‘Een informateur wordt aangewezen door het staatshoofd. En bij mijn weten is Patrick Janssens nog altijd het staatshoofd niet.’ VLD-voorzitter Karel De Gucht over Antwerpen, het asielbeleid en zijn veronderstelde hardvochtigheid.

Zijn stopwoord luidt: eerlijk gezegd. Hij vond de Amerikaanse presidentsverkiezingen, eerlijk gezegd, nogal een groteske vertoning. Maar hij hoopt nog altijd (ons gesprek heeft plaats op vrijdag 10 november) dat Al Gore het haalt. ‘George W. Bush is een vertegenwoordiger van klassiek rechts. Hij vertegenwoordigt een vorm van kapitalisme en van sociale uitsluiting waar ik geen enkele affiniteit mee heb, eerlijk gezegd.’

Karel De Gucht maakt een opmerkelijk montere indruk, al sukkelt hij met een gebroken teen – een souvenir uit Cuba, waar hij een ongelukje heeft gehad met een catamaran. Het gaat goed met zijn partij, vindt de VLD-voorzitter, en het gaat goed met de regering. Maar hij kan zijn irritatie over het gedrag van sommige coalitiepartners moeilijk verbergen. Er is kennelijk enig wantrouwen in het paars-groene huishouden geslopen.

Antwerpen heeft rechts gestemd, zegt de Antwerpse VLD-voorzitter Ludo Van Campenhout, want alleen het Vlaams Blok en de VLD zijn er op 8 oktober op vooruitgegaan. Mogen we daaruit concluderen dat de VLD een rechtse partij is?

Karel De Gucht: Dát heeft hij niet gezegd. Ik weet niet of je zomaar kunt volhouden dat Antwerpen rechts gestemd heeft. Ik stel vast dat de VLD een enorme sprong gemaakt heeft, van twaalf naar zeventien procent. En dat hebben we gerealiseerd met een lijst waarop Ward Beysen – toch de vaandeldrager van de strekking die vond dat de VLD zich rechts moest positioneren – niet toevallig ontbrak. Bovendien heb ik zelf mijn politiek gewicht in de schaal geworpen om te beletten dat mevrouw Anke Van dermeersch op de lijst zou staan. We hebben haar zelfs geschorst. Ik zie dus niet in hoe je zou kunnen concluderen dat degenen die voor de VLD hebben gestemd rechtse kiezers zouden zijn.

Maar u begrijpt toch dat de uitspraken van Van Campenhout op zijn minst het misverstand voeden.

De Gucht: Zeker. Daarom zet ik ze ook recht. Zijn analyse is helemaal niet de mijne.

Intussen zitten de coalitieonderhandelingen in Antwerpen muurvast. Wat is de goede zin van dit alles? Waar stuurt de VLD op aan?

De Gucht: Dat zullen we de komende weken wel zien. Bij mijn weten moeten de colleges pas op 1 januari gevormd worden, we hebben dus nog wel wat tijd. Men moet nu ook niet doen alsof er in Antwerpen een uitslaande brand is die het hele land in lichterlaaie zal zetten. Zoals men in het Frans zegt: il faut laisser le temps au temps. Sommige media suggereren dat de VLD in Antwerpen een zeer onlogisch parcours gevolgd zou hebben. Dat is dus niet het geval. Een paar dagen vóór de gemeenteraadsverkiezingen heb ik de kopstukken van de Antwerpse VLD al bij mij geroepen en hebben wij afgesproken dat we niet zomaar vlugvlug een nieuw college zouden vormen en de mandaten zouden verdelen, maar dat er eerst een inhoudelijk gesprek moest komen, een project voor Antwerpen voor de komende zes jaar.

Dat gesprek is er geweest en heeft geleid tot akkoorden over veiligheid en mobiliteit. En vervolgens blaast de VLD de onderhandelingen op.

De Gucht: Dat heeft te maken met het beeld dat we in die onderhandelingen hebben gekregen. Agalev heeft duidelijk zijn best gedaan om vooral zeer salonfähig over te komen. De standpunten van Agalev werden vaak zelfs door de SP naar voren gebracht, ze voerden duidelijk een gezamenlijke strategie en hadden zelfs de bedoeling samen één fractie te vormen.

En dat is de VLD in het verkeerde keelgat geschoten?

De Gucht: Het is toch niet verwonderlijk dat de VLD-onderhandelaars daar een wat onprettig gevoel bij kregen? Alleen omdat een paar Antwerpse Agalev-kopstukken nogal gebeten waren, is die rood-groene fractie er niet gekomen.

Op wie waren ze gebeten?

De Gucht: Dat laat ik aan uw verbeelding over.

Waarom vertrouwt u Agalev niet?

De Gucht: Onze onderhandelaars hadden voortdurend het gevoel dat Agalev niet echt zijn kaarten op tafel legde. Dat heeft te maken met ervaringen uit de vorige coalitie in Antwerpen: in concrete dossiers werden we voortdurend geconfronteerd met vertragingsmanoeuvres. Bij Agalev waren die vaak geïnspireerd door principiële standpunten – daar kan ik nog respect voor opbrengen – en de SP bleek het bijzonder moeilijk te hebben om afscheid te nemen van oude vormen en gedachten, om maar eens hun eigen taal te gebruiken. Dan denk ik vooral aan mevrouw Detiège. Het is geen toeval geweest dat het zo lang geduurd heeft voor er in Antwerpen een nieuwe politiecommissaris kwam. Traditioneel is dat een socialistische post en Luc Lamine had nu eenmaal geen lidmaatschapskaart van de SP. Ook niet van de VLD overigens – als ik het goed begrijp, komt hij uit CVP-kringen. Maar eigenlijk interesseert mij dat niet, zolang hij maar geschikt is voor zijn job. Ik begrijp niet waarom de procedure voor zijn benoeming zo lang heeft moeten aanslepen.

Het standpunt van de VLD is nu: óf Agalev eruit, óf Leo Delwaide burgemeester. Met permissie, dat ruikt toch naar baantjesjagerij, naar knollen en citroenen?

De Gucht: Men zegt mij: enerzijds pleit uw partij voor de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester, anderzijds legt u de verkiezingsuitslag van 8 oktober naast u neer. Dat is een punt natuurlijk. Maar het is toch een rare situatie dat mevrouw Detiège zegt dat ze in 2006 geen kandidaat meer zal zijn en de mogelijkheid openlaat dat ze halverwege de bestuursperiode zal worden opgevolgd door een partijgenoot, die dan in ieder geval minder stemmen zal blijken behaald te hebben dan onze lijsttrekker? Het bevestigt nog maar eens dat mevrouw Detiège een onbeslist iemand is. Ik heb een beetje de indruk dat ze vlast op een uitgroeibaan. Ik vind dat eerlijk gezegd nogal pijnlijk.

Verwacht u enig heil van de bemiddelingspoging van de ‘informateurs’ Andries Kinsbergen en Jos Wijninckx?

De Gucht: Los van de grote waardering die ik voor deze beide mensen heb, vind ik de demarche van Patrick Janssens nogal ongelukkig. Ik viel uit de lucht toen ik het vernam en ik ben daar persoonlijk zeer ontstemd over. Een informateur is over het algemeen iemand die wordt aangeduid door het staatshoofd, na raadpleging van alle partijen. Ten eerste is Patrick Janssens bij mijn weten het staatshoofd niet en ten tweede heeft hij zelfs niet alle partijen geraadpleegd. Het is alsof ik zou zeggen: er is een probleem bij de SP en ik vind dat Willy Claes dat moet oplossen. Ik vind dus dat Janssens zich met zijn eigen boetiek moet bezighouden en niet met mijn partij.

Alweer: wantrouwen.

De Gucht: Voorzichtigheid. Wij willen alleen de zekerheid dat we niet opnieuw in een mossel-noch-vissituatie terechtkomen. De SP moet eindelijk eens duidelijkheid verschaffen. Ik begrijp niet dat ze een rechtstreeks gesprek met de VLD afwijzen. Misschien past dat in nieuwe communicatiestrategieën en daar is Janssens natuurlijk een expert in. Maar ik vind het geen treffelijke methode.

Over naar de nationale politiek. Nog maar een jaar geleden flirtte de VLD met de derde weg van Tony Blair. De VLD moest een brede volkspartij worden. Hoe rijmt dat met de harde opstelling van uw partij in de asielkwestie?

De Gucht: Ik denk dat het volk – wat ik zeker niet als een beladen term gebruik, want ik ben allesbehalve een nationalist – vond dat er iets moest gebeuren. Zeker negentig procent van de mensen deelt ons standpunt en het is nog maar de vraag of dat zo’n hard standpunt is. Het is niet harder dan dat van Duitsland, waar socialisten en groenen in de regering zitten, of van Frankrijk, waar je bij mijn weten ook een linkse meerderheid hebt. Wat wij nu proberen, is ons op de diapason van de ons omringende landen te plaatsen. Het is toch evident dat als je een klein land in het centrum van Europa bent, en je hebt het meest permissieve asielbeleid van het hele continent, dat je dan letterlijk overspoeld wordt? Kijk naar de statistieken. Wij hebben nu 5000 asielaanvragen per maand gehad. Frankrijk, het land van liberté,égalité en fraternité, heeft er evenveel, terwijl ik in de aardrijkskundeles op de middelbare school altijd geleerd heb dat Frankrijk 55 keer groter is dan België.

Bent u tevreden met het bereikte akkoord?

De Gucht: Het is een uitgebalanceerd geheel, maar natuurlijk: the proof of the pudding is in the eating. Ik hoop dat we het fenomeen onder controle krijgen. Ik denk dat het absoluut noodzakelijk was dat je stopte met financiële steun aan asielzoekers via de OCMW’s. Je krijgt het iemand die een klein pensioentje trekt niet uitgelegd dat asielzoekers meer krijgen dan hij. Bovendien kwam dat geld vaak niet eens bij die asielzoekers terecht, maar bij de mensenhandelaars die hen hierheen gebracht hadden. En wat er eventueel overbleef, werd ingepikt door matrassenverhuurders – huisjesmelkers wil ik ze niet eens noemen. Ik geloof dat ons asielbeleid niet alleen noodzakelijk maar ook humaan is.

Niet alleen de groenen, maar ook uw Waalse coalitiepartners vonden de VLD-voorstellen te ver gaan.

De Gucht: Ik kan alleen maar vaststellen dat het aanvoelen in Wallonië heel anders is dan in Vlaanderen en dat een aantal Waalse politici zich bijna fundamentalistisch opstelt in deze aangelegenheid. Misschien is daar een simpele verklaring voor: ze weten ook dat die asielzoekers vooral naar Vlaanderen komen en veel minder naar Wallonië. En sommigen koesteren de illusie dat die asielzoekers op termijn allemaal voor de Parti Socialiste gaan stemmen. Soit.

U bent vast een aimabel mens…

De Gucht: U bent de eerste die zoiets zegt. Ze hebben al geschreven dat je hand er afvriest als je mij een hand geeft.

…maar u worstelt met een hardvochtig imago. Was het nu echt nodig om het hele onderwijzers- en lerarenkorps op de ziel te trappen door te zeggen dat ze niet moesten zeuren over loonsverhoging, als het kijk- en luistergeld al zou worden afgeschaft?

De Gucht: Dat is een beetje ongelukkig in de pers gekomen. Men moet weten waar men over praat. Afschaffing van het kijk- en luistergeld betekent ook voor leraars een verhoging van hun netto-inkomen met achtduizend frank per jaar. Als je daarbovenop ook nog eens een lineaire loonsverhoging van drie procent wil geven, kunnen we maar beter onmiddellijk een nieuwe staatshervorming eisen waardoor Vlaanderen er veertig miljard per jaar bij krijgt. Dat is op dit moment niet realistisch. Ik vind dat je niet álles kunt beloven, ik ben Steve Stevaert niet.

Waarom was u niet op de 11.11.11-bijeenkomst vorige week? Alle andere democratische partijvoorzitters waren er.

De Gucht: Ik heb geen enkel probleem met 11.11.11. Ik moet u trouwens zeggen dat de hardvochtige Karel De Gucht al jaren in zijn buurt rondgaat om enveloppes voor 11.11.11 op te halen, en niet alleen als er verkiezingen op til zijn. Zo hardvochtig ben ik nu ook weer niet.

U bent vast ook heel goed voor huisdieren.

De Gucht: (lacht) Mijn hond heeft niet echt een hondenleven, nee.

Maar u bent niet toevallig afwezig gebleven bij 11.11.11.

De Gucht: Nee, want ik ben niet iemand die graag betoogt. Een betoging is altijd een verenging van het politiek debat. En dus hoort een partijvoorzitter daar niet thuis.

Hoe reageert u op de recente uitspraken van ACW-voorzitter Theo Rombouts, die kennelijk afstand wil nemen van de CVP?

De Gucht: Ik heb aandachtig geluisterd naar zijn gesprek in Zinzen en ik vond zijn uitspraken tamelijk verregaand. Een sterk staaltje van realpolitik.

Duidelijkheid in de politiek – daar moet de VLD toch blij mee zijn?

De Gucht: Ik heb de indruk dat Theo Rombouts zich echt als een schaakgrootmeester aandient. De openingen die hij creëert, zullen vooral invloed hebben op de interplay tussen CVP, SP en Agalev. De banden tussen het ACW en op zijn minst een aantal kaderleden van Agalev bestaan al langer, en dat zet natuurlijk een pad in de korf van de SP, die zijn begerig oog op het ACW had laten vallen. Ik vermoed dat de uitspraken van Rombouts Agalev zullen sterken in de overtuiging dat ze een zelfstandige partij moet blijven en zeker niet moet gaan nadenken over een grote coalitie met de SP. Dat is een belangrijk gegeven.

Hoe begerig kijkt u nu naar het gekrakeel bij VU-ID 21?

De Gucht: O, ik ben van nature niet zo’n begerig mens. Ik zie ook wel de fundamentele tegenstrijdigheden binnen die partij, maar ik voel me niet geroepen om me daarmee te bemoeien. Ik blijf liever uit andermans keuken weg. Maar als er mensen zijn die affiniteit voelen met de VLD staan wij altijd open voor een gesprek.

Vankrunkelsven en Anciaux mogen bellen?

De Gucht: U hebt toch ook gewoon gebeld voor een afspraak? Het is hier een open huis. Als mensen zich geroepen voelen, individueel of in groep, om met ons te praten, zou ik gek zijn om daar niet op in te gaan. Maar ik ben niet van plan een openbaar bod uit te brengen op de Volksunie.

U bent nu ruim een jaar partijvoorzitter. Zit de partij op schema?

De Gucht: Een partij is geen bedrijf dat met een businessplan werkt. De eerste opdracht van een voorzitter is de verkiezingen te winnen, en ik geloof dat ik met recht en reden mag zeggen dat we dat op 8 oktober gedaan hebben. Een vooruitgang tegenover 1994 van zo’n vier procent, dat is naar Belgische maatstaven zeer opmerkelijk. Ik stel wel vast dat niet iedereen ons die overwinning even graag gunt. Ik heb het eerlijk gezegd wel moeilijk om geen patroon te zien in het gemak waarmee wij vooral in West-Vlaanderen en Limburg uit een aantal coalities gebonjourd zijn. Het zal geen toeval zijn dat daar twee kopstukken van de SP de plak zwaaien. Dezelfde partijen die gedurende tientallen jaren de hegemonie van de CVP hebben aanvaard, hebben nu kennelijk moeite om met de nieuwe status van de VLD te leven. Dat is duidelijk. Het is ook menselijk. Dat zal wel de prijs zijn die je moet betalen als je zo snel groeit, zeker?

Hubert van Humbeeck Piet Piryns

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content