Rik Van Cauwelaert
Rik Van Cauwelaert Rik Van Cauwelaert is directeur van Knack.

De gewezen PS-leider Guy Spitaels heeft zijn meditaties over de nieuwe wereldorde gebundeld tot een stevig boekwerk, ‘L’improbable équilibre’.

Guy Spitaels, ‘L’improbable équilibre’. Edition Luc Pire, 374 blz., euro 26,95.

In Franstalig België bleef het geloof in God onaangetast. Vorige week bij de voorstelling van het nieuwste boek van gewezen PS-voorman Guy Spitaels – vanwege zijn haast onaantastbare status wel eens Dieu genoemd – was le tout Bruxelles uitgerukt om diens heroptreden mee te maken. Van gewezen Generale-baas Etienne Davignon, tot Elio Di Rupo, Gerard Deprez en Joëlle Milquet, ze waren er allemaal.

Sedert zijn veroordeling in het Agusta-Dassault-proces hield Guy Spitaels zich op de achtergrond. Zijn politieke rol was uitgespeeld, zei hij zelf. Maar hij mocht dan nog, zoals hij ooit in Knack vertelde, de tijd voornamelijk doorbrengen met lezen, praten met oude vrienden en tussendoor op de kleinkinderen letten, zijn politieke connecties bleven intact.

Het lokale politieke bedrijf volgde Spitaels vanop een veilige afstand. Hij liet zich nooit betrappen op een misplaatste opmerking over zijn opvolgers. Zijn belangstelling voor het buitenland, de Balkan, de uitbreiding van de Europese Unie, het Midden-Oosten, was des te groter. Via bevriende zakenlui, professoren en diplomaten volgde hij de gebeurtenissen op de voet. Vooral de spectaculaire ineenstorting van wat ooit de machtige Sovjet-Unie is geweest en de gevolgen daarvan blijven hem bezighouden.

‘Het verdwijnen van de Sovjet-Unie, de val van de Berlijnse Muur, het is allemaal van een veel grotere betekenis dan het drama van 11 september 2001’, zegt Spitaels. Toen Mikhaïl Gorbatsjov door een putsch van de macht werd verdrongen, verbleef de toenmalige PS-voorzitter in Moskou, waar hij net had gepraat met diens naaste medewerkers, Valentin Falin en Jevgeni Primakov.

‘Ik was compleet van slag door wat Gorbatsjov, die men hier als een held afschildert, trachtte te bewerken. Een blinde zag dat zijn plannen op een ramp moesten uitdraaien. De meerderheid in het Westen heeft altijd gedacht dat Rusland snel zou evolueren naar een grote vrije samenleving. Men zag wat men graag wilde zien. Het heeft allemaal nergens toe geleid, tenzij naar het bonapartisme van Vladimir Poetin.’

‘Een paar decennia geleden lag het bbp van China een derde lager dan dat van de Sovjet-Unie’, rekent Spitaels voor. ‘Vandaag is de situatie andersom. Rusland is geen grootmacht meer, maar een on-macht.’

MARE NOSTRUM

Het resultaat van het wegvallen van het oude sovjetimperium is een nooit gezien onevenwicht in de wereld – vandaar de titel van Spitaels’ boek L’improbable équilibre.

‘De derde wereld, die vroeger meetelde, want deel van het grote spel tussen het communistische blok en het Westen, is nu volkomen irrelevant’, zegt Spitaels. ‘In de jaren 1990 vielen in de talloze Afrikaanse conflicten acht miljoen doden. Het laat de internationale gemeenschap, als die al bestaat, onberoerd.’

Zijn teleurstelling over – om niet te zeggen misprijzen voor – de gang van zaken in de Europese Unie, en vooral haar opvallende onderdanigheid tegenover de Amerikaanse overmacht, kan Spitaels nauwelijks verbergen. ‘Waartoe heeft de oorlog in ex-Joegoslavië, met al die NAVO-bombardementen, gediend? De Amerikanen bezetten er nu het hele terrein, tot in Albanië, want daar passeert straks de grote oliepijp die de Zwarte Zee met de Middellandse Zee moet verbinden. De Europese troepenmacht in het gebied dient daarbij slechts om de oude vrouwtjes van Pristina te helpen bij het oversteken van de straat.’

Zijn ontgoocheling in de intern verdeelde Europese Unie is groot. ‘Alle Europese initiatieven in het Midden-Oosten mislukken’, zegt Spitaels. ‘Als het over het Algerijnse drama of de slachtingen in Tsjetsjenië gaat, dan lijken de Europeanen door afonie getroffen. Er is geen buitenlands beleid.’

Spitaels stelt een hergroepering voor van een aantal Europese landen om tot een coherent buitenlands beleid te komen. Daarmee zit hij op één lijn met oud-ambassadeur Jan Adriaenssen die onlangs schreef: ‘Vrijwel alle Europese landen zijn het erover eens dat het behoud van de vrede essentieel is om het Europese groeiproces te laten rijpen. Een oorlog, zoals die met Irak, vergroot onze afhankelijkheid van de bestaande militaire structuren en riskeert ons de kosten te doen betalen voor een conflict dat het onze niet is.’ Adriaenssen pleit voor een coalitie van vredesgezinde NAVO-landen die kan leiden tot een loskoppeling van de verdragsorganisatie. ‘Want’, zegt de oud-ambassadeur, ‘de NAVO moet de politieke roeping van de Europese Unie erkennen.’

Maar de recente uitbreiding van de EU en vooral de Amerikaanse druk om Turkije tot de Unie toe te laten is, volgens Spitaels, het beste middel om de Europese besluiteloosheid nog te vergroten. Intussen zijn het de Amerikanen die, via de NAVO, de Europese buitenlandse politiek bepalen. Met de hulp van de Britten – ‘we waren nog zo gewaarschuwd door Charles de Gaulle’, weet Spitaels nog. In zijn boek tekent hij Tony Blair als ‘de kabinetschef van George W. Bush’.

‘Vijfenveertig jaar geleden trok ik als Europees geïnspireerde student naar het Europa College in Brugge’, vertelt Spitaels. ‘En uitgerekend daar werd een gloedvol vertoog ten gehore gebracht door rector Hendrik Brugmans over de Atlantische Gemeenschap met de Atlan- tische Oceaan als Mare Nostrum. Als verrassing kon dat tellen. Toen al hadden we het moeten weten.’

Rik Van Cauwelaert

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content