Franz Schubert (1797-1828) schreef zijn 600 Lieder niet om ze maar enkele keren per jaar in een concertzaal voor een duur publiek te laten horen. Hij heeft ze voor ieders gebruik gemaakt. Fijne huismuziek, eigenlijk. Zo voerde hij ze zelf ook uit, op dolle bijeenkomsten van vrienden. Daarvan bestaan schetsen en schilderijen. Vóór de anti-creatieve televisie het huiselijke leven verpestte, werd in veel gezinnen zelf muziek gemaakt. Het waren heerlijke, onvergetelijke ogenblikken. Hier en daar gebeurt het godzijdank nog. Op familiefeesten bijvoorbeeld als Jos, de jongste zoon van de jarige moeder, even stilte vraagt en met een wat rommelige pianobegeleiding (die is dan ook erg lastig) Erlkönig van Schubert zingt. Iedereen is ontroerd.
Erlkönig is ook de naam van een cd-pluscore met als ondertitel The Art of the Lied, een uitgave van Deutsche Grammophon. Uit hun enorm archief hebben ze daar 28 van de mooiste ooit gecomponeerde liederen gekozen: 13 van Schubert, 9 van Schumann en 6 van Brahms. vertolkt door bariton Dietrich Fischer-Dieskau, tenor Fritz Wunderlich, mezzosopraan Christa Ludwig en sopraan Jessye Norman. Het kruim van de zangwereld. De pianisten zijn Gerald Moore, Jörg Demus, Hubert Giesen, Irwin Gage, Christoph Eschenbach en Daniel Barenboim. Ongelooflijk mooi allemaal. Het gaat om opnamen uit de jaren 1960-1983. Onder die prachtige Lieder staan behalve Erlkönig van Schubert onder meer Ständchen, Haidenröslein, An die Musik, Die Forelle en Der Tod und das Mädchen. Van Schumann zijn Marienwürmchen, Der Nußbaum en Im wunderschönen Monat Mai opgenomen, en van Brahms Sapphische Ode, Therese en Vergebliches Ständchen.
Verschillende van die Lieder kunt u zelf proberen te zingen. Nou ja, Brahms is wellicht te hoog gemikt, ook al door de moeilijke begeleiding, maar bij Schubert en Schumann zit wel een en ander. Zoek het zelf eens uit. Omdat het een pluscore is, staat op deze cd-rom ook de partituur van de liederen en kunt u ze afdrukken. Ideaal toch! De verschillende stemmen kunt u in kleur op het scherm toveren, wat het volgen ervan vergemakkelijkt. Van deze zanggrootheden en pianisten valt waanzinnig veel te leren. Let er eens op hoe Dieskau vorhalten behandelt, zoals in de maten 26 en 28 van Erlkönig. Of hoe hij verbindingen maakt: in Wandrers Nachtlied II verbindt hij in maat 10 en einde maat 12 het woord ‘balde’ – ondanks de fermate! – heel subtiel met ‘ruhest du auch’. Zoals het hoort, maar door velen niet wordt gedaan. Heel nuttig is het om apart de begeleiding te volgen. U zult de waarde ervan ontdekken en beseffen hoe die pianopartij één geheel vormt met het Lied. Let eens op hoe de pianisten de linkerhand spelen, hoe die bas niet zomaar de afwerking van een akkoord is, maar vaak een eigen en expressief melodisch bestaan leidt.
“Erlkönig, The Art of the Lied”. Deutsche Grammophon. Cd-pluscore 445 188-2
Fons de Haas
