De moord op de bevelhebber van de Zwitserse garde zorgde voor een crisissfeer in het Vaticaan. Ook op de Belgische ambassade bij de Heilige Stoel heerste de afgelopen dagen hoogspanning.
Voor het eerst in anderhalve eeuw werd intra muros van het Vaticaan gemoord. Een drievoudige moord bovendien. Alois Estermann, zijn vrouw en de onderkorporaal Cedric Tornay verloren vorige maandagavond het leven. Vrijwel onmiddellijk en na minimaal onderzoek helderde de woordvoerder van het Vaticaan het drama op. Tornay zou het echtpaar Estermann in een vlaag van verstandsverbijstering hebben neergeschoten en nadien zelfmoord gepleegd hebben. Van een passionele moord was volgens de woordvoerder geen sprake.
Voor zowat alle kranten bleek het tragisch gebeuren frontpaginanieuws. Estermann was immers de man die zich in 1981 tussen Joannes Paulus II en Mehmet Ali Agca gooide, toen die laatste zijn kogels op de paus afvuurde. Toeval of niet, maar enkele uren voor zijn dood was hij benoemd tot bevelhebber van de Zwitserse Garde, die in 1506 door de legendarische Julius II werd opgericht. Hoewel deze aan syfilis lijdende paus en vader van op zijn minst drie dochters vooral als kunstminnaar de geschiedenis inging – hij gaf Michelangelo de opdracht de Sixtijnse kapel te schilderen -, was oorlog voeren zijn grote passie. Daarom trok hij Zwitserse huurlingen aan die, zo wil een legende, nog altijd het uniform dragen dat Michelangelo voor hen ontwierp.
Vandaag zijn ze met honderd en hun rekrutering verloopt steeds moeizamer. Bij de katholieke jeugd van Zwitserland bestaat nauwelijks nog interesse voor de slecht betaalde job. In tegenstelling tot de losbandige tijden van de renaissancepausen heerst bij de Zwitserse wacht nu een vrome discipline en dat wordt niet met een gulle soldij gecompenseerd. Zo kreeg Tornay van Estermann een slecht rapport omdat hij, na een nachtje stappen, niet in de kazerne overnachtte.
Als commandant van de Garde was Estermann zelf ook geen onbesproken keuze. Hoewel hij vijf talen sprak en in zijn vrije tijd theologie studeerde, behoorde de militair niet tot de Zwitserse adel. Vandaar dat zijn benoeming maanden aansleepte.
DE HEILIGE STOEL DEGRADEERT
De dag na de drievoudige moord draaide de Belgische ambassade bij de Heilige Stoel op een ongewoon hoog toerental. Daar zorgde niet de gewelddadige dood van de “stafchef van het Vaticaans leger” voor, wel het hoog Belgisch bezoek: tijdens het weekeinde woonde koningin Fabiola de zaligverklaring van een Spaanse religieuze vriendin bij en nu vrijdag melden koning Albert en koningin Paola zich voor een privé-audiëntie bij Joannes Paulus II.
Voor het ambassadepersoneel betekende dat overuren, maar ook het bewijs dat deze post bij de Heilige Stoel een zinvolle investering blijft. Daarover werden recentelijk nogal wat kritische geluiden geregistreerd. Bij herhaling werd de vraag geformuleerd of het nog langer verantwoord was dat België zich in Rome drie ambassades kan veroorloven. Naast de ambassade bij de Italiaanse staat, zijn er de posten bij de Wereldvoedselorganisatie (FAO) en bij de Heilige Stoel. Volgens sommigen toont dit aan dat de Belgische diplomatie veeleer voor comfort dan voor efficiëntie kiest. Tijdens het bezoek van premier Jean-Luc Dehaene (CVP) aan Centraal-Azië was het een gespreksthema. In geen van de drie landen die de premier bezocht, meldt België zich immers diplomatiek aanwezig.
Iedereen staat achter de wenselijkheid van zulke steunpunten; alleen ontbreken de middelen. Aangezien er voor Buitenlandse Zaken geen uitbreiding van het budget in zit – vorig jaar 10,8 miljard frank – kan België slechts nieuwe posten openen wanneer andere worden gesloten of afgeslankt. Die moeilijke operatie is volop bezig. In de buurlanden werden al zes consulaten-generaal gesloten, terwijl het diplomatiek personeel op zowat alle ambassades wordt verminderd.
Ook de Heilige Stoel wordt getroffen. Vanaf 1 juni moet de nieuwe ambassadeur Thiery Muûls, een vroegere kabinetschef van PRL-boegbeeld François-Xavier de Donnéa, het zonder diplomatiek medewerker stellen. De huidige nummer twee, Willy Andries, vertrekt naar Kopenhagen en wordt niet vervangen. Daarmee verliest de ambassade bij de Heilige Stoel veel van haar glans en degradeert ze naar de lagere diplomatieke klasse.
In totaal moeten momenteel 25 van de 120 buitenlandse posten alleen met een ambassadeur, een kanselier en een lokaal secretariaat functioneren. Mede door die ingrepen hoopt Buitenlandse Zaken in de herfst een ambassade in Azerbeidzjan en een Baltische staat te openen. Recent werd al beslist om een diplomatieke antenne in Kampala (Uganda) en Rio de Janeiro (Brazilië) te installeren. Over Sarajevo (Bosnië) beraadt men zich nog.
Hoewel niet iedereen van het nut van een ambassade bij de Heilige Stoel overtuigd is en de rapporten even schaars als nietszeggend zijn, wordt de degradatie niet als een eerste stap naar de sluiting geïnterpreteerd. Voor de allerhoogste kringen van het land berust het op de evidentie zelf dat België hier een aparte vertegenwoordiging moet behouden. Dat was al zo in 1830, toen ons land als een van de eerste een eigen diplomatieke vertegenwoordiging bij het Vaticaan opzette.
P.G.
