Hoe diep hakt de economische crisis er bij de Belgische gezinnen in? Uit een enquête van consumentenorganisatie Test-Aankoop blijkt dat meer dan de helft van de Belgen vindt dat ze vandaag financieel slechter af zijn dan bij het uitbreken van de crisis in 2008.
Vijf jaar financieel-economische crisis hebben we intussen achter de rug en in weerwil van een aantal lichtpuntjes is er voorlopig weinig zicht op echte beterschap. Hoe zwaar weegt die aanslepende crisis op de financiële gezondheid van de Belgische huishoudens? Welnu: ondanks eerdere berichten dat de Belgen nog nooit zo rijk waren, is er toch ook reden tot bezorgdheid over de financiën én het financiële moreel van de Belgen. Dat blijkt althans uit een grootschalige enquête van consumentenorganisatie Test-Aankoop.
Het goede nieuws is dat de meerderheid van de Belgen kan rondkomen met wat er maandelijks in het laatje zit. ‘Een gemiddeld netto-inkomen van een Belgisch gezin bedraagt 2819 euro, voldoende om de gemiddelde maandelijkse uitgaven van 2210 euro te dekken,’ aldus Test-Aankoop. Maar dat is natuurlijk slechts een gemiddelde, waarachter grote verschillen schuilgaan.
Het slechte nieuws is bovendien dat 56 procent van de respondenten zegt er vandaag financieel slechter voor te staan dan vijf jaar geleden. Nog verontrustender is dat 40 procent van de ondervraagden aangeeft ‘dat met name in het laatste jaar de financiële gezinssituatie is verslechterd’.
Test-Aankoop vroeg in de steekproef niet waaraan die financiële verslechtering toe te schrijven valt. Twaalf procent van de Belgische gezinnen werd de afgelopen vijf jaar met banenverlies geconfronteerd. In die gevallen is het duidelijk waar de geldzorgen vandaan komen. Maar voor de rest van de groep is het gissen naar de echte redenen van het financiële ongemak. Moest het spaargeld aangesproken worden? Is er een probleem van overconsumptie? Maakt men zich gewoon meer zorgen door de aanhoudende onheilstijdingen over de economie?
Wat ook de oorzaak mag zijn, nogal wat Belgen halen het eind van de maand niet met hun loon, zo blijkt, ongeacht de hoogte ervan.
Maar liefst 43 procent van de respondenten zit af en toe op droog zaad nog vóór het nieuwe loon of de nieuwe uitkering is gestort. Bij 20 procent van de respondenten gebeurt dat heel vaak of zelfs elke maand. Die mensen hebben het dus knap moeilijk om financieel het hoofd boven water te houden.
Gevolg is dat er op bepaalde uitgaven moet worden bezuinigd. In de praktijk wordt vaak eerst in minder essentiële zaken als vrijetijdsbesteding gesnoeid. De helft van de ondervraagden zegt dat jaarlijks een week met vakantie nauwelijks nog haalbaar is. Maar er is ook een aanzienlijke groep die het lastig heeft om te voorzien in basisbehoeften als medische zorg en eten. Twee op de tien door Test-Aankoop ondervraagde Belgen beweren moeite te hebben om ‘de juiste voeding’ in huis te halen.
Vooral wie bij het begin van de crisis in 2008 al financieel kwetsbaar was, is vandaag nog kwetsbaarder geworden. En het mag geen verrassing heten dat er onder de financieel kwetsbaren ook opvallend veel eenoudergezinnen zitten.
Slapeloosheid
Geldproblemen leiden overigens niet alleen tot dalend materieel comfort, maar hebben ook een negatieve impact op de geestelijke gezondheid. Wie het moeilijk heeft om de eindjes aan elkaar te knopen, heeft veel vaker last van slapeloosheid, prikkelbaarheid, angst en neerslachtigheid. Tevens zegt 16 procent van de respondenten in Test-Aankoop dat zijn of haar relatie onder de crisis te lijden heeft. ‘Van de mensen die gescheiden zijn of van wie de relatie op de klippen liep, wijst 23 procent de crisis aan als oorzaak.’ Een slecht idee in crisistijden bovendien, want scheiden kost handenvol geld.
Toch tref je in België geen Spaanse toestanden aan, met totaal berooide mensen die in grote aantallen uit hun huizen worden gezet. Ook zijn er volgens Test-Aankoop maar weinig Belgen die zich door toedoen van de crisis echt tot over de oren in de schulden hebben gestoken. ‘De financiële en economische crisis zorgt ervoor dat het iets moeilijker wordt om alle uitgaven te dragen, maar het aantal gezinnen dat zich daadwerkelijk in de schulden heeft gewerkt, blijft beperkt. Sinds 2012 moest twaalf procent van onze respondenten minstens eenmaal contact opnemen met een instelling of een dienst om over een openstaande schuld te onderhandelen.’ Meestal werd het probleem opgelost door het terugbetalen van de schuld of lening over een langere termijn te spreiden.
De geldzorgen van de Belgen verbleken bij die van inwoners uit landen als Italië en Spanje, zo blijkt uit eigen onderzoek van Test-Aankoop in beide Zuid-Europese landen. De economische crisis heeft daar als een tsunami huisgehouden, met massaal banenverlies als resultaat.
Leeft in België 4 procent van de bevolking in extreme armoede (2 procent in Vlaanderen, 5 procent in Brussel, en ruim 7 procent in Wallonië), dan is dat 7,8 procent in Italië en 15,8 procent in Spanje. Gezinnen uit die Zuid-Europese landen rapporteren ook een veel groter en abrupter verlies van levenskwaliteit na vijf jaar economische crisis dan de Belgen. In Spanje is de waardering van de levenskwaliteit gedaald van 73,3 procent in 2008 naar 51,4 procent in 2013, in Italië van 71,4 procent naar 54,6 procent, en in België van 70,8 procent naar 64,2 procent. Het valt in België met andere woorden nog best mee. Wel mag het duidelijk heten dat de economie een belangrijk punt van zorg is van de Belgen, en dat velen van hen de toekomst niet bepaald hoopvol tegemoet zien.
DOOR HAN RENARD
