De Schatkist speculeerde met meer dan met swaps. En dat viel tegen. Komt er nu meer controle van het parlement op Financiën ?

DE BELGISCHE SCHATKIST weegt zwaar. Niet dat er geld in steekt, maar de ambtenaren die ze bewaken, beheren een staatsschuld van tienduizend miljard frank. Een immens fortuin aan leningen allerlei, ter waarde van de totale omzet van zestien maanden werken van het land en zijn bewoners. Of per hoofd van de bevolking de grootste staatsschuld, niet alleen in de Europese Unie maar van alle industrielanden.

Die Schatkist, waarvoor vice-premier en minister van Financiën Philippe Maystadt (PSC) de politieke verantwoordelijkheid draagt, heeft gespeculeerd, gegokt dus. Ze zette in het geheel 900 miljard frank in, in de hoop snel geld te verdienen. Voor het goeie doel weliswaar de rente op de staatsschuld verminderen , maar het lukte niet. Voor zover bekend, maakte de Schatkist tot nu tien miljard frank winst, maar daartegenover staat dat rond de eeuwwisseling 44 miljard verlies te incasseren valt. De hele operatie loopt bovendien via een speciale provisierekening, in mensentaal een zwarte kas. Het parlement wist van niets en uit de reacties van Maystadts collega’s blijkt dat ook de regering niet op de hoogte was. Het Rekenhof, dat namens het parlement de rekeningen van het land controleert, ontdekte de manoeuvres bij toeval, en maakt er zich grote zorgen over.

Tijdens het begrotingsdebat gooide voorzitter Herman De Croo van de VLD een bom in de Kamer. Tussen 1989 en 1992 zette de Schatkist een geldwinkeltje op : ze leende sterke munten tegen een lage rente en leende dat geld prompt weer uit tegen een hogere intrest om zo snel een rentewinst te maken. Bij die zogenoemde swaps speculeerde ze erop dat de Europese munten stabiel zouden blijven, maar in 1992 spatte het Europees Muntstelsel uiteen. Vooral de tuimeling van Italiaanse lire deed de Schatkist de das om. De uitgeleende lires die ze binnen enkele jaren terugkrijgt, zullen niet volstaan om zelf de leningen in sterke munten terug te betalen.

Vice-premier Maystadt gaf in de Kamer met opeengeknepen lippen toe dat de informatie van De Croo juist was. Maar de hoogste boekhouder van het land vertelde de volksvertegenwoordiging slechts de halve waarheid. De rest onthulde afgelopen week Agalev-Kamerlid Jef Tavernier, die een eigen onderzoek succesvol had afgerond.

OPTIES EN PUTS.

En Maystadt moest alweer bevestigen dat zijn speculanten met de staatsschuld vanaf 1992, toen de onrust op de Europese wisselmarkten serieus werd, aan het zweten gingen. Zij zagen het verlies op hun swaps als het ware dagelijks toenemen. In een reddingspoging grepen zij naar de instrumenten van de riskante afgeleide geldhandel, de zogenoemde derivaten. Ze schreven opties en puts en gooiden zich in de gevaarlijke knock-outs, want daar was geld bij te verdienen op voorwaarde dat de dollar zijn waarde behoudt. Maar de geldmarkt zat weer tegen. Waarschijnlijk moet daardoor nog extra verlies worden genomen.

Nu laat de minister van Financiën weten dat de Schatkist haar geldhandeltje geleidelijk opdoekt. En hij minimaliseert het toekomstig verlies. De lire en de dollar herstellen zich.

Maystadt verdedigt zich paniekerig. Het actief beheer van de staatsschuld spaarde al zeventig miljard frank uit, betoogt hij. Dat slaat echter niet op de speculatieve operaties, maar op de modernisering van de leningstechnieken. In de jaren tachtig brak de excellentie uit Charleroi inderdaad het monopolie van het bankenconsortium, dat met hoge rente en dure commissies vele honderden miljarden verdiende aan de staatsschuld. Maystadt is dan ook de vriend niet van de banken, die bij de vorming van de regering zouden aangedrongen hebben op een bankenvriendelijkere minister. De huidige begrotingsminister Herman Van Rompuy (CVP), bijvoorbeeld. En de jongste fiscale maatregelen hebben Maystadts reputatie in de financiële wereld niet verbeterd. ?Ik kan mij levendig voorstellen dat bepaalde mensen uit de financiële kringen mij dolgraag zouden zien vertrekken,? zei hij afgelopen week.

De stilte van de andere ministers is oorverdovend. Menig ministerieel kabinet en enkele partijhoofdkwartieren sloegen op hun beurt aan het speculeren : op het ontslag van de financieminister. Maystadt staat alleen in zijn verdediging. Maar eerste-minister Jean-Luc Dehaene (CVP) wil geen problemen met zijn regering de coalitiepartners zijn aan mekaar geketend door de nakende toetreding van België tot de Europese Muntunie en het kabinet heeft al problemen zat met het gerecht.

Bovendien krijgt Maystadt overwachte steun. Bij zijn ontslag valt speculatie op de Belgische frank te verwachten, die de Schatkist tientallen miljarden kan kosten. Het Londens financieel centrum testte die winstkansen vorige week al eens uit.

Hoe ook, de onkreukbare reputatie van Maystadt is beschadigd. Het parlement krijgt een opening om meer controle op de staatsfinanciën uit te oefenen. Het kan het principe duidelijk stellen dat actief schuldbeheer moet en speculatief schuldbeheer niet kan. Een staatshuishouden is geen bank. Het heeft alleen belastingbetalers, geen risiconemende aandeelhouders. Of het parlement ook op zijn strepen staat, is verre van zeker. In het swap-debat liet het zich alweer van zijn zwakke kant kennen.

Guido Despiegelaere

Financieminister Philippe Maystadt staat alleen in de verdediging. Maar de vrees voor speculatie tegen de frank valt in zijn voordeel uit.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content