Huidhonger: hoe belangrijk aanraking is, wordt vooral duidelijk als ze er niét is.

Kinderen lopen meer risico op ontwikkelingsstoornissen als ze niet genoeg worden geknuffeld, getroost en gewiegd. © ISTOCK
Carine Stevens Freelancejournalist

Of het nu gaat om een vluchtige aai over de wang of een innige omhelzing: elkaar aanraken doet een mens goed. Niet alleen emotioneel, maar ook lichamelijk. Hoe komt het dat huidcontact zo’n magisch effect heeft?

Een arm rond je schouder, een kneepje in je hand, een ontspannende massage, een warme knuffel: het kan deugd doen. Sterker nog, het is van levensbelang. Aanraking is een primaire behoefte, net als eten en drinken. Mensen zijn nu eenmaal sociale dieren: we hebben elkaar nodig om te overleven. En lichaamscontact zegt soms meer dan woorden. De beste manier om iemand te troosten is je armen om hem of haar heen slaan. En als je je alleen en radeloos voelt, is het soms al voldoende als iemand je hand vastpakt.

Fysieke aanrakingen stimuleren de verbondenheid, het vertrouwen en het gevoel van veiligheid. Kijk maar wat er gebeurt na een terroristische aanslag of een andere schokkende gebeurtenis: mensen stromen samen op de plaats van de ramp of op een herdenkingsplaats om steun te vinden bij elkaar. Wildvreemden troosten en knuffelen elkaar, geven elkaar schouderklopjes en staan hand in hand. Maar ook bij heuglijke gebeurtenissen – de nationale voetbalploeg scoort een winnend doelpunt – vallen we elkaar spontaan in de armen.

Ben je niet zo’n knuffelaar, onthoud dan dat ook een triviale aanraking al effect kan hebben.

Huidhonger

Hoe belangrijk aanraking is, wordt vooral duidelijk als ze er niét is. De hunker naar betekenisvolle fysieke aanrakingen wordt ook wel ‘huidhonger’ genoemd. Dat huidhonger op termijn zowel emotionele als fysieke gevolgen kan hebben, is al langer bekend.

Wereldberoemd en controversieel is een onderzoek van de Amerikaanse wetenschapper Harry Harlow eind jaren 50. Hij haalde babyaapjes na de geboorte bij hun moeder weg en zette ze in een laboratorium met 2 kunstmatige moederapen. De gevolgen van dat sociale isolement logen er niet om: de aapjes bleven onderontwikkeld, werden depressief, vertoonden agressief gedrag en konden niet paren.

Ook mensenkinderen lopen meer risico op ontwikkelingsstoornissen als ze niet genoeg worden geknuffeld, getroost en gewiegd, staat inmiddels vast. Wie documentaires zag over de Roemeense kindertehuizen onder het bewind van dictator Ceausescu zal die hartverscheurende beelden nooit vergeten. Kinderen die amper hun bedje uit kwamen, met wie nooit werd gespeeld, die nauwelijks werden aangeraakt en slechts de hoogstnodige verzorging kregen, staarden zwijgend en met een holle blik voor zich uit. De afwezigheid van menselijke interactie en fysiek contact tast inderdaad de hersenen aan en veroorzaakt een ontwikkelingsachterstand.

Knuffelhormoon

Hoe komt het dat aanraking zo’n heilzaam effect heeft? Je huid is je grootste en belangrijkste contactorgaan. Miljoenen cellen reageren op iedere aanraking. Huidcontact prikkelt de zenuwuiteinden, die signalen sturen naar de hersenen en daar allerlei processen in gang zetten. Zo daalt bij een omhelzing het cortisolniveau, waardoor je je in een mum van tijd minder gespannen voelt. Ook wordt de aanmaak van het gelukshormoon endorfine gestimuleerd, waardoor je stemming een boost krijgt. De hormonen dopamine en serotonine geven bovendien een kalmerend effect en een gevoel van rust en geborgenheid.

Maar de meest cruciale rol is weggelegd voor het hormoon oxytocine, ook wel het knuffelhormoon genoemd. Het werkt stressreducerend en geeft een gevoel van welbehagen. Het zorgt ervoor dat we ons tevreden voelen en dat we behoefte hebben aan contact en gezelligheid. Het doet onze bloeddruk dalen, bevordert de spijsvertering en verzacht pijn.

Wie veel oxytocine produceert, is ontspannen en voelt zich meer verbonden met anderen. En het enige wat je moet doen om de oxytocineproductie te stimuleren is, inderdaad, regelmatig knuffelen. Opvallend en het vermelden waard in deze #MeToo-tijden: dat positieve effect is er alleen als de aanraking respectvol en gewenst is. Is dat niet het geval, dan wordt geen oxytocine aangemaakt.

Sportteams die elkaar tijdens de match meer aanraken winnen meer wedstrijden.
Sportteams die elkaar tijdens de match meer aanraken winnen meer wedstrijden.© BELGA

Grotere fooi

Mensen die geregeld geknuffeld worden, zijn beter beschermd tegen stress en minder vatbaar voor infectieziekten zoals griep. Dat blijkt uit een onderzoek van Amerikaanse wetenschappers van de universiteit Carnegie Mellon, dat een paar jaar geleden gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift Psychological Science. Een vervolgonderzoek toonde onlangs aan dat een knuffel positieve gedachten stimuleert en negatieve reduceert.

De conclusie van de onderzoekers: hoe meer knuffels, hoe beter je kunt omgaan met irritaties en frustraties. De sociale steun die je ervaart door het krijgen van een knuffel, heeft dus meer impact dan je denkt, zowel op je mentale als op je fysieke gezondheid.

Aanraken is een bijzonder krachtig medicijn

Ben je niet zo’n knuffelaar, onthoud dan dat ook een triviale aanraking al effect kan hebben. Zelfs als het onbewust gebeurt, met mensen die je niet eens kent. Zo bleken mensen een positiever gevoel over te houden aan hun bibliotheekbezoek als de bediende hun bibliotheekkaart had teruggegeven met een korte aanraking – die ze niet eens hadden opgemerkt.

Onderzoeken wezen ook uit dat serveersters grotere fooien krijgen en dat winkelbediendes meer verkopen na een vluchtig fysiek contact. En wist u dat sportteams die elkaar tijdens de match meer aanraken meer wedstrijden winnen? En dat patiënten die een schouderklopje krijgen van een verpleegster minder gespannen zijn voor een operatie? De conclusie: aanraken is een bijzonder krachtig medicijn. Gratis en letterlijk binnen handbereik, voor iedereen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content