Allicht moet je Amerikaan zijn en voor CNN werken om al de ellende van de wereld te zien en toch een gelukkig mens te zijn. Oor- logsverslaggever Peter Arnett slaagt daarin.

?BAGDAD WASexciting. Al de grote evenementen van de jongste dertig jaar heb ik meegemaakt. Voor een journalist is dat een droom. Ik ben nu 61 en ik hoop dat ik er nog tien jaar kan bijdoen.? Zo praat newsjunkiePeter Arnett, één van de sterren van de Amerikaanse nieuwszender CNN. Arnett droomt van een betere wereld, maar baalt van rust. Elk groot oproer wil en zal hij volgen. Live. Hij was de voorbije weken in Rusland en binnenkort zit hij in West-Afrika, om nadien naar Irak door te reizen. In Bagdad, vanuit het Al Rashid Hotel, beleefde hij tenslotte zijn moment de gloire. Tijdens een korte tussenstop in de Lage Landen te rustig voor hem was er tijd voor een interview.

Voor wie stemde u bij de jongste presidentsverkiezingen ?

PETER ARNETT : Voor Bill Clinton. De conservatieven begrijpen niet dat het journalistieke werk je naar links drijft. Je hebt voortdurend met problemen en slachtoffers te maken. Bijgevolg word je kritischer. Die sensibiliteit vind je nog bij de Democraten terug, maar niet bij de conservatieven. Ze vertegenwoordigen het Amerikaans establishment en willen vooral de status-quo behouden. Ze zijn voor belastingverminderingen en tegen een sociaal-zekerheidssysteem. Ze vinden dat iedereen zichzelf moet redden. Newt Gingrich is een adept van het totale laissez faire.

De pers stemt voor Clinton en schrijft hem tegelijk in de grond.

ARNETT : Buiten het stemhokje telt alleen de professionele opstelling. Ik ken Clinton, een nice guy, maar hij is er zelf de oorzaak van dat de media hem harder aanpakken dan om het even wie. In vele opzichten is hij een slechte president. Ook op buitenlands vlak. Twee jaar lang beging hij blunders. Hij haalde de Amerikaanse troepen uit Somalië weg en liet alles op zijn beloop in Bosnië.

Hoe ver gaan de Amerikaanse media te ver in de schending van de privacy van de politici ?

ARNETT : Amerikanen zijn puriteinen. In de politiek nemen ze de christelijke moraal ernstig. Zo ook de familiewaarden. Als tijdens de vorige kiescampagne een vrouw aantoont dat Clinton, een getrouwde man met een dochter, twaalf jaar haar minnaar was, is dat een verhaal. Als dat in België geen story is, zijn jullie niet goed bij jullie verstand. De pers kan het zich niet veroorloven om zo’n zaak dood te zwijgen. Het is nieuws…

… en het verkoopt.

ARNETT : Daar heeft het niets mee te maken. Of we het nu wel of niet hebben, CNN zal er geen dollar meer mee verdienen. The New York Times evenmin. De Amerikaanse media is het niet alleen om de oplage te doen. Als uw politici met alle vrouwen naar bed kunnen, zonder dat iemand er aandacht aan schenkt, zijn het bofkonten.

Onlangs nam in België de voorzitter van een christelijke partij ontslag, omdat hij de reactie van de pers op zijn echtscheiding vreesde.

ARNETT : Sorry, als hij iets vreesde, was het de reactie van het publiek en niet van de pers.

Is zo’n echtscheiding voor u nieuws ?

ARNETT : Natuurlijk, van een publiek man mogen de mensen weten dat hij wil scheiden.

Echtscheidingen zijn politiek niet relevant en horen in de privé-sfeer thuis.

ARNETT : Het is fair game om zulke feiten over een prominent personage te signaleren. Het publiek moet zicht krijgen op het karakter van een politicus. Een Amerikaans president kan over oorlog en vrede beslissen, ik wil dus geen alcoholist in het Witte Huis. Waarom mag je op de 260 miljoen Amerikanen niet naar een kandidaat zoeken die een beetje aantrekkelijk is, geen drugs gebruikt en zijn vrouw trouw is ?

De tv heeft de politiek veranderd. Het uiterlijk wint het steeds meer van de inhoud.

ARNETT : Natuurlijk verandert tv de politiek, net zoals de stoomtrein. Hij maakte het mogelijk om in het hele land campagne te voeren. We kunnen de technologie toch niet verbannen. Het is gewoon een fact of life.

U was tien jaar oorlogslaggever in Vietnam. Heeft de nieuwe mediatechnologie ook de oorlogsvoering veranderd ?

ARNETT : Toen duurde het drie dagen voor de beelden op het scherm kwamen. De mensen waren aangewezen op geschreven verhalen en zwartwit foto’s, zoals in de Tweede Wereldoorlog. Eind de Vietnamese oorlog doken de videocamera’s op en Amerika kreeg dagelijks beelden van de gevechten. De oorlog in Vietnam duurde te lang en de Amerikanen, die de oorlog in het begin volop steunden, begonnen hem te haten.

Door de berichtgeving ?

ARNETT : Nee, de mensen waren de oorlog beu. De media hadden daar weinig of geen vat op. Zie maar naar de Russische invasie in Afghanistan. In de Sovjetpers verschenen alleen positieve verhalen en beelden van de 100.000 doden werden nooit getoond. Toch stond de publieke opinie zeer negatief tegen die oorlog en uiteindelijk moest het Kremlin zijn troepen terugtrekken. De domme, dure oorlog ruïneerde de Sovjetunie. De mensen beseften dat en reageerden navenant, ongeacht de verslaggeving. Waarom was de Golf-oorlog zo succesvol ? Omdat hij vlug was afgelopen. Waarom heeft men het voortdurend over de macht van de media ? Wij schrijven de wetten niet, kunnen niemand de oorlog verklaren. De regeringen kunnen dat wel. Zij hebben de macht. Het is bijzonder vicieus om een onderscheid tussen de media en het publiek te maken. Wij zijn het publiek en geven het een stem. We interviewen de mensen, we voeden hun gevoelens en proberen naar best vermogen het publiek belang te omschrijven. In Bosnië moesten we de vuile oorlog beëindigen. Het ging om het publiek belang en we voelen ons allemaal beter bij vrede in Bosnië.

Is de macht van de media dan een uitvindsel van politici ?

ARNETT : Het is gemakkelijk om de boodschapper verdacht te maken, zeker als hij slecht nieuws heeft. Het is onze taak niet om een beleid te voeren, de mensen op te voeden of ze een beter gevoelen te geven. Wij moeten het verhaal brengen en vertellen wat er gebeurt.

Voor vele ministers van Buitenlandse Zaken is CNN niet zelden de eerste informatiebron. U hebt wel macht.

ARNETT : Wat voor macht zou dat wel kunnen zijn ? Het enige dat wij kunnen brengen, zijn feiten.

Een deel van de feiten.

ARNETT : Dat volstaat toch. Tijdens de Israëlische verkiezingen spraken we met Benyamin Netanyahu, Simon Peres en al de anderen die van belang waren. Wat heb je meer nodig ? We manipuleren niet. Waarom zouden we ?

Informatie is toch macht. Inlichtingendiensten betalen er fortuinen voor.

ARNETT : Wij stellen gewoon vragen, aan iedereen die bij een probleem betrokken is en dat zenden we uit. We zijn gewoon een vehikel.

Hoe kon u tijdens de Golf-oorlog in Bagdad de juiste informatie krijgen ? Volgens het Pentagon stond u niet in een melkerij, wel in een chemisch bedrijf.

ARNETT : Ik had het juist voor.

U kreeg veel kritiek op uw berichtgeving uit Bagdad.

ARNETT : Het establishment is nooit tevreden.

Hoe waren uw relaties met Saddam Hoessein ?

ARNETT : Ik zag hem één keer, bij een interview. Hij vreest voor zijn leven. Niet ten onrechte, veel mensen zouden hem graag vermoorden.

Heeft hij u toen gebruikt ?

ARNETT : Even veel als ik u op dit ogenblik gebruik. U stelt me vragen en ik beantwoord die. Ik deed hetzelfde met hem.

Elke vergelijking, zeker deze, loopt mank.

ARNETT : Waarom ? U vraagt wat u wilt vragen. Ik deed het ook met Saddam. Als president Clinton wordt geïnterviewd, gebruikt hij dan de journalist ?

Saddam Hoessein is een dictator en was met een oorlog begonnen.

ARNETT : Een interview is een interview. Het was trouwens een goed interview, met harde vragen. Over de mensenrechten. Ik zei hem : ?Uw stad is verwoest, waarom gaat u door met de oorlog ? Dat is toch een onvergeeflijke fout.? Ik geloof niet dat het interview hem gediend heeft. Hij kwam er als een totale idioot uit tevoorschijn.

U reist van de ene brandhaard naar de andere. Wordt u dit leven nooit beu ?

ARNETT : Er bestaat geen beter leven. Ik ben waar geschiedenis wordt gemaakt. Ik kan me niet inbeelden dat ik altijd in Washington zou werken en alleen met politici zou praten. Ze vervelen me. Ze zijn met artificiële dingen bezig, verbergen voortdurend informatie en geven je nooit toegang tot de eigenlijke besluitvorming.

Zegt Radovan Karacic u de waarheid ?

ARNETT : Natuurlijk niet, daarom moet je de tegenspelers en de slachtoffers opzoeken. De meeste mensen zeggen de waarheid niet. Je moet met iedereen praten en alle betrokkenen aan bod laten komen. CNN doet dat, want ergens is de waarheid aanwezig.

En daar kunt u bij CNN in alle vrijheid naar zoeken ?

ARNETT : Nee, wat we doen kost veel geld en het management heeft het laatste woord. Er werken 3.000 mensen bij CNN, zodat enige controle noodzakelijk is. Je werkt in teamverband. Compleet vrij ben je maar als je pamfletten schrijft en die zelf op straat uitdeelt.

Is CNN een successtory ?

ARNETT : De mensen hebben vertrouwen in CNN. We moeten toch wel iets goed doen. Begrijp toch eens dat er geen samenzwering van CNN is om de wereld te veranderen. Wij willen de regering van Birma niet doen vallen en als we het zouden willen, hebben we er de middelen niet voor. De eigenaar van CNN, Ted Turner heeft een globale visie. Hij steunt de Verenigde Naties en is erg met ecologie en overbevolking begaan. Daar gaat het hem om.

Welke presidentskandidaat steunt hij ?

ARNETT : Hij steunt niemand openlijk, maar ik geloof dat hij meer sympathie voor de linkerzijde heeft. Hij is met Jane Fonda getrouwd en zijn belangstelling gaat naar linkse thema’s. De conservatieven zijn niet met ecologie bezig. Het Amazonewoud en Alaska interesseert hen slechts als ze er bomen kunnen omhakken of naar olie boren. Voor Newt Gingrich en de zijnen tellen alleen business, de bottom line en de bijbel. Daarom zijn ze tegen condooms en elke vorm van geboortenbeperking. Zo dom zijn ze. Als CNN al een filosofie heeft, is het een pleidooi om realistisch met de planeet om te gaan. Verder reikt onze ambitie niet. In Bosnië speelden we wel een rol. Ik word nog altijd kwaad als mensen en zeker kinderen worden neergeschoten. Ik wil dan dat er iets gebeurt en dat de wereld reageert. In Bosnië zijn we daarin geslaagd.

Eind van het jaar zijn de Amerikaanse troepen daar weer weg.

ARNETT : Misschien komt Europa dan tot de conclusie dat het zelf iets moet doen. Of zijn jullie daar niet toe bereid ? Waarom laten jullie de dingen zo op hun beloop ? Wat is jullie probleem toch ? Europa heeft voldoende soldaten en kan nu met de Navo optrekken. Het is jullie achtertuin, niet die van de VS. Jullie praten maar over het cultureel imperialisme van de VS, maar kijken in Bosnië de kat uit de boom. Wat is dat voor shit ? In 1991 kondigde Europa aan dat het de problemen zelf ging oplossen. Wel, doe het. Clinton kan het zich niet veroorloven om zijn troepen langer in Bosnië te houden. Hij heeft het formeel beloofd en ik hoop dat hij geen leugenaar is. Hij kan niet meer terug en Europa weet dat.

Wat als de slachtingen na het vertrek van de Amerikanen opnieuw beginnen ?

ARNETT : Clinton zit klem. Als hij nu zijn woord niet houdt, kan hij het vergeten. Waarom kan Europa geen 20.000 soldaten meer inzetten ? Het heeft er de middelen toe.

Na de verkiezingen kan Clinton allicht een soepeler houding aannemen.

ARNETT : Als hij dat doet, misleidt hij het publiek opnieuw. De VS deden in Bosnië wat ze moesten doen. Voor ons zit de job erop. Trouwens, hoe zou de hel opnieuw kunnen losbarsten ? Als de Serviërs zich opnieuw roeren, laten we er de vliegtuigen van de Navo op los.

Is Europa minder actief omdat het, in tegenstelling tot de VS, geen supermacht is ?

ARNETT : Komaan. Zie eens welke macht Europa in Afrika heeft. Waarom kan het daar de grote middelen inzetten en niet in Bosnië ? Omwille van de koloniale belangen ?

De Golf-oorlog maakte toch duidelijk dat alleen de Verenigde Staten het grote werk aankunnen.

ARNETT : Bosnië is compleet verschillend. Dat kunnen jullie wel aan. En wat die Amerikaanse supermacht betreft, daar praat u over, ik niet. Ik geloof niet dat de VS zich een supermacht voelen. Ondanks het verdwijnen van de Sovjetunie, zijn de VS de jongste tien jaar niet veranderd.

U zag een leven lang oorlogen. Gelooft u nog in beschaving en vooruitgang ?

ARNETT : Zelfs in Vietnam, dat zo lang door de oorlog werd geteisterd, zijn de dingen ten goede gekeerd. Er is een economische heropleving en het land heeft weer normale relaties met de VS. Ook in Bosnië kan uit de duisternis weer iets goeds groeien.

Als u in Vietnam, Irak of Bosnië zit, houdt u dan rekening met het Amerikaans belang ?

ARNETT : CNN bekijkt de wereld niet met een Amerikaanse bril. We hebben nu 28 kantoren in het buitenland en we gaan verder op die weg. We de global worldmarket ernstig.

Deed u in uw journalistieke carrière ooit dingen waarvoor u zich schaamt ?

ARNETT : Ik ben geen politieman, geen politicus en evenmin een zakenman. Ik heb over niemand controle. Ik formuleer slechts vragen en speur feiten op. Alles wat ik doe, is publiek en iedereen kan mijn werk bekijken en controleren. Het Pentagon nam al mijn verslagen over de oorlog in Vietnam met het vergrootglas door. Ze zaten daar te wachten tot ik een fout maakte. Heel de wereld keek toe toen ik in Bagdad zat. Ik kan me niet veroorloven om de waarheid te verdraaien. Als ik lieg, besta ik niet meer. In Amerika is geloofwaardigheid alles.

Hebt u het oordeel van de kijkers kunnen veranderen ?

ARNETT : De meeste mensen hebben geen opinies. Over Bosnië had geen enkele Amerikaan ook maar het minste oordeel. Hij wist zelfs niet waar het lag. De media hebben de publieke opinie en de regering gealarmeerd dat Bosnië in elkaar stuikte.

Een paar jaar terug vroeg de Belgische premier Jean-Luc Dehaene president Clinton om hulp voor Burundi. Clinton antwoordde dat hij niets kon doen, zolang CNN er niet was.

ARNETT : Ongelooflijk ! Hoe heet uw eerste-minister ? Wilt u zijn naam even opschrijven ?

CNN heeft dus toch macht.

ARNETT : Ja, maar dat is dan een heel uitzonderlijke situatie. Bovendien is het geen macht. Noem het invloed of verantwoordelijkheid.

Begon Turner met CNN voor het geld ?

ARNETT : Turner is een visionair en dol op competitie. Hij wil winnen. Winst maken is echter noodzakelijk, anders ben je dood en kun je tenzij je moeder Teresa heet alle mooie visies opbergen. Als Turner inhoudelijke suggesties doet, is het rond altruïstische tema’s, zoals de bescherming van het regenwoud. Hij wil de wereld redden. De grote uitdagingen van de planeet passioneren hem, niet Newt Gingrich of de machtsstrijd in het Kremlin. Als hij al voor een politicus supportert, is het voor Jimmy Carter.

Europa piekert over zijn identiteit. Loopt er een gelijkaardig debat in Amerika ?

ARNETT : Zeker. Neem de affaire- O.J. Simpson. Racisme is de schaamte van Amerika, het zit de samenleving ingebakken. De VS lijken onbekwaam om de zwarte samenleving te integreren. Het racisme richt zich immers vooral tegen de zwarten en dat heeft veel, zoniet alles met de criminaliteit te maken. De meeste Amerikanen zijn ervan overtuigd dat de zwarten minder getalenteerd zijn. Tegelijk zijn de zwarte atleten de populairste. Basketter Michael Jordan is voor iedereen een god, hij wandelt over het water. En (ex-generaal) Collin Powell is de meest gerespecteerde politicus. Het gaat dus om een heel bijzonder racisme, want als entertainers, sportlui en nu ook politici vindt men de zwarten gelijkwaardig, zoniet superieur. Allicht kunnen we dit racisme niet uitroeien zolang de getto’s bestaan. Zij zijn de echte oorzaak van de criminaliteit.

Wat is uw belangrijkste kritiek op Europa ?

ARNETT : Ik ben vooral ontgoocheld. Europa maakt het niet waar. Waar focusssen jullie op ? Ik vind het spijtig dat Europa niet meer doet, zeker in Oost-Europa en Centraal-Azië. Afgezien daarvan leveren de Europese niet-gouvernementele organisaties prachtig werk over heel de wereld. In de Derde Wereld kom je veel meer Europese dan Amerikaanse vrijwilligers tegen. Het is onbegrijpelijk dat de Europese regeringen er niet in slagen om voor wezenlijk belangrijke beslissingen hun krachten te bundelen.

Paul Goossens

Peter Arnett en het hoofdkwartier van CNN : Zonder winst ga je dood en mag je alle mooie visies opbergen.

Arnett, zelf een nieuwsonderwerp na Bagdad : Het is onze taak niet om de mensen op te voeden.