Ann Peuteman

Nu de doodstraf in Turkije is afgeschaft, wordt de Turkse extreem-linkse militante Fehriye Erdal misschien alsnog aan haar vaderland uitgeleverd. De Belgische regering slaakt een zucht van opluchting.

Begin vorige maand kondigde president Ahmet Necdet Sezer officieel aan dat Turkije de doodstraf afschaft. Met één pennentrek maakte hij meteen ook een einde aan het verbod op onderwijs en uitzendingen in het Koerdisch. Zo hoopt Ankara het lidmaatschap van de Europese Unie een grote stap dichterbij te brengen. Terwijl Europa nog terughoudend reageert en verwijst naar hete hangijzers als de kwestie Cyprus, wordt stiekem een zucht van opluchting geslaakt in enkele Belgische ministeriële kabinetten. Vooral nadat de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Sina Gurel vorige week liet weten dat het gerecht van zijn land opnieuw om de uitlevering van de extreem-linkse militante Fehriye Erdal vraagt.

‘Dat verzoek wordt nu onderzocht’, zegt Joannes Thuy, woordvoerder van minister van Justitie Marc Verwilghen (VLD). ‘We moeten onder meer achterhalen of de afschaffing van de doodstraf al effectief van kracht is. Als dat onderzoek is afgerond, zal het kernkabinet over de uitlevering beslissen.’ Zo raakt België misschien af van de jonge Turkse vrouw die al sinds september 1999 in ons land wordt vastgehouden en in regeringskringen voor aanhoudende jeuk zorgt.

Fehriye Erdal, een 24-jarige militante van de extreem-linkse Turkse beweging DHKP/C, werd in 1999 samen met twee andere Turken in een flat in Knokke opgepakt wegens verboden wapenbezit. De speurders moesten even slikken toen bleek dat ze internationaal werd opgespoord wegens een moordaanslag in Istanbul. Daar werden in 1996 de Turkse topindustrieel Ozdemir Sabanci, zijn secretaresse en een kaderlid van zijn bedrijf vermoord. Erdal, die in de cafetaria van het kantorencomplex werkte, zou de twee daders hebben geholpen om het gebouw binnen te raken. Meteen na de aanslag verdween ze spoorloos, tot ze drie jaar later in Knokke opdook. De Belgische overheid zat plots met een bijzonder onaangename en delicate affaire. Het liefst had ze Erdal meteen op een vliegtuig richting waar-dan-ook gezet.

In mei 2000 besloot de regering om haar niet aan Turkije uit te leveren. Daarvoor schoof ze drie argumenten naar voren: het betreft een politiek misdrijf, er is niet voldaan aan de voorwaarden van de Europese antiterrorismewet – omdat bij de aanslag geen ‘blinde terreur’ werd gebruikt – en volgens de Turkse strafwet kan de doodstraf worden uitgesproken.

‘Er valt nu één argument weg’, zegt Paul Bekaert, een van de advocaten van Erdal. ‘Maar Turkije vraagt wel nog steeds de uitlevering voor een politiek misdrijf, en dat is een uitzondering op het Europese uitleveringsverdrag. Bovendien worden in Turkije nog op grote schaal mensenrechten geschonden.’

GEEN MODELSTAAT

Bekaert verwijst ook naar de moord op Mustafa Douyar, een van Erdals medeverdachten in de moordzaak. Die bekende in 1998 al zijn medeplichtigheid aan de moord op Sabanci. Amper een jaar later werd hij in de gevangenis vermoord, korte tijd nadat hij te kennen had gegeven zijn verklaring te willen veranderen. Toevallig? Mensenrechtenorganisatie Amnesty International blijft alvast de situatie in de Turkse gevangenissen aanklagen. ‘Duizenden gevangenen werden langdurig in afzondering gehouden, wat mogelijk neerkwam op wrede, onmenselijke of onterende behandeling’, staat in het hoofdstuk ‘Turkije’ van het Amnesty International Jaarrapport 2001. ‘Marteling tijdens politiehechtenis kwam nog steeds op grote schaal en stelselmatig voor, terwijl de daders zelden strafrechtelijk werden vervolgd.’

In België omvat de zaak-Erdal twee totaal verschillende dossiers. Enerzijds loopt er in Brugge een onderzoek naar het verboden wapenbezit. Anderzijds is er de moordzaak. Het onderzoek naar het wapenbezit is nog niet afgesloten, maar op zich staat dat een uitlevering niet in de weg. Wat de moordzaak betreft, liggen de kaarten moeilijker. Na de beslissing om Erdal niet op het vliegtuig naar Turkije te zetten, hebben de nabestaanden van Sabanci zich in Brussel immers burgerlijke partij gesteld, in de hoop dat de verdachte in België voor de moord zou worden vervolgd. Maar daar heeft de Belgische regering niet bepaald zin in. Een Turkse militante voor de rechter brengen wegens verboden wapenbezit is één ding, maar een internationaal met argusogen bekeken moordproces willen velen koste wat het kost vermijden.

De Brusselse kamer van inbeschuldigingstelling heeft de zaak ondertussen naar Brugge doorverwezen. De nabestaanden van Sabanci zijn tegen die beslissing naar het hof van cassatie getrokken, maar hebben hun eis onlangs weer ingetrokken. Nu moet het parket van Brugge beslissen of Erdal, die volhoudt onschuldig te zijn, in ons land voor de moord kan worden vervolgd. ‘Ach, ik kan me niet voorstellen dat in ons land zo’n assisenproces wordt gehouden’, aldus Bekaert. ‘De Turkse onderzoeksmethoden zijn op zich al een reden tot nietigverklaring.’

Ook het plan om Erdal dan maar naar een derde land uit te wijzen, liep met een sisser af. Uitwijzing was een optie omdat haar verzoek om als politiek vluchteling te worden erkend was afgewezen. Maar geen enkel land heeft zin om België ‘het probleem-Erdal’ uit handen te nemen. Twee jaar geleden schorste de Raad van State het uitwijzingsbevel van minister van Binnenlandse Zaken Antoine Duquesne (MR), omdat hij niet kon specificeren naar welk land ze zou worden gestuurd. Dus bleef ze in de cel, waar ze uit protest in hongerstaking ging. Uiteindelijk mocht ze in augustus 2000 – officieel om humanitaire redenen – de gevangenis verlaten.

Ondertussen heeft Erdal al twee jaar huisarrest op een onderduikadres, haar derde al, ergens in ons land. Die situatie kan niet blijven duren. ‘We zouden heel gelukkig zijn als zou blijken dat de situatie in Turkije zodanig veranderd is dat het aanvaardbaar wordt om mevrouw Erdal uit te leveren’, luidt het in SP.A-kringen.

Coalitiepartner Agalev reageert voorzichtiger. ‘Turkije is echt niet eensklaps een modelstaat geworden’, zegt Agalev-kamerlid Lode Vanoost. ‘De mensenrechten worden er nog altijd geschonden. Volgens mij moet er tijd over gaan voordat we met zekerheid kunnen zeggen dat de situatie is verbeterd en dat de doodstraf daadwerkelijk is en blijft afgeschaft. Maar ik denk dat het voor de coalitie almaar moeilijker wordt om haar niet uit te leveren.’

Ann Peuteman

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content