Dat New York ontstond uit Nieuw-Amsterdam, staat al lang in de geschiedenisboekjes. Maar dat de invloed van de Lage Landen op de Amerikaanse samenleving zo groot is, is een recente ‘ontdekking’. Die is bijna volledig op het conto te schrijven van vertaler en historicus Charles T. Gehring. Al 35 jaar werkt hij als een monnik aan de transcriptie en vertaling van 12.000 folio’s uit de oude koloniale archieven. ‘In 1973 dacht ik dat ik maar een jaartje zou werken aan die Nederlandse archiefstukken. Ik ben nog altijd bezig, en ik zit nog maar halfweg’, zegt hij aan de telefoon.
Wat Gehring ontdekte, was dat de inwijkelingen in Nieuw-Nederland ook hun eigen waarden meebrachten. ‘De inwoners van de Lage Landen – en dat waren niet alleen de Hollanders maar ook Vlamingen, Henegouwers, Friezen, Brabanders enzovoort – waren verknocht aan een aantal waarden: tolerantie, inspraak en democratie, vrijhandel. Zij waren de dwingelandij van Spanje ontvlucht en wilden in een nieuwe geest een nieuwe samenleving oprichten. De Nederlanders maakten het mogelijk dat mensen konden opklimmen op de sociale ladder. In de Engelse kolonies in Amerika waren er veel meer sociale beperkingen.’
Toch was Nieuw-Amsterdam geen democratie. Het was zelfs geen kolonie. De West-Indische Compagnie bestuurde de handelspost met ijzeren hand. Gouverneurs als Willem Kieft en Peter Stuyvesant waren echte despoten die maar mondjesmaat inspraak en vrijhandel wilden toelaten. Toen Kieft en Stuyvesant ten strijde trokken tegen de indianen in de omgeving, kwamen de handelaars, aangevuurd door de advocaat Adriaen Van Der Donck in opstand. Zij probeerden in Nederland de overheid en de WIC ervan te overtuigen om van Nieuw-Amsterdam een echte kolonie te maken, met een (voor die tijd) democratisch bestuur. De Nederlandse Republiek stemde daarmee in, maar op dat moment was het Hollandse rijk uit in Amerika. Toen de Engelsen Nieuw-Amsterdam in hun bezit namen, voerden ze wel alle democratische hervormingen door die Van der Donck en de rijke kooplui in de stad hadden afgedwongen.
Zijn landgenoten zijn zich niet bewust van hun Nederlandse erfenis, en Gehring zegt dat er nog veel werk aan de winkel is. ‘Ik doe mijn best om deze nieuwe inzichten te verspreiden, maar dat zal nog zijn tijd nodig hebben.’
Gehring droomt ervan om het volledige archief, dat eeuwenlang verloren gewaand was en pas in de negentiende eeuw weer opdook, te digitaliseren. The New Netherland Project ligt echter op apegapen. ‘We zitten momenteel in ernstige financiële problemen’, zegt Gehring. ‘Vroeger kregen wij een subsidie van de National Endowment for the Humanities. Die verdubbelde telkens de giften die we kregen. Aangezien we voor steun eigenlijk altijd bij dezelfde mensen moeten aankloppen, zijn onze financieringsbronnen opgedroogd. En op die manier komt er ook geen overheidsgeld. Het hele project dreigt dan ook stil te vallen.’
NEW NETHERLAND PROJECT: www.nnp.org
