Van mening veranderen over een dossier dat een eerdere politieke constellatie goedkeurde, kan een bestuur zuur opbreken. Dat ondervond de stad Gent, die in een zaak die 25 jaar aansleepte finaal meer dan 2,5 miljoen euro schadevergoeding moest betalen aan een socialehuisvestingsmaatschappij.
‘Het is een der beginselen van behoorlijk bestuur krachtens hetwelk de burger moet kunnen betrouwen op een vaste gedragslijn van de overheid of op toezeggingen of beloften die de overheid in een concreet geval gedaan heeft.’ Rechter Eric Mertens van het Gentse hof van beroep wond er in een tussenarrest van 6 april 2000 geen doekjes om. Hij veroordeelde de stad Gent tot de betaling van een zware schadevergoeding aan de socialehuisvestingsmaatschappij KLE Het Volk, omdat het stadsbestuur teruggekomen was op een eerdere beslissing om de huisvestingsmaatschappij toe te laten 72 sociale woningen te bouwen op een stuk grond in Sint-Amandsberg.
‘In casu waren er overvloedige toezeggingen van de stad Gent met het oog op de realisatie van de verkaveling’, ging Mertens voort. ‘Het is blijkbaar zonder enige dwingende reden dat deze toezeggingen/ beloften/tussenkomsten plots werden teruggetrokken. Ook de hogere overheid beoordeelde de handelwijze van de stad Gent als inconsequent.’ Finaal duurde het nog tot 5 september 2013 (!) voor de zaak definitief haar beslag kreeg, met de verwerping van een ultiem beroep van de stad door het Hof van Cassatie. De stad betaalde ondertussen meer dan 2,5 miljoen euro schadevergoeding aan KLE Het Volk (gerechtelijke interesten inbegrepen), voor een zaak die in feite eind 1983 begon.
Toen kocht de huisvestingsmaatschappij voor 20 miljoen frank (ongeveer 500.000 euro) een stuk ‘land en weiden’ in Sint-Amandsberg met de bedoeling er een sociale woonwijk uit te bouwen. Volgens het gewestplan lag het stuk in ‘woongebied’, maar omdat er allerhande procedures voor het toestaan van de verkaveling gevolgd moesten worden, duurde het tot 13 april 1988 voor alle toelatingen er waren. Op 18 januari 1988 had de stad ook al de wegenis- en rioleringswerken voor het gebied goedgekeurd.
Maar op 9 oktober 1988 waren er gemeenteraadsverkiezingen, en werd de toenmalige CVP van burgemeester Jacques Monsaert door een rood-blauwe coalitie uit het bestuur gewipt. Schepen van Openbare Werken en Ruimtelijke Ordening werd Frank Beke (SP.A), die later als burgemeester het respect zou krijgen van vriend en vijand. Beke verzette zich van bij de aanvang van zijn mandaat tegen het project, en uiteindelijk zou de Gentse gemeenteraad op 19 november 1990 beslissen de eerdere toezeggingen in te trekken, zodat KLE Het Volk de plannen voor zijn woonwijk niet meer kon realiseren.
‘In die tijd ervoeren wij dat als een politieke afrekening van de socialisten’, vertelt toenmalig voorzitter van KLE Het Volk, Emmanuel Van Daele – de huisvestingsmaatschappij valt onder de christelijke koepel. ‘Bovendien kwam er uit de buurt van het project nogal wat verzet van begoede mensen, die geen sociale woonwijk in hun omgeving wilden, wat koren op de molen was van de liberalen die samen met de socialisten bestuurden. Vandaag zou zo’n flagrante herroeping van beslissingen waarschijnlijk niet meer kunnen, en lijkt de verstandhouding tussen de politieke families op gemeentelijk niveau beter. Maar toen speelde dat soort animositeit sterk, onder meer aangewakkerd door de nationale partijbesturen.’
Juridische kolder
De huisvestingsmaatschappij had al heel wat in het project geïnvesteerd. Niet alleen in de aankoop van de gronden, ook in de uitwerking van de plannen. ‘We moeten er ook op wijzen dat we door de procedure dertig jaar zijn blijven zitten met een stuk grond van zes hectare waar we niets mee konden doen’, zegt huidig directeur Hans Heyse van KLE Het Volk. ‘Zelfs toen er in 2012 eindelijk een definitieve uitspraak van het hof van beroep kwam, tekende de stad nog cassatieberoep aan, mogelijk om te vermijden dat de uitspraak de gemeentelijke verkiezingsstrijd zou beïnvloeden. Maar uiteindelijk is gerechtigheid geschied, hoewel wij beslist hebben de overwinning niet breed uit te smeren, omdat de verstandhouding met de stad vandaag goed is.’
In eerste instantie had de stad Gent gelijk gekregen van de rechtbank. Op 24 juni 1997 vonniste die dat het beslissen tot het uitvoeren van wegenis- en rioleringswerken door de stad niet automatisch impliceerde dat er ook een verkavelings- en bouwvergunning verleend zou worden. KLE Het Volk trok in haar verdediging aanvankelijk vrij nadrukkelijk de kaart van het politiek machtsmisbruik, en minder die van de geleden schade. Het tussenarrest van het hof van beroep van 6 april 2000 maakte het eerste oordeel ongedaan, maar toch werd er een gerechtelijk expert aangesteld die de ‘kans op het verkrijgen van een verkavelingsvergunning’ moest bepalen. Het verslag daarvan liet jaren op zich wachten, en kan als kolder met een juridisch sausje gekwalificeerd worden. Het duurde tot 17 april 2012 (!) voor het arrest van het hof van beroep definitief werd.
Frank Beke blijft er vandaag bij dat het toen om een bewuste keuze ging, een stijlbreuk met het verleden, en niet om een politiek manoeuvre. Hij geeft toe dat het in eerste instantie zijn liberale collega Sas van Rouveroij was, destijds schepen van Financiën en Stadseigendommen, die hem op het dossier attendeerde, ‘omdat hij er regelmatig met de fiets passeerde en het zo’n mooi gebied vond’. Hij heeft er altijd rekening mee gehouden dat er een schadevergoeding betaald zou moeten worden, hoewel zijn diensten ervan uitgingen dat ze er wel mee weg zouden komen.
Maar Beke blijft achter de beslissing staan, ondanks het feit dat het betrokken stukje natuur door de schadevergoeding erg duur is uitgevallen: ‘Het was inderdaad een risico, maar duurzaamheid mocht voor mij wat kosten. We hebben later nog beslissingen met een hoog prijskaartje genomen, zoals die rond het park aan de Brugse Vaart achter het gemeentehuis van Mariakerke. Wij vonden het zonde om zo’n mooi gebied in het hart van Sint-Amandsberg te laten verkavelen. Ik fiets er geregeld voorbij, en het is nog altijd een mooie ruimte, dus ik ben blij dat we toen het been stijf hebben gehouden.’
De kans dat het stuk grond natuur zal blijven, is reëel. ‘Nu alle rechtsmiddelen uitgeput zijn en we onze schadevergoeding gekregen hebben, kunnen we het eindelijk verkopen’, zegt directeur Heyse van KLE Het Volk. ‘We zullen daarvoor contact opnemen met de Vlaamse Landmaatschappij en Natuurpunt. Met het geld van de schadevergoeding zullen we elders een nieuw stuk grond kopen, maar dat zal helaas niet meer in het Gentse zijn, want de bouwgrond is daar ondertussen te duur geworden voor ons.’
Juristen gaan ervan uit dat het arrest belangrijk kan zijn als precedent voor personen of instanties die geconfronteerd worden met wat in het algemeen als ‘politieke willekeur’ kan worden omschreven. Her en der krijgen mensen te maken met weinig standvastigheid in de besluitvorming. Significant is ook het feit dat de zaak nooit voor de Raad van State is gebracht, maar onmiddellijk voor de burgerlijke rechter in schadevergoeding. Anders was ze misschien de mist ingegaan.
DOOR DIRK DRAULANS
Het vonnis kan een precedent zijn voor mensen die te maken krijgen met weinig standvastigheid in de besluitvorming.
