Louis Michel krijgt ruzie in Afrika. Volgens de VN is de grondstoffenroof de reden waarom de oorlog in Congo niet stopt.
Het bezoek aan Mugabe paste in Michels tournee van vorige week doorheen Centraal-Afrika. Daarmee wou hij Europa’s belangstelling laten blijken voor de vredesprocessen die daar aan de gang zijn: in Congo, waarvan het grondgebied nog altijd voor zowat de helft is bezet door Rwandese en Ugandese troepen en de daarmee verbonden rebellenorganisaties, en in het door etnische oorlog verscheurde Burundi.
Deze vredesinitiatieven boeken slechts met vallen en opstaan enige vooruitgang. Van bij zijn aantreden op Buitenlandse Zaken spendeerde Louis Michel er al heel wat energie aan. De Belgische diplomatie beschikt in de regio over genoeg krediet en soortgelijk gewicht om ernstig te worden genomen. Veel concrete eigen belangen heeft België er niet meer te verdedigen, zodat het zich kan concentreren op welhaast ethische doelstellingen. Tenslotte gaat het om pijnlijke dossiers, want de oorlogen in de regio veroorzaken ontzaglijk veel menselijk leed, al brengt de publieke opinie in het Westen daar maar bitter weinig aandacht voor op.
Michel beseft dus ook wel dat zijn Afrikaanse avontuur binnenslands niet naar verhouding wordt geapprecieerd, maar ook bij zijn EU-collega’s hoeft hij niet op veel enthousiasme te rekenen. België wilde het EU-voorzitterschap als hefboom gebruiken om daarin een verandering te brengen, maar vervolgens trokken ’11 september’ en zijn naweeën alle aandacht naar zich toe. Met zijn rondreis van vorige week probeerde Michel het toch nog even. En volgende maand wil hij met een rondetafelconferentie in Brussel de slabakkende politieke dialoog in Congo weer op gang trekken. Eind december is België ook gastheer voor twee informatievergaderingen waarop de Wereldbank donors samenbrengt die de wederopbouw van Congo en de reïntegratie van gedemobiliseerde soldaten in de regio moeten financieren.
Zo belandde Michel dus ook in Zimbabwe, Congo’s zuidelijke buurland dat het regime in Kinshasa, samen met Angola en Namibië, te hulp kwam toen Rwanda en Uganda in 1998 Congo binnenvielen. Inmiddels houden de troepen zich aan een wapenbestand. Maar van een wederopbouw of democratisering kan geen sprake zijn zolang de bezetting, direct of via de rebellen, door vreemde landen voortduurt. En dat laatste is niet alleen een politieke of militaire aangelegenheid. De Verenigde Naties (VN) publiceerden eerder dit jaar al een rapport waaruit bleek dat alle in Congo aanwezige vreemde troepen zich schuldig maken aan systematische grondstoffenplundering.
STOPPEN DIE HANDEL
Vorige week actualiseerden de VN die bevindingen met een nieuw rapport. Daaruit blijkt andermaal dat Congo’s buurlanden de oorlog er laten voortduren omdat ze daar met de grondstoffenroof economisch alle belang bij hebben. Omgekeerd kunnen ze die oorlog net blijven voortzetten omdat ze die ruimschoots kunnen financieren met de opbrengsten van de roofbouw en van _ dit is een nieuw element in de VN-bevindingen _ de grootschalige exploitatie van Congo’s menselijke potentieel.
Het was omdat hij dit onderwerp bij Robert Mugabe ter sprake bracht, dat Louis Michel met hem in de clinch geraakte. De autoritaire Mugabe kon het al niet hebben dat Michel kritiek formuleerde over de politieke en economische chaos waarin Zimbabwe snel aan het verzinken is. Hij wilde vooral niets horen over de perfide rol van zijn land in Congo. De aan Mugabe schatplichtige Zimbabwaanse elite laat volgens de VN een steeds groter part van de winsten van de koper-, kobalt-, diamant- en houtexploitatie in Congo in haar eigen zakken verdwijnen. Bovendien hypothekeert zij zodoende Congo’s toekomst, aangezien de roofbouw op termijn de twee fiscale melkkoeien van de Congolese staat ten gronde zal richten, de mijnbouwbedrijven Gécamines en MIBA.
Maar de Congolese rijkdommen vinden ook afnemers, met name in Europa. De Belgische regering nam al maatregelen om de zogeheten ‘bloeddiamanten’ van de Antwerpse diamantmarkt te weren. Toch komen, ook als gevolg van een gebrekkige EU-coördinatie, nog altijd op grote schaal grondstoffen uit Congo via allerlei, soms amper verhulde omwegen langs Oostende en Antwerpen Europa binnen. En toen wijlen Sabena stopte met het transport van geroofde coltan naar Brussel, nadat de VN haar daarvoor op de vingers had getikt, zag de Nederlandse chartermaatschappij Martinair er geen graten in om dat handeltje over te nemen.
Het VN-rapport besluit dan maar met een drastisch voorstel om zowel het Europese winstbejag als de Afrikaanse roofbouw te stuiten: gewoon een tijd ophouden met de import van grondstoffen uit Congo. Dan valt met de legitieme handel ook de smokkel stil. Dan mag Mugabe nog zo fel tekeergaan als hij wil, hij zal aan de roofbouw geen cent meer verdienen en de oorlog in Congo houdt op een rendabele bedrijvigheid te zijn.
Marc Reynebeau
