Auteur Pierre Mertens zal van niets opschrikken, ‘ook niet als het land helemaal wordt gesplitst’.

De Franstalige auteur Pierre Mertens geeft grif toe dat zijn optimisme over de Belgische samenleving tussen twee culturen de laatste maanden is omgeslagen in pessimisme. De 65-jarige Brusselaar zegt ‘ronduit ontgoocheld’ te zijn over de manier waarop beide gemeenschappen nu al maanden met getrokken messen tegenover elkaar staan. ‘En de sfeer wordt steeds bitser.’

Het communautaire gebakkelei is volgens Mertens in een zodanig ver stadium van surrealisme verzeild geraakt, dat zelfs hij, nochtans de vader van het concept belgitude, heeft moeten afhaken.

Mertens is behalve een gevierd schrijver van romans, toneelstukken en essays ook hoogleraar internationaal recht. Sinds kort is zijn interesse voor wat er in de rest van de wereld gebeurt gevoelig aangescherpt. ‘Dat heeft niet zozeer te maken met de boeiende internationale ontwikkelingen, maar wel met de bedroevende situatie hier in België. De Belgische politici staan er niet bij stil, maar het is bijzonder leerrijk om dezer dagen de Wetstraat-berichtgeving van buitenlandse correspondenten hier in Brussel te lezen: ze beginnen er zelfs niet aan om het probleem uit te leggen aan hun landgenoten, omdat het allemaal zo absurd overkomt.’

Net zoals de meeste Franstalige intellectuelen kan Mertens zich nog moeilijk opladen om zich bezig te houden met de binnenlandse politiek. ‘Ik richt mijn aandacht steeds meer tot Europa. De enorme verscheidenheid aan culturen fascineert me. In België is dat ook lange tijd zo geweest: niets is interessanter dan verschillende culturen die met elkaar in dialoog gaan. Dat was juist de rijkdom van België ten opzichte van unitaire culturen zoals Frankrijk of Duitsland. Vooral de contradictie tussen de Vlaamse en de Waalse samenleving heeft mij altijd bijzonder aangesproken. Op intellectueel vlak is het bijzonder boeiend om die twee tegen elkaar uit te spelen. Maar nu is de contradictie omgeslagen in conflict. Dat is een enorme ontgoocheling.’

Normaal hoeft de culturele scène waar Mertens deel van uitmaakt zich niet in te laten met de communautaire spanningen op politiek niveau. ‘Maar deze keer is het anders’, zegt hij. ‘Het grote verschil met crisissen uit het verleden, is de getalsterkte van het Vlaams Belang, dat bovendien op communautair vlak in de andere grote partijen heel wat bondgenoten heeft gevonden die hun sektarisme ondersteunen.’

‘De politiek heeft alle andere aspecten van de Belgische samenleving besmet. En de culturele sector ontsnapt daar niet aan.’ Mertens merkt het onder meer aan het groeiende misprijzen voor wie aan de andere kant van de taalgrens leeft. ‘In zo’n sfeer is het moeilijk om de dialoog tussen de beide taalgemeenschappen te behouden.’

Mertens stelt ook bij zichzelf allerlei kleine veranderingen vast waaruit blijkt dat zijn bijdrage aan een Belgische culturele context langzaam aan het afkalven is. ‘Wanneer men mij vroeger in Frankrijk aansprak als een Franse auteur, wees ik er hen altijd op dat ik een Belg ben. Nu moet ik eerlijk toegeven dat ik hen niet meer tegenspreek. Ik richt mij in mijn werk ook steeds meer op Parijs en zelfs op Duitsland.’

Over de vraag of er met de huidige communautaire spanningen in het achterhoofd nog een toekomst is weggelegd voor ons land, heeft Mertens zijn twijfels. ‘In België kan alles. Door het communautaire opbod zijn de politieke leiders dolgedraaid. Ik zal dan ook van geen enkele uitkomst versteld staan, zelfs niet van een totale splitsing van ons land. Hoe jammer dat ook mag zijn.’

H.C.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content