Er zijn geen klachten over de arbeidsinspecteurs die de werklozen thuis bezoeken. Ook niet bij de 134 gedwongen huisbezoeken van 1996. Kamerlid Greta D’Hondt (CVP) verkiest de controles boven het voorstel van de groenen. Dat zal volgens haar leiden tot een inflatie aan rechtszaken.

GRETA D’HONDT

“Ik sta niet te springen om meer controles en alle controles moeten correct gebeuren. Maar als we ons stelsel van werkloosheidsuitkeringen verdedigen, moeten we de controles aanvaarden. Een volledig werkloze maakt zelf zijn gezinssituatie bekend. Hij is alleenstaand, samenwonend of gezinshoofd. Dat kan een verschil geven van 20.000 frank op de maandelijkse uitkering. Het is niet meer dan logisch dat kan worden gecontroleerd of iemand wel echt alleenstaand is. Zoals ook het zwartwerk wordt gecontroleerd.

Er zijn twee vormen van huiscontrole. De ambtenaar vraagt een toestemming aan de werkloze en kijkt of hij niet samenwonend is. Zo vinden er een paar duizend per jaar plaats. Een tweede controle is het fameuze gedwongen huisbezoek met een machtiging van de politierechter. In de loop van 1996 vonden er zo 134 plaats, op een kleine 400.000 werklozen.

Volgens de groenen hebben de ambtenaren van de RVA niet het recht om het huis van een werkloze te betreden. Maar hoe gaan we dan de vermoedens van fraude onderzoeken? De RVA verzekert mij dat er bij de schaarse optredens geen klachten zijn binnengekomen omdat ambtenaren, bijvoorbeeld, de linnenmand doorzochten of in de kasten gingen rommelen. Ze mogen alleen rondkijken.

Mochten er toch klachten zijn, dan moeten de ambtenaren die hun boekje te buiten gingen, worden gestraft. Want laten we eerlijk zijn: waar anders dan thuis kunnen we vaststellen of iemand die beweert alleenstaand te zijn, toch samenwonend is? Ik verkies de controle door ambtenaren die op het matje kunnen worden geroepen boven een systeem met aanklachten en verklikking.

Ook de Raad van State waarschuwde de groenen. Als hun voorstel letterlijk wordt toegepast, leidt dat tot uitsluitend strafprocedures op basis van klachten. Natuurlijk is het begrip samenwonend geëvolueerd. Ik heb daar begrip voor. Maar de werkloze weet dat hij een gewijzigde situatie moet doorgeven, ook al is hij of zij niet zeker dat de nieuwe relatie zal blijven duren. Het gaat om gemeenschapsgeld dat correct moet worden besteed.”

JOOS WAUTERS

Onverwachte controles bij de werklozen thuis zijn een schending van de privacy. Dat vindt Kamerlid Joos Wauters (Agalev). Hij diende een wetsvoorstel in om de bezoeken aan te kondigen. Volgens Wauters worden mogelijke sociale misbruiken veel strenger gecontroleerd dan fiscale fraude.

“Voor ons kunnen er nog altijd controles in de woningen plaatsvinden, maar dan moet de inspecteur zijn bezoek aankondigen. Zo kan de werkloze zich desnoods laten bijstaan. Of hij kan verzoeken om elders gecontroleerd te worden.

Het klopt dat er niet veel controles waren. Maar de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) maakt oneigenlijk gebruik van de wet. Ze breidde de controles, bedoeld voor zwartwerk, uit van de werkvloer naar de woning. Het kan niet dat inspecteurs te allen tijde aanbellen voor een onderzoek. Dat is een aanslag op de privacy. Een weduwe meldde dat ze perfect op het middaguur werd gecontroleerd om na te gaan of er geen bord te veel op de tafel stond – anders was haar wezengeld misschien niet verantwoord.

Het is toch verschrikkelijk dat mensen die eerlijk hun situatie doorgeven, op zo’n onfatsoenlijke wijze worden aangepakt? De Raad van State gaf ons gelijk dat de wet niet alleen voor de werklozen maar ook voor de gezinsbijslagen, de arbeidsongevallen of de beroepsziekten moet gelden.

Diezelfde Raad van State waarschuwt ook voor meer rechtszaken. Maar het is logisch dat, als er sprake is van sociale fraude, de onderzoeksrechter zijn werk doet. Hetzelfde doet zich voor met fiscale fraude. Al blijft het opvallend met welke middelen de sociale fraude wordt aangepakt en welke middelen slechts worden ingezet tegen fiscale fraude. Ik ben tegen sociale en fiscale fraude, maar de instrumenten zijn niet in evenwicht.

Vanzelfsprekend mogen de controlerende ambtenaren niet in de linnenmand snuisteren. Maar het vraagt wel veel van de werklozen om tegen de inspecteurs in te gaan van wie zij uiteindelijk afhankelijk zijn. Ons voorstel laat ook nog huisbezoeken toe, maar vertrekt van de idee dat de sociale wetgeving niet wordt misbruikt. Net zoals ik ervan uitga dat de mensen hun formulieren voor de gemeente of de belasting oprecht invullen. Als hen vervolgens iets wordt aangewreven, hebben ze het recht dat te weten en hun verdediging voor te bereiden.”

Opgetekend door Peter Renard