Juan Carlos loodste Spanje naar een constitutionele democratie, maar had niet door dat de nieuwe generatie meer transparantie en ethisch besef van de monarchie eist.
Het was een triest eind van een historisch bewind. Afstand doen van de troon die hij bijna 39 jaar had bekleed, betekende voor koning Juan Carlos zoveel als erkennen dat hij zijn populariteit, die hij was kwijtgespeeld door schandalen en arrogantie, niet kon herwinnen. Op 18 juni zal het Spaanse parlement het besluit bekrachtigen. Zo kan zijn zoon de troon bestijgen als Felipe VI. De publieke opinie reageerde verheugd en sprak van een ’tweede overgang’, na de stap van dictatuur naar democratie die Juan Carlos aan het begin van zijn bewind in goede banen hielp leiden. Een land, getroffen door massale werkloosheid en corruptie, zag in de troonsafstand een bewijs dat verandering mogelijk is.
Toen Franco Juan Carlos op de troon zette en tot zijn opvolger benoemde, was zijn doel het herstel van de democratie én de monarchie na 44 jaar militaire dictatuur. Juan Carlos begon als een uitzondering: een monarch met een grote uitvoerende macht. Hij gaf die macht uit handen door zijn land naar een constitutionele democratie te loodsen. In ruil stemden de Spanjaarden voor het behoud van de monarchie. Ze wilden een herhaling vermijden van de bloedige confrontatie tussen ‘de twee Spanjes’ (van links en rechts) die in de jaren 1930 tot een burgeroorlog hadden geleid. Juan Carlos’ snelle reactie op een poging tot staatsgreep in 1981, maakte hem echt geliefd bij de Spanjaarden.
Maar de nieuwe monarchie had ook privileges, inclusief een minimaal publiek toezicht op de persoonlijke en financiële aangelegenheden van de koning. De pers stemde ermee in. En ze negeerde de amoureuze avonturen van de koning en de doortrapte zakendeals van zijn entourage. Juan Carlos bleef discreet enige macht uitoefenen door politici wakker te schudden of buitenlandse akkoorden te helpen onderhandelen, zo werd aangenomen.
Een nieuwe generatie eiste echter transparantie en meer ethisch besef. En dat had de koninklijke familie niet door. Cristina, de dochter van de koning, en haar echtgenoot werden ervan verdacht dat ze hun koninklijke status hadden misbruikt om publiek geld op te strijken voor enige consultancyactiviteiten. Het gerecht onderzoekt aanklachten van fraude en belastingontduiking tegen hen. Ook Juan Carlos was zich van geen kwaad bewust toen hij in 2012, in volle recessie, met een glamoureuze Duitse op olifantenjacht in Botswana ging. De Spanjaarden vernamen het uitstapje van de vorst pas toen hij zijn heup brak en met een speciaal vliegtuig moest worden gerepatrieerd. De indruk ontstond dat hij en zijn familie hun neus in dezelfde corruptieruif staken als sommige politici. Troonsafstand kan helpen om de Spanjaarden de schandalen van hun koning te doen vergeten en zijn bijdrage aan de geschiedenis te herinneren.
©The Economist
Troonsafstand kan de schandalen van de koning doen vergeten.
