Ingrid Van Daele
Ingrid Van Daele Ingrid Van Daele is redacteur bij Knack

In Duitsland geeft Gerhard Schröder zijn aanspraak op het ambt van kanselier nog steeds niet op.

Twee weken na de verkiezingen in Duitsland zitten de partijen nog steeds muurvast. Hét probleem blijft de kanselierskwestie: zowel Angela Merkel (CDU) als Gerhard Schröder (SPD) claimen de stoel van kanselier, ook al heeft de partij van Schröder de noodzakelijke meerderheid daartoe niet behaald. Om de situatie te ontwarren legden de christen-democraten de partij van Schröder nu een ultimatum op: ze willen pas onderhandelen als de SPD Angela Merkel aanvaardt als kanselier. Maar Schröder weigert vooralsnog om zich van tevoren op de keuze van een kanselier vast te pinnen.

Zijn alle mogelijke coalities – zonder Schröder – dan al uitgeput? Angela Merkel deed de afgelopen dagen wat er van haar werd verwacht. Ze voerde gesprekken met de Grünen, de noodzakelijke derde partij voor wat men de ‘Jamaicacoalitie’ (CDU/CSU, FDP en Grünen) is gaan noemen. Maar die leverden niet veel op. En dus komt de zo gevreesde optie van de ‘Grote Coalitie’ weer bovendrijven – een voor Duitsland zeer ongewoon verbond van de twee grote partijen, CDU/CSU en SPD. Maar is er een alternatief? Zelfs de bevolking schijnt er volgens de jongste opiniepeilingen al mee in te stemmen. Maar in politieke kringen blijft het scepticisme groot. Hoe lang zal een dergelijke coalitie het uitzingen? Hoe doortastend zal ze kunnen optreden? En vooral, wie wordt de kanselier, nu hoe langer hoe meer blijkt dat Schröder zijn zenuwoorlog om de macht bijlange nog niet heeft opgegeven?

Zeker, Schröder zou zijn kandidatuur als kanselier intrekken, op voorwaarde tenminste dat ook Angela Merkel dat zou doen. Dat schreef de populaire krant Bild. Maar nu blijkt dat hij het ambt van kanselier helemaal nog niet wil opgeven. En dus pakt hij uit met een rotatiesysteem voor de kanselier. Nu eens zou de ene kanselier regeren, achttien maanden later is het de beurt aan de volgende om het mandaat af te werken. Concreet zou Schröder de spits afbijten en nog een tijdlang aanblijven. Vanaf april 2007 is het dan de beurt aan Angela Merkel om het roer over te nemen.

Geen machtsdeling

‘Schröder is een putschist’, schreeuwden de media. Wat hij ook beweert, de SPD beschikt niet over een voldoende meerderheid om de kanselier – ook niet voor de helft van de termijn – voor te dragen. Een pas de deux zou bovendien onwerkbaar zijn in het Duitse politieke bestel, klinkt het in diplomatieke kringen. Een Duitse kanselier beschikt over een zogenaamde Richtlinienkompetenz, die hem het recht geeft om de andere regeringsleden de fundamentele richtlijnen van het beleid op te leggen. Een dergelijke bevoegdheid, die veel verder gaat dan die van een premier, laat geen machtsdeling over twee personen toe, klinkt het. Bovendien rijst de vraag, wie de verantwoordelijkheid draagt voor de beslissingen die genomen worden. Moet kanselier Twee zich inlaten met de gevolgen van ingrijpende beslissingen van kanselier Eén?

Betekent dit dat er mogelijk nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven? Tot uiterlijk 18 oktober hebben de partijen de tijd om de puzzelstukken in elkaar te passen. Uiterlijk op die dag wordt het parlement bijeengeroepen om een nieuwe kanselier aan te wijzen. Haalt een van de voorgedragen kandidaten onvoldoende stemmen voor een absolute meerderheid bij een eerste verkiezingsronde, dan volgt een tweede ronde. Haalt ook dan niemand een absolute meerderheid, dan volgt er nog een derde ronde. In die ronde volstaat een relatieve meerderheid om als kanselier verkozen te worden.

Heeft Gerhard Schöder nog enige kans om door een meerderheid in het parlement gedragen te worden? Alleen een derde ronde zou Schröder – gesteld dat hij op de ‘steun’ van de nieuwe Linkse Partij kan rekenen – nog een relatieve meerderheid kunnen opleveren. Maar de kans bestaat dat CDU/CSU, die samen met de liberale FDP bij de verkiezingen 1,3 miljoen méér stemmen behaalden dan rood-groen, het zullen halen in het parlement.

Lukt dat niet, dán kan Bondspresident Horst Köhler het parlement ontbinden en, op basis van artikel 63 van de Duitse grondwet, een eigen kandidaat voordragen. Of hij kan nieuwe verkiezingen uitschrijven. Maar na zijn beslissing om de vervroegde verkiezingen goed te keuren, ligt hij behoorlijk onder vuur. Het ziet er niet meteen naar uit dat hij die zet nog snel zal overdoen.

Ingrid Van Daele

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content