De Libanese Hezbollah staat voor meer dan een militie vrijheidsstrijders. Zij vervult een belangrijke politieke en sociale rol in het moderne Libanon. Maar of die integratie weldra uitloopt op een ontwapening van haar guerrilla’s staat nog te bezien.

Beiroet. Hoewel de door Syrië en Iran gesteunde Hezbollah in het Westen meestal wordt afgedaan als een gevaarlijke terroristische organisatie, is de groepering niet meer weg te denken uit de Libanese politiek. Met een omvangrijke aanhang onder de Libanese sjiieten, twaalf leden in het Libanese parlement en voor de samenleving onmisbare sociale projecten, zal er ook in de toekomst een plaats voor de Hezbollah moeten worden gevonden in het politiek en religieus verdeelde Libanon.

Dat er met de Hezbollah niet te spotten valt, toonde de organisatie nog begin maart tijdens een gigantische demonstratie in Beiroet. Een oproep van Hezbollahs charismatische secretaris-generaal, sjeik Hassan Nasrallah, was voor honderdduizenden gedisciplineerde aanhangers genoeg om naar het centrale plein in de Libanese hoofdstad te komen en hun loyaliteit te betuigen.

Een van de grootste knelpunten op dit moment is de ontwapening van de Hezbollah. De ‘partij van god’ zelf noemt dat een onmogelijke eis, terwijl niet alleen de internationale gemeenschap maar ook heel wat Libanezen dat graag zo snel mogelijk zouden zien gebeuren. Tijdens een interview met Al-Manar, Hezbollahs populaire televisiestation, zei Nasrallah onlangs: ‘Wij zijn bereid in de ogen van Bush voor altijd een terroristische organisatie te blijven, maar we zijn niet bereid de veiligheid van ons land, onze mensen, hun bloed en hun eer op te geven.’

De ‘voortdurende Israëlische dreiging’ wordt door vertegenwoordigers en aanhangers keer op keer aangevoerd als reden om geen afstand van hun wapens te doen. ‘De zionistische agressie is een feit en we moeten ons daartegen blijven beschermen. Libanon is een zwak land. Daarom moet de Hezbollah haar wapens behouden. De ontwapening van de Hezbollah komt Libanon niet ten goede’, zegt Dr. Ahmed Malli, lid van Hezbollahs politieke raad, en hij herinnert eraan dat zijn groepering in 1982 werd opgericht als reactie op de Israëlische invasie van Libanon. ‘De invasie van de vijand vormt Hezbollahs bestaansreden. Ons doel is om Libanon vrij te houden van hun inmenging.’

De Sheeba Farms, het omstreden stukje door Israël bezet land, noemt Malli een van de redenen om de wapens niet af te geven. Maar vooral de onbekwaamheid van het Libanese leger om het land te verdedigen tegen de superieure Israëliërs, en de toekomst van de 365.000 stateloze Palestijnse vluchtelingen in Libanon, maken het volgens hem onmogelijk het zogenaamde verzet te beëindigen.

Onmisbaar

De Hezbollah bevindt zich in een unieke positie. Als enige militie die na het eind van de Libanese burgeroorlog de wapens behield, vochten de leden van 1982 tot 2000 een guerrilla tegen Israël. De groepering bereikte een politiek hoogtepunt in mei 2000 toen Israël zich uit Libanon terugtrok. Velen in de Arabische wereld – en daarbuiten – dragen de Hezbollah-strijders nog steeds op handen omdat ze gezien worden als diegenen die het land van de bezetter bevrijdden. De verzetsidee blijft een grote aantrekkingskracht uitoefenen, zeker op de jongeren. Vraag is dan ook of de Hezbollah die aanhang zou behouden als ooit wordt besloten de gewapende strijd te staken.

Meer dan twintig jaar na de oprichting van de verzetsgroep die zich liet inspireren door grootayatollah Ruhallah Khomeiny en ayatollah Ali Khamenei, heeft de Hezbollah zich geïntegreerd in de Libanese politiek en maakt ze deel uit van de samenleving. Ze concentreert zich al jaren op sociale en economische integratie en heeft vooral in het verwaarloosde zuiden veel aanhang. De Hezbollah speelt daar een belangrijke maatschappelijke rol: haar scholen en ziekenhuizen zijn er intussen onmisbaar en kwalitatief aanzienlijk beter dan die van de overheid. Ze hebben een militaire, sociale en politieke vleugel waartussen moeilijk scheidslijnen kunnen worden getrokken. Men schat de aanhang van de Hezbollah momenteel op 500.000 tot 600.000 mensen. En de kans is groot dat de beweging bij de komende verkiezingen behoorlijk zal scoren.

Ideologisch is de groepering fel anti-Amerikaans. Na Israël vormen de Ver-enigde Staten de grootste vijand en beide landen zijn voor de Hezbollah onlosmakelijk met elkaar verbonden. De verzetsbeweging wordt onder meer beschuldigd van de gijzeling van tientallen westerlingen in de jaren tachtig, een bombardement op het hoofdkwartier van de Amerikaanse mariniers in Beiroet in 1983, de kaping van een Amerikaanse TWA-vlucht in 1985 en andere aanslagen op joodse doelwitten. Volgens de VS heeft de groepering wereldwijd goed georganiseerde cellen. Toch blijft het moeilijk om te bepalen hoe haar wapenarsenaal er precies uitziet. Dat de Hezbollah over honderden, misschien wel duizenden raketten beschikt die tot ver in Israël reiken, is zeker. En met 300 tot 400 fulltimestrijders en duizenden loyale reservisten vormt ze een zeer goed getraind machtsorgaan.

Volgens analyses beschikt de Hezbollah over een jaarlijks budget van meer dan een miljard dollar. Aanvankelijk kwam dat geld vooral uit Iran, maar ook religieuze donaties zijn een belangrijke inkomstenbron. Sinds 1992 zou de Hezbollah min of meer zelf in haar behoeften kunnen voorzien door eigen investeringen en ondernemingen.

Fabeltje

VN-resolutie 1559, zwaar gesponsord door de VS en Frankrijk, eist niet alleen het vertrek van de Syrische troepen uit Libanon, maar ook de ontwapening van de Hezbollah. Die piekert er evenwel niet over resolutie 1559 te steunen. Ze beschouwt het als een Amerikaans-joods complot en onderstreept het belang van het vredesakkoord van Taif, waarmee een einde kwam aan 15 jaar Libanese burgeroorlog.

‘De Hezbollah wil op een nette manier afscheid nemen van Syrië en kan zich niet permitteren de Syriërs openlijk te beledigen’, zegt Timur Goksel, jarenlang adviseur van de Verenigde Naties in Zuid-Libanon. ‘Natuurlijk maakt ze zich zorgen over haar eigen positie, maar uiteindelijk kan de Hezbollah wel degelijk bestaan zonder de Syrische steun’, vervolgt hij. Lange tijd werd de Hezbollah door Syrië als voorpost gebruikt om zijn belangen tegenover Israël te behartigen. Vanuit Zuid-Libanon oefent de Hezbollah druk uit op Israël en vuurt zo nu en dan een paar Katoesja-raketten richting Israëlisch grondgebied. Syrië zou graag de sinds 1967 bezette Golanhoogte terugkrijgen, maar is in de vredesonderhandelingen tot nu toe niet erg succesvol gebleken.

Goksel vindt het ingewikkeld dat resolutie 1559 het vertrek van Syrië com-bineert met de ontwapening van de Hezbollah. ‘Dat was een blunder en dat realiseert men zich ook steeds beter. Het heeft geen zin de ontwapening van de Hezbollah nu te proberen doordrukken. De sjiieten vormen een gemeenschap op zich. Lok ze niet uit hun tent, want dan heb je een probleem.’ Goksel ziet de ontwapening niet zo snel gebeuren. Bovendien vraagt hij zich af wie daarvoor zou moeten zorgen. ‘De VN, het Libanese leger?’, lacht hij. ‘Als ze het niet zelf willen, is het onmogelijk. Niemand kan de Hezbollah ontwapenen. Dat zijn de inwoners van Zuid-Libanon en de Bekaavallei met kalasjnikovs en een paar granaten onder hun bed. Die kun je niet zomaar ontwapenen.’

Goksel is niet de enige die er zo over denkt. ‘Dat de Hezbollah met geweld ontwapend zou kunnen worden, is een droom’, zegt ook Nizar Hamzeh, hoogleraar politicologie en auteur van het recent verschenen boek In the Path of Hezbollah. ‘De ontwapening moet van binnenuit komen. De driehoek Syrië-Iran-Hezbollah moet eerst zelf tot die conclusie komen. Als de Hezbollah ermee zou instemmen, is het ontwapenen snel en makkelijk; anders hebben we een groot probleem.’

Iemand die de Hezbollah graag zo snel mogelijk de wapens ziet neerleggen, is Farid Al-Khazen, voorzitter van de faculteit Politicologie van de Amerikaanse Universiteit in Beiroet en lid van oppositiepartij Qornet Shewan. ‘Overtuigende argumenten om de wapens te houden, zijn vandaag de dag ver te zoeken. Ze hadden een rechtvaardiging tijdens de Israëlische bezetting, maar die geldt nu niet meer’, zegt hij. De Sheeba Farms noemt hij een door Syrië en de Hezbollah verzonnen fabeltje. ‘Het is in het belang van de Hezbollah om te ontwapenen en verder te integreren in de politiek. Een andere optie zou zeer schadelijk kunnen zijn voor de Hezbollah, en voor Libanon als geheel. De Hezbollah heeft een groot probleem met de VS en de Europese Unie en zal Libanon hard nodig hebben. Ze moet zich goed realiseren dat haar toekomst in Libanon ligt en niet in Iran of Syrië’, vervolgt hij. Al-Khazen betwijfelt trouwens of het wel een goed idee is om – zoals gesuggereerd wordt – de Hezbollah-strijders als special forces in het Libanese leger te laten integreren.

Dialoog

Al-Khazen, zelf een maroniet, vertelt dat niemand in Libanon een probleem heeft met de Hezbollah als politieke partij. ‘Maar de unieke, bevoorrechte positie die ze nu hebben, is onacceptabel. De Hezbollah is over haar hoogtepunt heen, vanaf nu gaat het alleen nog maar bergafwaarts’, zegt hij. ‘Natuurlijk maken de milities zich zorgen: ze zijn geïsoleerd, staan in een hoek en hebben weinig steun, afgezien van de eigen aanhang’, denkt hij. Hij beklemtoont dat de oppositie verdeeld is over het vraagstuk-Hezbollah. Sommige oppositieleden willen dat de Hezbollah nu ontwapent, anderen zouden liever nog even wachten.

Hoewel de oppositie sinds de dood van ex-premier Rafik Hariri constant overleg pleegt met de Hezbollah, verloopt die dialoog niet erg succesvol, zegt oppositielid Walid Eido van Hariri’s blok. ‘De deur staat open voor de Hezbollah. We voeren voortdurend gesprekken, maar ze lopen meestal op niets uit.’ Eido geeft toe dat er een gebrek aan vertrouwen is tussen de oppositie en de loyalisten. De Hezbollah heeft er daarbij een handje van om de oppositie ‘agenten van Israël’ te noemen; een grove beschuldiging in Libanon. ‘Ik denk niet dat de Hezbollah intern geweld zal gebruiken. Ze zal zich op tijd realiseren dat ze haar wapens moet neerleggen. Een burgeroorlog hebben we al eens eerder geprobeerd, en daar zit niemand op te wachten.’

‘We kunnen verdere onderhandelingen met de Hezbollah maar beter uitstellen tot na de verkiezingen. Misschien kunnen de strijders op dit moment niet vrijuit praten. Voordat we goede besprekingen kunnen houden, moeten de Syriërs eerst vertrokken zijn’, zegt Gebran Tueni, hoofdredacteur van de gerespecteerde Libanese krant An-Nahar. Hoewel hij de ontwapening liever vandaag dan morgen ziet gebeuren, lijkt het hem beter wat geduld te oefenen. ‘Ik ben bang dat de Hezbollah door Syrië gebruikt zal worden om problemen voor Libanon te veroorzaken. En wij willen niet dat de Hezbollah beslissingen kan nemen die repercussies hebben voor heel Libanon. Straks bedenken ze dat ze de Sheeba Farms willen bevrijden en misschien daarna ook Palestina. Dat is een onaanvaardbare situatie.’

Uitdaging

Onlangs zei de Amerikaanse president George W. Bush dat hij de Hezbollah verzocht de wereld te tonen dat ze geen terroristische organisatie was door te ontwapenen en zich verder politiek te integreren. Het is duidelijk dat de Hezbollah momenteel geconfronteerd wordt met de grootste uitdaging sinds het eind van de Libanese burgeroorlog en met grote vraagstukken over haar toekomst. De groepering zal zich aan de nieuwe Libanese realiteit moeten aanpassen en tegelijkertijd moeten proberen de internationale gemeenschap tevreden te stellen. ‘Dit is voor niemand een makkelijke tijd en als er iets misgaat, zit iedereen in de grootste problemen. Maar ik ben ervan overtuigd dat de Hezbollah elke situatie aankan en zich aan alle mogelijke scenario’s zal weten aan te passen. De Hezbollah van nu is niet die uit de jaren tachtig’, besluit Hamzeh.

Door Daisy Mohr

‘De verzetsidee blijft een grote aantrekkingskracht uitoefenen, zeker op de jongeren.’