De Palestijnse president Mahmoud Abbas gooit de handdoek: hij is geen kandidaat voor een nieuw mandaat. Het vredesproces zit vast en daar kan ook Barack Obama niets aan doen. ‘Drijf een Palestijn niet zo ver dat hij alle hoop verliest.’

© Der Spiegel

Aan de ene kant zijn de Palestijnen hopeloos verdeeld tussen de aanhang van Fatah op de Westelijke Jordaanoever en die van Hamas in de Gazastrook. Aan de andere kant won de harde rechterzijde in Israël de verkiezingen en verdween het gematigde centrum, dat op een tweestatenoplossing aanstuurde, naar de oppositie. Historische leiders zoals Yasser Arafat en Ariël Sharon zijn er niet meer. Israël verweert zich tegen de beschuldiging dat het in de oorlog in de Gazastrook begin 2009 overdreven veel geweld zou hebben gebruikt. De op dit moment behoorlijk machteloze Palestijnse president en Fatah-leider Mahmoud Abbas wacht op een verzoening met Hamas om een stap vooruit te kunnen zetten.

De Palestijnen rekenden op de nieuwe Amerikaanse president Barack Obama om van Israël gedaan te krijgen dat het een einde zou maken aan de uitbreiding van Joodse nederzettingen in Oost-Jeruzalem en op de bezette Westelijke Jordaanoever. Obama faalde en bond in. In ruil bood de Israëlische premier de Amerikanen en de Palestijnen een tijdelijke bouwstop aan, in een deel van het bezette gebied. Abbas, intussen ook 74, heeft er in die omstandigheden geen zin meer in. Vooral de Amerikanen proberen hem nog op andere gedachten te brengen, maar Abbas is geen kandidaat meer bij de Palestijnse verkiezingen, die eigenlijk al gehouden hadden moeten worden.

De hele wereld wacht op het moment dat Israël en de Palestijnen hun gesprekken hervatten. Wanneer gaat u met Benjamin Netanyahu aan tafel?

Mahmoud Abbas: Dat hangt helemaal van Israël af. Wij hebben altijd gezegd dat we bereid zijn om te praten. Maar alleen als Israël de uitbreiding van nederzettingen in de bezette gebieden helemaal stopzet, en de grenzen van 1967 erkent.

Waarom verbindt u nieuwe gesprekken aan voorwaarden?

Abbas: Dat zijn geen voorwaarden. Het zijn stappen die allang voorzien waren. In tegenstelling tot Israël zijn wij onze verplichtingen altijd nagekomen. We hebben het bestaansrecht van Israël erkend, en we hebben Palestijnse groepen aangepakt die dreigen geweld te gebruiken. Dat geven de Israëli’s ook toe.

De Israëlische premier Benjamin Neta-nyahu kondigde een bouwstop van tien maanden af op de Westelijke Jordaan-oever. Bent u dan nu niet aan de beurt, om weer een stap te zetten?

Abbas: Er wordt ondertussen wel voortgebouwd aan enkele duizenden woningen op de Westelijke Jordaanoever. In Jeruzalem geldt de bouwstop zelfs helemaal niet.

Met Ehud Olmert, de voorganger van Netanyahu, zat u wel aan tafel, zonder dat er van een bouwstop sprake was. Meet u dan niet met twee maten?

Abbas: Ik heb van Olmert altijd geëist dat de bouwwerken werden stopgezet. En ondertussen werd Barack Obama als president van de Verenigde Staten verkozen. Hij maakte van de bouwstop een punt in zijn toespraak tot de Arabische wereld in Caïro. Als de Amerikaanse president dat vraagt, kan ik toch niet met minder tevreden zijn.

Maar Obama heeft zijn toon nu veranderd. Hij vraagt nu nog alleen dat Israël zich ’terughoudend’ opstelt.

Abbas: Ik was eerst zeer gelukkig met Obama. Zijn afgezant voor het Midden-Oosten, George Mitchell, hield ons voor dat onderhandelingen pas na een bouwstop zouden worden hervat. In september klonk het plotseling helemaal anders.

Wat verwacht u van Barack Obama?

Abbas: Ik hoop nog altijd dat hij het vredesproces weer op gang trekt. Hij weet wat daarvoor nodig is.

Israël toont zich alsnog niet zeer onder de indruk van wat Obama vraagt.

Abbas: Ik moet de Amerikanen niet zeggen welke middelen ze moeten gebruiken om Israël te overtuigen. Ze kunnen dat, als ze willen. Obama zei dat het tot stand komen van een Palestijnse staat in het vi-tale belang van Amerika is. Mij dunkt dat die uitspraak hem verplicht om zich met al zijn kracht voor een Palestijnse staat in te zetten.

Heeft de pauze in het vredesproces er misschien ook mee te maken, dat u Netany-ahu niet vertrouwt?

Abbas: Wat we van hem weten, stemt ons in ieder geval niet zeer hoopvol. Hij heeft een tweestatenoplossing nooit nadrukkelijk aanvaard.

Toch zei hij in juni van vorig jaar dat Israël ‘een gedemilitariseerde Palestijnse staat zal aanvaarden, als de Palestijnen Israël als een Joodse staat erkennen’.

Abbas: Wie stelt er dan voorwaarden? Hij spreekt over Jeruzalem als de ‘eeu-wige en onverdeelde’ hoofdstad van Is-raël. Hij weigert om over het vraagstuk van de vluchtelingen te praten. Wij moeten Israël vooraf als een Joodse staat accepteren.

Waarom hebt u daar een probleem mee? Het principe van de tweestatenoplossing is toch: een staat voor de Palestijnen en een staat voor de Joden?

Abbas: Wij hebben de staat Israël erkend, binnen de grenzen van 1967. Of die staat zich dan Joods, Hebreeuws of zionistisch noemt, is zijn zaak. Hij noemt zich hoe hij wil. Maar Israël kan ons niet verplichten om die definitie over te nemen.

Daarmee wekt u in Israël de indruk dat u stiekem hoopt om de Joodse meerderheid in dat land te kunnen keren. Zeker als u er blijft op aandringen dat alle Palestijnse vluchtelingen van 1948 het recht moeten krijgen om terug te keren.

Abbas: Dat begrijp ik. Er zijn nu alles samen vijf miljoen Palestijnse vluchtelingen. Ik zeg niet dat die allemaal moeten terugkeren, maar we vragen wel dat er voor die mensen aan een rechtvaardige oplossing wordt gewerkt. Resolutie 194 van de Verenigde Naties van 11 december 1948 zegt dat diegenen die aan hun recht op terugkeer verzaken financieel schadeloos moeten worden gesteld. De oplossing voor het probleem ligt dus al meer dan 60 jaar op tafel. Wie doet er dan moeilijk?

Ehud Olmert bood u een Palestijnse staat aan op meer dan 90 procent van de Westelijke Jordaanoever, een verdeling van Jeruzalem en de terugkeer van enkele duizenden vluchtelingen. Waarom wees u dat voorstel af?

Abbas: Ik heb niets afgewezen. Olmert moest om persoonlijke redenen ontslag nemen.

Als u het voorstel sneller had aanvaard, hadden de Israëli’s de beschuldigingen van corruptie tegen Olmert misschien door de vingers gezien. De vroegere Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Abba Eban zei ooit dat de Palestijnen geen kans missen…

Abbas:… om een kans te missen. Ik ken die uitspraak. Er is ernstig met Olmert onderhandeld. Er zijn landkaarten met het verloop van grenzen getekend en uitgewisseld. Maar hij is dan gevallen en zijn opvolgster, Tzipi Livni, heeft de aansluitende verkiezingen niet gewonnen. Het was een wedloop tegen de tijd. Ik blijf erbij: ik was niet diegene die een akkoord in de weg stond. Olmert is net voor de eindstreep gevallen.

Het Palestijnse kamp is diep verdeeld. Uw partij, het seculiere Fatah, kon in 2007 niet verhinderen dat de moslimbeweging Hamas de macht in de Gazastrook overnam. Wie zegt dat straks niet hetzelfde gebeurt op de Westelijke Jordaanoever?

Abbas: We hebben daar het volledige veiligheidsapparaat onder controle. De toestand is er 100 procent stabiel. We zullen niet toelaten dat de geschiedenis van Gaza zich op de Westelijke Jordaanoever herhaalt.

Maar zolang Hamas het in de Gazastrook voor het zeggen heeft, zal Israël nooit de oprichting van een Palestijnse staat aanvaarden.

Abbas: Er is onder de vleugels van Egypte gedurende twee jaar over verzoening tussen Fatah en Hamas gepraat. Midden oktober van vorig jaar lag er een document voor, dat Fatah heeft ondertekend. We wachten sindsdien op de handtekening van de andere kant.

Zou Marwan Barghoeti voor verzoening kunnen zorgen? De held van de tweede inti-fada, die in Israël in de gevangenis zit?

Abbas: Marwan Barghoeti is een leider van Fatah. Hij zit in het centrale comité van onze beweging. Als hij werd vrijgelaten, zou dat voor ons grote winst zijn. Maar een verzoening met Hamas kan hij alleen ook niet voor elkaar krijgen. De reden waarom Hamas dat document niet ondertekent, ligt in het buitenland.

U bedoelt: in Iran?

Abbas: Dat zegt u.

U bent bij de volgende verkiezingen geen kandidaat voor een nieuw mandaat. Wil dat zeggen dat u er niet meer in gelooft dat u de droom van de Palestijnen op een soevereine staat kunt realiseren?

Abbas: De weg naar een politieke oplossing is versperd. Ik zie voor mezelf geen enkele reden meer om nog president van de Palestijnse Autoriteit te willen blijven. Maar ik waarschuw de wereld: drijf een Palestijn nooit zo ver dat hij alle hoop verliest.

© Der Spiegel

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content