Sommige gewoontes zijn hardnekkig. Hoe je je veters knoopt, bijvoorbeeld. Of je vuilniszak. Of het touw rond de polsen van je slachtoffer.
Behalve vezelonderzoek heeft Kris De Wael van het NICC nog een passie: knopen. Dat heeft te maken met zijn hobby: indoorklimmen. ‘De knopen en de touwen onderzoeken waarmee slachtoffers gewurgd of vastgebonden zijn, het is het laatste waar veel politiemensen aan denken. En toch staat ook die wetenschap al heel ver.’
Zijn lijfboek is de knopenatlas van Robert Chisnall: De forensische analyse van knopen en bindingen. Chisnall analyseert knopen in Canadese moordzaken sinds 1983.
‘Knopenonderzoek is nuttig in zaken als moord en poging tot moord met wurging’, schrijft Chisnall. ‘Zelfmoord door verhanging. Dood na erotische spelletjes, sadomasochisme en knevel. Ook bij zaken als kidnapping, overvallen of klimongelukken.’
In zijn knopenonderzoek beschrijft De Wael iedere knoop die hij op een lijk vindt, net als het materiaal waarmee het slachtoffer is vastgeknoopt. ‘Elektrische kabels, panty’s, sjaals. De knopen worden een voor een gefotografeerd voordat we ze openmaken. Als ik een knoop losser maak, krijg ik een klassieke voorstelling van de knoop en kan ik hem een naam geven.’
De meeste mensen blijken veterknopen, schuifknopen, halve of platte knopen te gebruiken. Gespecialiseerde knopen verraden iemands achtergrond en ervaring, zijn of haar hobby’s of beroep. Nauwgezet knopenonderzoek kan ook blootleggen wat er precies gebeurde op de locus delicti. De Wael: ‘De volgorde waarin de knopen zijn gelegd, levert informatie op. Net als het aantal knopen, en of zelfbinding mogelijk was of niet.’
VERSCHILLENDE DADERS
De Wael heeft het knopenonderzoek tot nu toe zelden kunnen gebruiken. ‘Hooguit in een twintigtal zaken. Het is hier nauwelijks bekend.’ Toch blijkt de manier waarop iemand knopen legt veel te vertellen over de persoon. Ieder mens heeft zijn eigen knopenprofiel. ‘Knopen leggen is een gedrag dat je aangeleerd krijgt rond je vierde levensjaar. Veters knopen, touwtjes knopen… Een mens komt zo al snel tot een consistent gedrag in zijn knopenpatroon. Het knopenprofiel kunnen we afleiden uit materiaal bij de verdachte thuis. We bekijken hoe hij zijn veters knoopt, of zijn vuilniszakken. Het is ontstellend om vast te stellen in hoeveel zaken mensen hun knopenprofiel achterlaten.’
Het knopenonderzoek is vooral bruikbaar in gevallen waar er veel verschillende knopen gelegd worden. ‘Hoe meer verschillende knopen men vaststelt bij het binden of inpakken van een slachtoffer, hoe kleiner de kans dat men hetzelfde knopenprofiel bij een ander mens zal vinden. Soms ontdekken we door een knopenprofiel te bepalen dat er twee daders aan het werk zijn geweest. Als er een verschillend knopenpatroon is aan het hoofdeinde of het voeteneinde van een ingepakt lijk, bijvoorbeeld.’
Dat bleek uit een casus waarbij de knopenexpert Mike Lucas te hulp werd geroepen in de zaak van de Brit Fred West, die tussen 1967 en 1987 twaalf jonge vrouwen zou hebben vermoord. Lucas, de voorzitter van de Internationale Gilde van Knopenleggers, werd gevraagd om de acht slachtoffers die van onder de grond werden gehaald bij het huis van West in het Britse Gloucester te onderzoeken op de manier waarop ze waren vastgebonden. Hij moest nagaan of er een tweede persoon met Fred West had samengewerkt. Conclusie: ‘Uit de analyse van de koorden, de touwen en het kledingmateriaal dat werd gebruikt om de slachtoffers vast te binden, én uit het onderzoek van de knopen en de manier van samenbinden, blijkt het volgende. Tijdens de laatste jaren van de lange periode van moorden die Fred West op zijn actief had, moest een tweede persoon betrokken zijn geweest.’ Later bleek het zijn vrouw Rosemary te zijn. Zewerd beschuldigd van tien moorden.
ZELFSLUITENDE KNOOP
Het zag eruit als een moordscène. In een villa in het Zuid-Afrikaanse Durban lag de glamoureuze 32-jarige Karnagee Tandree met een nylon touw rond haar nek dood op haar bed. Chloroform in haar keelholte. Haar armen waren vastgebonden aan de bedspijlen. Als een liggende, lijdende christus aan het kruis, zo zag ze eruit. ‘Hoe kon Karnagee Tandree zichzelf hebben gedood in een macaber plot om haar ex-man te laten beschuldigen van moord?’ vroeg de krant The Guardian zich in 1994 af. Een nauwgezet knopenonderzoek moest de waarheid achterhalen. De koorden waren zo geknoopt dat hoe meer Tandree eraan trok, hoe strakker ze aansloten. De conclusie luidde dat ze uit wraak stierf. Haar man, van wie ze pas enkele weken gescheiden was, had een minnares. Ze bezocht een paar weken voor haar dood een website waarin alle manieren om te sterven uit de doeken werden gedaan. Ze had webpagina’s over knopen, chloroform en crucifixen gelezen.
