Mozart is 250 jaar geleden geboren, en dat zal Europa geweten hebben. Geen groter contrast dan dat tussen de pompeuze Europese hoogmis in het Congresgebouw van Salzburg, en de trage gang van dagjesmensen in de Getreidegasse midden in het oude stadsgedeelte. ‘We zochten Mozart, en we kregen Wagner’, gromde de voormalige Poolse buitenlandminister Bronislaw Geremek. Ik zat toevallig Nietzsche te lezen, een halveliter Stiegl binnen handbereik, de rug behaaglijk tegen de verwarming in Hotel Imlauer. Wagner is verworden tot de meester van de pose, staat er in Nietzsches schotschrift en afscheid van zijn oude leermeester, Der Fall Wagner. Hij is de decadent bij uitstek. Hij offert elke beleving op aan de enscenering, muziek staat uitsluitend in dienst van het theater. De geest van Nietzsche waaide over het driedaagse congres dat ironisch genoeg de Sound of Europe heette. Simon en Garfunkel waren meer bescheiden.

In datzelfde hotel hakte voormalig Europees commissaris van Landbouw, Franz Fischler, heftig in op de vermolmde gebinten van Europa. Hij presenteerde er zijn boekje, Europa: de Staat die niemand wil. Een steenworp verder dubden de Nevelingen zich de ondergang in. Zo’n driehonderd vaak zelfbenoemde deskundigen – van Jan Peter Balkenende tot Dominique de Villepin, van José Barroso tot dirigent Nikolaus Harnoncourt – bogen zich over de identiteit van Europa, en hoe dat inzicht te delen met het volk. Niet door gezwets in de leegte, sneerden de Oostenrijkse kranten in koor. Ze sluiten zich af, de grote geesten van Europa, achter hekkens, in rijke salons, met escortes en met ‘één agent per deelnemer’, zo grinnikte Der Standard. En nog maar best dat Condoleezza Rice uiteindelijk forfait gaf, dat scheelde een stuk in de bewegingsvrijheid en de portemonnee. Wat Rice overigens te maken heeft met Europese identiteit, mag voor iedereen een raadsel zijn.

Wat Mozart met Europese identiteit (‘en wáárden’) te maken heeft, is al even twijfelachtig. ‘Ze interpreteren alles vanuit de gedachte van de natiestaat,’ aldus de Salzburger Nachrichten, ‘een idee dat in Mozarts tijd niet bestond, en vandaag minder geldig is dan ooit. Volksbedrog.’ Toen Europees commissaris Margot Wallström een filmpje wou afspelen met ‘spontane’ straatinterviews uit de Unie, liet de machinerie het finaal afweten. Meer symbolisch kon het niet zijn.

De Salzburger zelf liet het niet aan zijn hart komen. Al dat gedoe, hij klopte het af als irritant stuifsel. Voor hem geen nuf Europa, geen opgeklopte Mozartherdenking. Hij wandelde langs de Salzach naar de markt. Hij beet in een Mozartworst, verkocht de Hollanders oneetbare Mozartkugeln, sneed voor zichzelf een stuk van de Mozarttaart van 200 kilogram. Bij Schloss Mirabell ontaardde Europa’s way of life in een way of strife tussen Frankrijk (we zijn in diepe crisis, Europa heeft een roeping, de uitbreiding moet afgeremd) en Nederland (er is geen crisis, Europa is een handelshuis, belofte maakt schuld). Buiten leefde de stad. Bij min acht luisterde ik naar een kamerensemble op het bordes van Schloss Hellbrunn. Jongeren speelden jazz op de Kapittelplatz. Ik dronk een Guinness in de Shamrock Pub. Acht uur ’s avonds. Het uur van Mozarts geboorte. Aan zijn geboortehuis staat een armetierig kinderkoor te kwelen, overstemd door het geratel van een vuilniswagen op de Rathausplatz. ZDF neemt Wetten dass? op. En de klokken luiden. Voor wie? ‘Er is nog een Wolfgang die zich laat vieren’, grijnsde de Neue Kronen-Zeitung met de karikatuur van premier Wolfgang Schüssel op de voorpagina. ‘Alleen de pruik ontbrak’, knikte de oppositie.

Lukas de Vos

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content