De burgerlijke stand treedt hard op tegen echte en vermeende schijnhuwelijken. Antwerpen organiseert nu een conferentie.
SINDS RUIM TWEE en een half jaar probeert de Waaslandse Nadia te trouwen met haar partner Ragavan, een asielzoeker uit India, met wie ze al jaren samenwoont en met wie ze een dochtertje heeft. Toen ze in 1994 de procedure inzetten, was Ragavan nog volkomen legaal, maar hij kwam hopeloos klem te zitten in de paperasserij die de burgerlijke stand altijd weer eiste. Het probleem was niet dat hij de papieren niet had, maar dat de Belgische ambassade in India het vertikte om ze te ?legaliseren? onder het mom dat er daar te veel valse documenten in omloop waren. Door het eindeloze dralen werd hij illegaal en toen werd zijn illegaal verblijf het obstakel om nog gehuwd te raken. Na het zoveelste bezoek aan het stadhuis werd hij vorig jaar zelfs aangehouden en in de gevangenis opgesloten. Omdat men er niet in slaagde hem uit te wijzen, kwam hij later weer vrij. Met smeekbrieven aan burgemeester, minister, bisschop en paleis, dikt zijn dossier sindsdien van week tot week verder aan.
De wanhopige, moegetergde Nadia is de inzinking nabij : ?Ik weet niet wàt ik nog moet doen om te bewijzen dat wij een echt gezin zijn en geen schijnhuwelijk willen afsluiten. Ik ben een Belgische onderdaan, heb een Belgisch kind op naam van mijn man, en toch verhindert men mij al jaren om te trouwen ! Heb ik geen recht om gelukkig te zijn ? Mijn man heeft altijd gewerkt en belastingen betaald, maar sinds zijn verblijfsvergunning is ingetrokken, is hij op zijn werk geschorst. Hij kan niet naar het OCMW en heeft geen ziekteverzekering, we leven van 29.000 frank per maand.? In juli jongstleden kreeg Nadia het heuglijke nieuws van de Dienst Vreemdelingenzaken dat Ragavan een verblijfsvergunning zou krijgen (en dan kan trouwen) als de echtheid van zijn celibaatsattest bevestigd wordt door… de Belgische ambassade in India. Maar die stempel laat, zoals te vrezen was, weer maanden op zich wachten.
In Antwerpen prijst Francine zich gelukkig dat zij uiteindelijk wél getrouwd is geraakt met haar Bengaalse vriend, maar de jaren durende lijdensweg is een zware beproeving voor haar relatie geweest. Omdat zij wist dat de Antwerpse burgerlijke stand een ?oninneembare vesting? was, is zij getrouwd in een dorp nabij Leuven, waar de procedures nog soepeler verlopen. Zij moest er wel voor naar de rechtbank, maar op minder dan een jaar was de zaak rond. Wel werd zij door de gerechtelijke politie van Leuven uitgebreid ondervraagd om te weten of het geen schijnhuwelijk was. Een tweede keer werd Francine nog eens verhoord door een Antwerpse adjunct-commissaris, die haar onverbloemd zei dat de boot vol was in België : ?Er zijn er 25 in de kamer, en de 26ste is te veel, begrepen !? Francine : ?Een moslim kon er volgens hem alleen maar op uit zijn om mij te bedriegen. Hij was ongelooflijk bevooroordeeld, intimiderend, denigrerend en lasterlijk.? Het probleem was dan ook om haar echtgenoot in Antwerpen ingeschreven te krijgen.
Zijn aanvraag tot vestiging werd er prompt geweigerd. Hij kreeg integendeel een bevel om binnen de vijftien dagen het land te verlaten. Bij het zoveelste verhoor door iemand van de vreemdelingendienst ?werden weer zeer agressieve, impertinente en intieme vragen over onze relatie gesteld.? Omdat zij tegen het uitwijzingsbevel een verzoek tot herziening indienden, kregen ze in afwachting een tijdelijk verblijfdocument. Al tweemaal is een wijkagent komen controleren of er wel ?samenwoonst? is. Tenslotte volgde er nog een controle door de opsporingsdienst van de Antwerpse politie. Francine : ?De man inspecteerde de slaapkamer, de badkamer, de kasten, alles. Hij bleef maar herhalen dat mijn man in het logeerbed sliep en niet bij mij ! Toen vroeg hij zelfs of ik de pil gebruikte ! Het is gewoon niet menselijk om zo als misdadiger bejegend te worden omdat je wil trouwen, en om zelfs na je huwelijk nog zo gesard en vernederd te worden.?
ONDERTROUW.
De stad Antwerpen organiseert volgende week een conferentie over schijnhuwelijken, waaraan het parket, politiediensten, en ambtenaren van de burgerlijke stand uit het hele arrondissement deelnemen. Er zijn de jongste jaren al enorm veel obstakels tegen huwelijken met vreemdelingen opgeworpen, ook al blijft iedereen officieel het fundamentele recht om te huwen erkennen, zoals dat gegarandeerd wordt door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Sinds 1994 is er een ministeriële omzendbrief over de omstandigheden waarin de ambtenaar van de burgerlijke stand een huwelijk mag weigeren. Dat kan alleen als het ?geveinsd karakter? manifest is. Bij twijfel moet hij het parket om advies vragen, en in elk geval moet blijvende twijfel ?in het voordeel van de toekomstige echtgenoten spelen.? In de circulaire van 1994 stond nog : ?Vermeden dient te worden dat een gemengd huwelijk prima facie als verdacht bestempeld wordt.?
Dat laatste lijkt nu achterhaald, nu letterlijk elk gemengd huwelijk als een vermoedelijk schijnhuwelijk wordt aangegeven en onderzocht. In de circulaire werden de ?verdachte omstandigheden? nog expliciet opgesomd : beide partijen verstaan elkaar niet, kennen elkaars naam of nationaliteit niet, weten niet waar de aanstaande werkt. Eén van beiden woont al met iemand anders samen, zit in de prostitutie, krijgt een som geld voor het aangaan van het huwelijk. Er zijn ook nog enkele vagere criteria zoals een groot leeftijdsverschil, tegenstrijdige verklaringen over de eerste ontmoeting, of het optreden van een tussenpersoon. De ambtenaar van de burgerlijke stand moet verscheidene van die omstandigheden kunnen aantonen en moet zich daarvoor baseren op uitspraken van de betrokkenen, bepaalde geschriften, of onderzoeken door de politie.
Volgens Vlavabbs, de Vlaamse vereniging van ambtenaren en beambten van de burgerlijke stand, gaat die circulaire lang niet ver genoeg. Zij bevelen in hun tijdschrift aan om ?deze plaag? te bestrijden door, al in de eerste fase, ?de ondertrouw te weigeren en aldus het huwelijk te beletten, zodat het probleem meteen bij de oorsprong wordt aangepakt.? Die ondertrouw of huwelijksafkondiging kan tegengehouden worden door streng toe te zien op alle mogelijke formaliteiten. Dat komt erop neer dat een hele serie documenten uit het land van herkomst wordt geëist, die allemaal moeten gelegaliseerd worden. Dat legaliseren moet op de Belgische ambassade én op de Dienst Echtverklaringen van Buitenlandse Zaken gebeuren. Maar als in bepaalde ?risicolanden? (India, Pakistan, Bangladesh, Zaïre) een geboorteakte of celibaatsattest gelegaliseerd moet worden, moet de ambassade éérst nog een lokaal onderzoek doen, waarvoor gemiddeld tienduizend frank wordt gevraagd.
Eén controversiële eis van Vlavabbs gaf al aanleiding tot felle polemieken : ?Een punt, waar steeds meer ambtenaren van de burgerlijke stand op steunen om een ondertrouw te weigeren, is het al of niet legaal verblijf in het land.? Zowel de verantwoordelijke ministers als de Dienst Vreemdelingenzaken hebben altijd gesteld dat de burgerlijke stand noch de huwelijksafkondiging, noch de huwelijksafsluiting mag weigeren omdat iemand onwettig in België verblijft. Om dat bezwaar te omzeilen, raadt Vlavabbs aan om de weigering te baseren op het ontbreken van een bewijs van woonst of verblijf dat illegalen en veel asielzoekers uiteraard niet hebben. Dat beleid wordt in Antwerpen al jaren strikt toegepast door Eddy Meulders, afdelingshoofd van de burgerlijke stand, en tevens voorzitter van Vlavabbs. Zijn inspirerende voorbeeld is nu ook in Brussel gemeengoed geworden, en maakt ook elders meer en meer school. Hij werd daarin bevestigd door het Antwerpse Hof van Beroep in 1993, tegen andere rechtspraak in het land in.
HAARKLIEVERIJ.
De Brusselse advocaat Luc Walleyn, gespecialiseerd in vreemdelingenrecht, is een fel tegenstander van die volgens hem onwettige obstructie, zeker wat het bewijs van verblijf betreft. In een artikel over de weigering van huwelijksafkondiging schreef hij : ?Het lijkt wel of meer en meer ambtenaren van de burgerlijke stand, doch ook sommige hoven en rechtbanken, dermate bekommerd zijn om de naleving van de immigratiestop en de strijd tegen de schijnhuwelijken, dat zij er de meest elementaire principes van het burgerlijk recht bij schijnen te vergeten. Jammer genoeg worden aldus tientallen echtparen het slachtoffer van ambtelijke haarklieverij die elke juridische grond mist.? En juriste Valentine Vanlangendonck van het Vlaams Centrum voor de Integratie van Migranten voegde daaraan toe : ?Het is een lokale variant op het ontradingsbeleid. De scheidingslijn tussen het nauwgezet naleven van de letter van de wet en banaal alledaags racisme valt daarbij niet altijd even gemakkelijk te trekken.?
Dat inspireerde Eddy Meulders tot een krachtige repliek in het tijdschrift van zijn vereniging : ?Als wij racisten zijn omdat wij niet zwichten voor de morele druk die er schijnbaar van uitgaat dat het niet-Belg of niet-blank zijn een sleutel moet zijn die alle deuren kan openen, dan denk ik dat niet ik, maar de anderen de verkeerde weg opgaan. Wat ik daarentegen erg vind, dat zijn de advocaten, die zelf op zoek gaan naar (Belgische) huwelijkskandidaten voor hun in precair statuut verkerende cliënten, waarbij zij zeer dikwijls een beroep doen op marginalen, drugsgebruikers, mensen uit de vierde wereld en zelfs gehandicapten, en dat zij dit niet gratis doen, spreekt voor zich.? Illegalen willen maar één ding : ?zij voelen nattigheid en wensen het huwelijk te gebruiken als handdoek.? Volgens een arrest in Luik zou de ambtenaar juist ?alle documenten die hij nodig acht? moeten kunnen eisen.
Maar ook advocaat Luc Walleyn heeft nog recent, op 5 juli, een vonnis in zijn voordeel weten uit te lokken. Het gaat om een Belgisch meisje en een Vietnamese jongen, die al sinds 1994 in Sint-Gillis samenwonen en er niet in slagen om te trouwen : de gemeente weigert mordicus het huwelijk af te kondigen. Meer nog, naar aanleiding van de huwelijksformaliteiten werd de Vietnamees opgepakt en opgesloten in Merksplas, waar hij twee maanden later weer vrijkwam. Daarna moest hij voor documenten naar het gemeentehuis in Dendermonde, waar hij weer opgepakt werd. Ook nu werd hij nadien weer vrijgelaten omdat Vietnam niet toeliet hem te repatriëren. De rechtbank van eerste aanleg in Brussel verwijt de ambtenaar nu ?machtsoverschrijding? en veroordeelt hem tot de afkondiging van de huwelijksbeloften én, bij afwezigheid van verzet, tot het afsluiten van het huwelijk. Maar nu wil de burgerlijke stand eerst nog advies inwinnen van het parket, waardoor weer maanden verloren gaan.
Meer en meer gebeurt het dat de bruidsparen zo dolgedraaid zijn dat ze in het buitenland gaan trouwen. Soms lopen ze zo in een regelrechte valstrik : de ambtenaren maken hen wijs dat ze in het land van herkomst veel sneller kunnen trouwen, wat ook klopt, maar daarna blijkt de vreemde partner geen visum voor België meer te krijgen. Er zijn veel gehuwden die al jaren vergeefs op hun partner wachten. Vaak is het veiliger om in een ander land in de Europese Unie te trouwen. Jarenlang hebben Belgische advocaten gemengde koppels naar Denemarken gestuurd, waar men alleen een geboortecertificaat en paspoort vraagt, en waar men zonder ondertrouw en dus erg snel kan huwen. Vooral het stadje Tönder aan de Duitse grens was bekend als een huwelijksparadijs, ?het Gretna Green van het Noorden.? Maar sinds vorig jaar is dat Deense kanaal ineens afgesloten geraakt.
THRILLER.
De jongste tijd gaan nogal wat koppels in Spanje trouwen, waar een religieus huwelijk ook een islamitisch immers meteen als een civiel huwelijk kan erkend worden, wat een stuk makkelijker gaat. Bepaalde religieuze gezagsdragers zijn er zelfs in ?gespecialiseerd? en laten zich duur betalen. Zo is Christine uit Kortrijk eindelijk ook in Spanje getrouwd geraakt. Na een mislukte poging in Denemarken in juli 1995 haar Pakistaanse partner werd op tien kilometer van de grens opgepakt en teruggestuurd lukte het in Valencia, al moesten ze daar wel drie maanden verblijven. Bij de terugtocht zijn beiden nog voor één dag opgepakt en gevangen gezet. Het duurde daarna nog zes maanden voor Kortrijk het Spaanse huwelijk wou ?overschrijven?, maar uiteindelijk kwam alles in orde. Christine’s echtgenoot heeft nu een gele pas, een verblijfskaart voor vijf jaar.
Ook Anja uit Lokeren heeft een krankzinnige historie achter de rug. Een eerste poging om te trouwen met haar Indiase vriend Gurdial, strandde op de ronduit vijandige houding van de Lokerse ambtenaren. Bij een tweede poging betaalden ze 100.000 frank om over de Deense grens gesmokkeld te worden, maar ook daar liep het spaak. Voor een derde poging trokken ze naar Engeland, waar ze na een paar maanden finaal konden huwen. Maar daarna moesten ze van de Lokerse burgerlijke stand nog wekenlange pesterijen en scheldpartijen trotseren, vooraleer ze de nodige papieren voor de verdere procedure ontvingen. Zegt Anja : ?Die eindeloze thriller heeft ons 250.000 frank gekost. Andere paren geven met dat geld het feest van hun leven, maar wij hebben er de hel voor gezien. Zelfs nadien zond Lokeren ons dossier nog naar het parket om het huwelijk alsnog te laten vernietigen.?
Het parket kan van tevoren verzet tegen een huwelijk aantekenen, of achteraf een procedure voor vernietiging inzetten. Volgens de Antwerpse procureur Jacques gebeurt dat laatste steeds vaker : ?De voorbije vijf jaar zijn in Antwerpen een 150 huwelijken vernietigd. Die procedure kan soms wel enkele jaren duren. Meer en meer gaat het om in het buitenland afgesloten huwelijken. Vooraf zullen wij ons zelden verzetten, omdat de intentie om een geveinsd huwelijk aan te gaan, moeilijk te bewijzen valt. En het recht om te huwen blijft fundamenteel.? In Antwerpen worden nu letterlijk àlle buitenlandse huwelijken als mogelijke schijnhuwelijken aan het parket aangegeven volgens Eddy Meulders ?omdat wij zelf geen racistische selectie op nationaliteit willen maken.? Bovendien worden door de vreemdelingendienst ook letterlijk àlle huwelijken met vreemdelingen onderzocht of ze geen schijnhuwelijken zijn.
Bij de Antwerpse vreemdelingendienst is Sonja Dooms er bijna fulltime mee bezig : ?De Dienst Vreemdelingenzaken in Brussel heeft ons in juni vorig jaar de instructie gegeven om van elk huwelijk met vreemden een zogenaamd relatieverslag op te sturen. Dat wil zeggen dat wij iedereen op zijn minst een keer verhoren. Voor bijkomende onderzoeken kunnen wij de gespecialiseerde sectie van de Antwerpse politie inschakelen, en sinds veertien dagen nu ook de rijkswacht. In mei dit jaar heb ik 87 en nu nog eens 47 vermoedelijke schijnhuwelijken aan het parket gerapporteerd en uit ervaring weet ik dat ik voor negentig procent juist zit. Het is ongelooflijk wat voor een huwelijkspartners wij hier binnen krijgen : mentaal gehandicapte meisjes, homo’s en lesbiennes, zestigjarige vrouwen met twintigjarige mannen… Ofwel krijgen ze er geld voor, ofwel worden ze beetgenomen. En vooral in het laatste geval steiger ik !?
GROTE LIEFDE.
Volgens advocaat Walleyn is het probleem echter overroepen en zijn de aantallen veeleer afgenomen door de strengere controles. Er wordt nu een heksenjacht tegen alle huwelijken van vreemdelingen gevoerd : ?Het doel is niet alleen meer de strijd tegen schijnhuwelijken, maar de strijd tegen illegalen en tegen migratie tout court. Ambtenaren nemen gewoon een machtsstandpunt in : wij weigeren de wet toe te passen, punt. Eerst proberen ze de ondertrouw te saboteren door steeds weer andere documenten en formaliteiten te vragen. Dan proberen ze de huwelijksafsluiting zelf tegen te houden. En na het huwelijk proberen ze nog eens het verblijfsrecht te weigeren. Door de pesterijen rekken ze ook de procedure zolang tot de vreemdeling illegaal is geworden, en dan stuurt men soms de vreemdelingendienst achter hem aan. Ik heb een cliënt gehad die zich met zijn bruid in het wit in het stadhuis van Brussel aanbood en daar aangehouden werd. Ik heb situaties gekend dat men zelfs na het huwelijk nog gewoon uitgewezen werd.?
Normaal gezien, krijgt men na het huwelijk tweemaal een immatriculatieattest van drie maanden een soort proefperiode en dan de zogenaamde gele pas voor vijf jaar ; maar dat geldt alleen als men een visum van binnenkomst heeft. Pas na drie jaar huwelijk kan men de Belgische nationaliteit aanvragen. Advocaat Walleyn : ?Echte huwelijken zijn nu moeilijker dan georganiseerde schijnhuwelijken. Wie het geld heeft om aan alle documenten te geraken, trouwt maar bonafide koppels, die minder georganiseerd zijn, struikelen soms. Natuurlijk word ik ook wel eens met schijnhuwelijken geconfronteerd. Soms komt het achteraf tot regelrechte chantage : er was pakweg 50.000 of 200.000 frank afgesproken, maar daarna eist men méér. De fout is dat men nu élk huwelijk met iemand, wiens verblijfspapieren niet helemaal in orde zijn, automatisch als een schijnhuwelijk beschouwt. Ook al gaat het om grote liefde, wonen ze al jaren samen en hebben ze zelfs kinderen.?
Om al die redenen vindt de Antwerpse schepen voor Bevolking en Jeugdzaken Patsy Sörensen het nu de hoogste tijd om een conferentie over schijnhuwelijken te organiseren. Daarmee wil ze ook de gemeenten wat meer op elkaar afstemmen, want trouwen is nog altijd een bijna parochiale bevoegdheid, zodat de formaliteiten plaatselijk erg verschillen. Zij is het eens met Walleyn dat de goeien nu niet alleen met de slechten boeten, maar dat de slechten, die de wegen kennen en de middelen hebben, nu zelfs makkelijker trouwen dan de goeien. ?Er is een bloeiende handel in documenten ontstaan. Wie genoeg geld heeft, komt er. Enerzijds vind ik het erg dat gewone mensen het zo lastig gemaakt wordt om te trouwen. Anderzijds sta ik uiteraard achter mijn ambtenaren en achter de strijd tegen de schijnhuwelijken. Ik heb te veel mensen gezien die de dupe van een schijnhuwelijk zijn of gechanteerd worden. Ik vind dat mensen zonder verblijfspapieren niet moeten geregulariseerd worden via het huwelijk, maar wel via artikel 9 wegens humanitaire omstandigheden.?
Chris De Stoop
Het stadhuis als oninneembare vesting : Men wordt als misdadiger behandeld omdat men wil trouwen.
Bonafide koppels kunnen moeilijker een echt huwelijk afsluiten dan malafide een schijnhuwelijk.
Van elk huwelijk met vreemden wordt een relatieverslag gemaakt om te zien of het een schijnhuwelijk is.
