De invoering van de nieuwe Europese eenheidsmunt is feilloos verlopen. Vijf maanden na die gigantische operatie is van ‘euroforie’ evenwel geen sprake meer. De consument heeft de nieuwe munt nog altijd niet in z’n hoofd en, wat erger is, hij gelooft dat de prijzen stijgen.

Op de bovenste verdieping van zijn protserige toren in Frankfurt bevindt zich de raadzaal van de Europese Centrale Bank. Om de veertien dagen komen in deze statige en duur ingerichte ruimte ECB-voorzitter Wim Duisenberg, zijn directeurs en de twaalf gouverneurs van de centrale banken van de eurozonelanden bijeen. Die exclusieve mannenclub, waartoe ook Belgiës Guy Quaden behoort, was in het begin van de lente in een welhaast euforische stemming. De heren hadden de voorafgaande maanden dan ook behoorlijk wat stress geleden. 270 miljoen mensen hun vertrouwde geld afnemen en met nieuwe onbekende munten en biljetten laten betalen is geen kleinigheid. Het was een titanische operatie om stapels eurobiljetten te drukken en bergen munten te slaan en om dat geld bij de consumenten te krijgen. De centrale bankiers feliciteerden zichzelf. Hoogste onderscheiding. De wisseloperatie was geslaagd, de gevreesde geldschaarste bleef uit en de handel viel niet stil.

Maar is dat nu even schrikken: op hun massiefhouten vergadertafel vinden de ECB-bestuurders de ontmoedigende enquête van de Europese Commissie. Vijf maanden na de euroconversie geloven bijna zeven op de tien euroburgers dat de eenheidsmunt oorzaak is van forse prijsstijgingen. In België valt het nog mee, ‘slechts’ 65 procent van de Belgen voelt zich bekocht. Negen op de tien Nederlanders zijn overtuigd van een ‘algemene prijsstijging’. De Duitsers hebben – na een echte moddercampagne van het boulevardblad Bild Zeitung – de euro tot teuro omgedoopt, wegens teuer (duur). Hoe een dubbeltje rollen kan. Knarsetandend ruilden de Duitsers hun sterke mark in voor een naar hun verwachting zwakke eenheidsmunt, maar nu wil driekwart van hen wegens de prijsstijgingen de euro dumpen. Europa zit met een eurokater.

PSYCHOLOGISCH PROBLEEM

De centrale bankiers in Frankfurt zijn niet de geschikte lui om die kater te bestrijden, als zij hem al begrijpen. Zij komen nooit in de winkel, zij rekenen met miljarden euro’s, maar kennen de consumptieprijzen niet. Meer dan dat de consumenten zich vergissen en dat er wellicht een psychologisch probleem bestaat dat met tijd zal verdwijnen, weten de bankiers niet te antwoorden. Zuchtend voeren zij aan dat sommige producenten en handelaars inderdaad van de overgang naar de nieuwe munt hebben geprofiteerd om hun winstmarges te verbreden, maar dat andere prijzen zijn gedaald. Van een ontsporing is volgens de bankiers geen sprake. En zij hebben cijfers om hun verdediging hard te maken. Maar tweetiende procent van de algemene prijsverhoging komt op rekening van euro. Een algemene prijsverhoging? De inflatie op jaarbasis in de eurozone is in mei gedaald van 2,4 naar 2 procent. In België krimpt de prijsstijging tot 1,33 procent. Nederland doet het slechter, maar Duitsland met zijn teuro heeft een inflatie van niet hoger dan één procent, een record.

Niettemin hebben de consumenten de indruk dat de handel bij de conversie van frank naar euro zijn prijzen naar boven heeft afgerond. Het pilsje is duurder geworden, maar de computer goedkoper. De kapper rekent meer aan, maar de elektriciteitsleverancier verlaagt zijn prijzen. Die scheve prijsvergelijkingen hebben een paar oorzaken. Eten kopen we elke dag en benzine tanken doen we ook één of meerdere keren per week. Dat is duurder geworden. Maar de lagere gasfactuur valt slechts om het kwartaal in de bus en gaat vaak geruisloos via domiciliëring van de bankrekening, en de boeking van de goedkopere reis is een speciale gebeurtenis. De consumenten moeten in de winkel nog steeds omrekenen en stellen dan tot hun verrassing vast hoe duur het leven wel is. In Belgische frank was dat nooit zo opgevallen.

Het eurogeld is in omloop, maar het zit nog niet in de hoofden. De mentale omschakeling gaat veel trager dan de centrale bankiers hadden voorspeld. De media vertalen pedagogisch eurobedragen naar Belgische frank. Politici kondigen hun nieuwe maatregelen aan in de niet meer bestaande munt. Banken vermelden de tegenwaarde van de bedragen op de rekeninguittreksels nog tot eind dit jaar in frank. Colruyt, Carrefour en andere verlengen de periode van de dubbele prijsaanduiding. Banksys overweegt, op verzoek van de handelaars, na eind juni nog de prijs in frank aan te duiden.

HORECA KRIJGT DE REKENING

De frank is niet uit het denken verdwenen. De geschrapte munt blijft de onmisbare omrekeningsstap naar de europrijs. Het maandloon? Weinigen kunnen in euro antwoorden. Laat staan dat kopers er een idee van hebben hoeveel euro een nieuw pak wel kost of een nieuwe wagen. De onbewuste prijsmeting waarlangs iedereen weet hoeveel het leven kost, steunt op langzaam tijdens de jeugd opgebouwde ankerpunten. Niemand heeft moeite met het algemene prijspeil, tenzij alles in één keer verandert. De nieuwe europrijzen sloegen de oude ankerpunten eruit, en nieuwe zijn er haast nog niet. En de horeca, die zich bij de omschakeling in de handen wreef- hoewel de cijfers geen gecamoufleerde diefstal bewijzen -, krijgt de volle rekening. In België net als in de buurlanden.

Vrouwen lijken slimmer dan mannen, want zij hebben de euro al meer in de vingers dan mannen. Omdat zij vaker dan hun echtgenoten boodschappen doen, wennen ze natuurlijk ook vlugger aan de nieuwe europrijzen. Ook kinderen gaan sneller dan hun vaders met de euro mee. Zij hebben geen gevuld verleden met de oude munt te vergeten.

Een eurokater dus. Als centrale bankiers ook eens naar andere mensen wilden luisteren, zou die voor hen geen verrassing zijn. Hun enthousiasme over de nieuwe munt wordt niet door de Europeanen gedeeld. Ergens is beslist het nieuwe geld in te voeren en dan moet dat zo maar zijn, net zoals die vele andere dingen die bureaucratisch Europa oplegt. De economische voordelen van de eenheidsmunt zijn indrukwekkend, maar dat is nooit goed uitgelegd. Tenzij met het zielige grapje, dat de bankiers zich permitteerden, over het wisselverlies tijdens de vakantie. Een nieuwe eenheidsnummerplaat voor auto’s zou wellicht meer Europees eenheidsgevoel opwekken.

Guido Despiegelaere