen en de VN-conferentie in Durban over het racisme. Wie enigszins met het gedachtegoed van Bolkestein vertrouwd is, verbaast zich niet over zijn standpunten. Die zijn zoals steeds conservatief en lekker provocerend.

De schizofrenie van de commissaris verrast echter wel. Het beleid dat de Europese Unie voert, is niet zelden de totale negatie van wat hij verdedigt. Desondanks blijft Bolkestein op post en niets wijst erop dat daar op korte tijd verandering in komt. Vorige week, tijdens de plenaire zitting in Straatsburg, kreeg Bart Staes’ (ex-VU) pleidooi voor het ontslag van Bolkestein opvallend weinig steun. Zelfs in de eigen fractie, waar de groenen nochtans in de meerderheid zijn, vond Staes nauwelijks gehoor. Hoewel de linkerzijde en de progressieve vleugel in het parlement redenen genoeg hebben om zich aan de uitspraken van Bolkestein te ergeren, weigeren ze een confrontatie. Ze zijn als de dood dat een campagne tegen Bolkestein de omstreden autoriteit van de Commissie verder zal uithollen. De Europese Volkspartij (EVP), de alliantie van christen-democraten en conservatieven, heeft minder scrupules. De Duitse CDU heeft het Romano Prodi immers nooit vergeven dat ze geen vertegenwoordiger in zijn team kreeg. Onder haar impuls besliste de EVP-fractie ook dat ze Bolkesteins collega, Poul Nielson die voor ontwikkelingssamenwerking bevoegd is, om verantwoording zal vragen. Enkele dagen na de aanslag van 11 september zei Nielson immers een aantal dingen over de Amerikaanse buitenlandse politiek die de Atlantische lobby in het parlement moeilijk kon slikken. Nielson liet ondertussen al weten dat hij het allemaal zo niet heeft bedoeld. Desondanks is de kans reëel dat hij voor de parlementaire vierschaar moet verschijnen.

PRESTIGE GEZOCHT

Het institutionele bouwwerk van de Europese Unie is uiterst labiel. Als een van de drie zuilen _ Raad, Commissie, Parlement _ tekenen van zwakte vertoont, raakt de hele constructie uit evenwicht. Er is dus reden tot zorg. Sinds het vertrek van Jacques Delors als voorzitter in 1995 lijdt de Europese Commissie immers voortdurend prestigeverlies. De hoop bestaat al lang niet meer dat Prodi het gezag en de autoriteit van de Commissie, die onder Jacques Santer grondig werden verprutst, zou kunnen herstellen. Na elke Europese top is er wel een regeringsleider of minister van Buitenlandse Zaken die zich denigrerend over het verbijsterend zwakke optreden van de Commissie uitlaat. Zo was het na Nice, waar Prodi op geen enkel moment op de debatten woog, en ook na Göteborg, Genua, Genval en zeker Brussel.

Op de persconferentie na afloop van de uitzonderlijke Europese Raad van 21 september zat Prodi er voor spek en bonen bij. Premier Guy Verhofstadt (VLD) praatte alles vol. En toen Prodi zich één (grappige) opmerking veroorloofde, werd hij door de premier publiekelijk gekapitteld. Dat was een even gênant als verhelderend moment dat veel over de machtsverhoudingen tussen de Raad en de Commissie onthulde. De grap van Prodi was ook niet zonder risico’s, omdat die het stabiliteitspact, de bijbel waarin de eeuwige waarheid over de eenheidsmunt is neergeschreven, sterk relativeerde. Enkele weken voor de euro van start moet gaan en op het ogenblik dat alle lidstaten met de begrotingscijfers worstelen, kan zo’n grapje een heuse speculatiegolf op gang trekken en de succesvolle lancering van de euro hypothekeren. De snelheid en de beslistheid waarmee Verhofstadt Prodi van repliek diende, versterkten overigens het vermoeden dat er meer aan de hand is. Nu al staat vast dat Duitsland, Frankrijk en Italië volgend jaar geen begroting in evenwicht zullen indienen en dat moet als een aanfluiting van het stabiliteitspact geïnterpreteerd worden. Prodi’s grapje wijst erop dat de Commissie daar geen punt van zal maken.

Paul Goossens

Bolkesteins standpunten zijn conservatief en lekker provocerend.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content