De vreugden van De Vieze Gasten: een zaal in Gent en een jongerenteam.
Politiek theater maken, is nodig, nu meer dan ooit. Vincent van den Elshout herhaalt het in verschillende toonaarden, Mong Rosseel beaamt het volmondig. We zitten in de nog verse “uitvalbasis” van De Vieze Gasten (DVG) aan de Reinaertstraat 125 in Gent, een volkswijk “waar de uitgesproken Vlaming in de minderheid is”. Een migrantenwijk. Een probleemwijk? In elk geval een bewuste keuze van DVG. Lang geleden was hier het vormingstheatergezelschap Symptoom bedrijvig en daarna was er Democrazy en werden er rockconcerten georganiseerd.
“We zitten hier omdat we als politiek theatercollectief voeling willen hebben met wat er gebeurt”, zegt Van den Elshout, sinds januari 1988 artistiek leider van DVG, in een vorig leven acteur en regisseur in Nederland, docent aan diverse Europese theaterscholen en in New York. De dertiger is een spraakwaterval die begon als randgroepwerker bij moeilijk te begeleiden jongeren. DVG trokken hem aan op basis van zijn theaterrealisaties. Meteen regisseerde hij al de nieuwe producties van DVG. Hij zette De Storm op poten, het jongerengezelschap dat met “Lui zweet” meteen bestaansrecht veroverde.
De Storm moet een verbreding zijn van DVG en een atelier voor jonge spelers. De naam verwijst naar wind die zand wegblaast zodat het zicht weer helder is. Het is ook een allusie op “De Storm” van Shakespeare, over de mysterieuze wereld van Prospero, maar het is vooral de bedoeling “stormachtige voorstellingen te maken”. Zoals “Lui zweet”, over zinvol werken en nadenken over werk, verdienen en gelukkig zijn, solliciteren en in de rij staan, nummers en computers. Wervelend bewegings- en muziektheater met snedige teksten en op de achtergrond beelden van veulens in galop en de eenzaamheid van het individu tegenover de kudde.
De Storm speelt “Lui zweet” tijdens de komende Gentse Feesten in de Becketzaal van Theater Tinnenpot (Tinnenpotstraat 21, telkens om 20 u.30) terwijl Mong Rosseel (op de viool begeleid door Guido Schiffer) telkens om middernacht in De Rode Pomp (Nieuwpoort 59) zijn jongste monoloog “De vreugde van Vlaanderen” speelt, een satirische conference over een minister-president en “hoe wij in de grootste versnelling over het linkervak van de autostrade razen en een blik vol zelfgenoegzaamheid werpen naar onze Waalse medeburger op de pechstrook”.
EEN DUALE MAATSCHAPPIJ
Mong Rosseel was in 1971 een van de oprichters van het Audio Visueel Circus van Vuile Mong en de Vieze Gasten. Als nestor van DVG maakt hij een vergelijking tussen het politieke theater van toen en nu. Vroeger werd vooral de boodschap benadrukt, nu zijn het vooral de vragen en de problemen. Theatermakers kunnen ze ook niet oplossen, maar ze kunnen ze wel tonen. Iedereen moet zelf naar oplossingen zoeken.
Maar is Mong na al die jaren niet moe?
“Mong Rosseel: Ik kan wel moe zijn, tot op het ogenblik dat ik op de scène sta. Ik ben niet moe door DVG, maar door hetgeen rondom ons gebeurt. De maandag na de verkiezingen was ik echt moe. Men spreekt wel van een groene zondag, maar ik ben niet doof en niet blind, ik heb een verschrikkelijk zwarte zondag gezien. Dan moet ik mezelf weer oppeppen en zeggen: bon, we plooien niet, we gaan er tegenaan, we gaan door. Daar word ik bij momenten inderdaad moe van. Dan heb ik de groep nodig en hebben we elkaar nodig. Kijk, we leven in een duale maatschappij. Vroeger had je de kloof arm-rijk, nu zijn er honderden kloven. Er is weten-niet weten, mee zijn-niet mee zijn. Zij die het luidst roepen tegen racisme wonen in buurten waar geen racisme is. Want als er daar een vreemdeling woont, zal het iemand zijn die net dezelfde opleiding en hetzelfde inkomen heeft, een gsm en een wagen als al de anderen die er wonen. De meeste theatergezelschappen spelen in centra en schouwburgen waar een publiek naartoe komt dat een opleiding heeft. Zij spelen niet zoals DVG in volkswijken of daar waar zich een probleem stelt.”
Dat de belangstelling voor politiek theater niet afneemt, blijkt niet alleen uit het grote aantal toeschouwers dat erop afkomt, maar ook uit de medewerking die DVG van verschillende kanten krijgen. Het ACW ( Algemeen Christen Werkersverbond) wordt coproducent voor “De kloof”, een schrijfopdracht voor Elvis Peeters. In september gaat in Hulst (Nederland) “De Republiek der Negatie” in première, waarin de provincies Zeeuws-Vlaanderen en West- en Oost-Vlaanderen participeren. Uit talloze Reinaertvertellingen maakte Nirav Christophe een nieuwe, actuele versie met als rode draad de overlevingsstrategieën van een mens in een dolgedraaid communicatietijdperk. De Gentse componist Johan De Smet schrijft er muziek voor. De voorstelling wordt gespeeld door onder anderen Hugo Metsers III, Jacob Beks, Wennie De Ruyck, Muriel Bats en een schare vrijetijdspelers.
LESMAPPEN EN TONEELSCHRIJVERS
Volgens Van den Elshout komt de vraag naar politiek theater vooral voort uit het feit dat de mensen voortdurend overdonderd worden met informatie en nood hebben aan een moment van bezinning om zich af te vragen hoe ze zelf tegenover die informatie staan. Er kan via theater een bewustmakingsproces op gang komen, waarna je ook actie kan ontwikkelen. Vandaar ook dat hij blij is met een klein kerncollectief als DVG. Je kan snel reageren op wat er gebeurt. Daarom is ook die ruimte aan de Reinaertstraat in Gent zo interessant. Je hebt er repetitie- en vergaderlokalen, maar ook een zaal waar je de dingen kunt laten zien en waar organisatoren kunnen komen oordelen.
Er komen ook scholen op af, hoewel DVG producties maken die overal moeten kunnen staan. Spelen in een cultureel centrum ervaren DVG vaak als afstandelijk en vrijblijvend. In een school of een jeugdclub wordt meestal gespeeld in het kader van een project en dat geeft het gevoel dat de productie daar ook beter op haar plaats is. Voor schoolvoorstellingen in een cultureel centrum proberen DVG de vrijblijvendheid via een vakoverschrijdende lesmap weg te werken. In een tijd waarin goede toneelschrijvers moeilijk te vinden zijn, slagen DVG er toch nog altijd in behoorlijke teksten op de scène te zetten. Mong Rosseel deed de vondst van zijn leven toen hij sketches van de Franse entertainer Raymond Devos in handen kreeg. Dit resulteerde in het virtuozeanarchistische taalspel “De mens bestaat, ik ben hem tegengekomen”, dat seizoenen lang op het repertoire stond. Toch zijn heel wat goede ideeën nooit van de grond gekomen omdat de tekst niet wilde vlotten. Daar wil Van den Elshout iets aan doen door een schrijverscursus op te zetten, begeleid door professionele auteurs. Na een eerste cursusjaar worden de teksten door DVG openbaar gelezen, na een tweede jaar komt er misschien al een stuk tevoorschijn. Het is uiteindelijk de bedoeling een aantal schrijvers te vormen die zelf ideeën aandragen en meedenken in het uitzetten van de beleidslijnen in plaats van een schrijver buiten het politiek theater te moeten zoeken die een bepaald idee kan illustreren. Ook de muziek wil Van den Elshout nader gaan bekijken. Zo is de rol van een DJ sterk geëvolueerd van een uitvoerend naar een scheppend personage. Het is de vraag hoe je dit in een voorstelling kunt verwerken.
Vernieuwing en een bestendige kwaliteitsverhoging zijn de pijlers waarop de versterkte Vieze Gasten hun toekomst bouwen. Dit kan niet zonder personeelsuitbreiding en de nodige fondsen. De subsidies zijn gestegen, het probleem is echter het percentage dat je moet halen uit eigen inkomsten. Er is geen gebrek aan publiek, maar het circuit waarin DVG optreden, heeft geldgebrek. Dus houden ze hun uitkoopsommen zo laag mogelijk en weren ze bovendien elke vorm van sponsoring. Uit principe.
Info: 09/237.04.07 (DVG).
Roger Arteel
