Voorzitter Bettina Geysen moet Spirit zien te reanimeren. Daarvoor hanteert ze een paardenmiddel. Zaterdag maakt ze op het partijcongres een nieuwe naam voor het links-liberale minipartijtje bekend.

Op zaterdag 19 april, op een nationaal partijcongres in Mortsel, wordt Spirit formeel ten grave gedragen. Cynici zullen beweren dat dit al gebeurde bij de federale verkiezingen van 2007, toen de partij na de electorale afstraffing van het kartel SP.A/Spirit geen enkele verkozene in de Kamer meer overhield. Alleen gewezen partijvoorzitter Geert Lambert wist zich in de Senaat te handhaven.

Het links-liberale gedachtegoed aan de man brengen is geen simpele klus gebleken, en het potentieel ervan als onafhankelijke politieke stroming wordt door menig waarnemer laag ingeschat. Na de afgang van 2007 verkeerde Spirit in een staat van ontreddering. Het succes van de N-VA – die andere loot uit de oude Volksuniestam, die samen met CD&V een kartel vormt – deed het eigen verlies nog bitterder smaken.

Partijvoorzitter Geert Lambert moest plaats ruimen voor gewezen VRT-topvrouw Bettina Geysen. Na zes maanden zijn de meningen over de nieuwe voorzitter verdeeld. Sommige critici lopen niet hoog op met haar politieke vaardigheden. Haar dreigende taal aan het adres van kartelpartner SP.A eind vorig jaar – behandel ons met respect of we gaan ervandoor – werkte meer op de lachspieren dan wat anders. Maar van marketing heeft Geysen wel degelijk kaas gegeten. Haar zogenaamde hoofddoekact (ze tooide zich tijdens haar nieuwjaarstoespraak met een roze hoofddoek) heeft heel veel pennen in beweging gebracht.

Spirit krijgt nu een andere naam en een ander logo. De primeur daarvan is voor het partijcongres, maar de aandachtige lezer komt er misschien al eerder achter. Inhoudelijk wil Geysen, die zelf geen Volksunieverleden heeft, het nieuwe politieke vehikel als een progressieve maar uitgesproken Vlaamsgezinde partij in de markt zetten. Ook het paars uit het bestaande partijlogo verdwijnt. ‘Paars is de kleur van de dood’, legt Bettina Geysen uit. ‘En doodgaan is zeker niet wat we willen.’

Een nieuwe naam, betekent dat dan ook een nieuwe inhoud en een nieuw project?

BETTINA GEYSEN: Er komt geen fundamentele koerswijziging, wel willen we een aantal zaken beter uit de verf doen komen. De ideologische basis van Spirit blijft het links-liberalisme. Maar met een nieuwe naam willen we ook een ander aspect van onze wortels voor het voetlicht brengen. Uit de beginselverklaring van Spirit, die oorspronkelijk tientallen pagina’s telde, hebben we een kern van ongeveer 100 woorden gedistilleerd. Vrijheid, rechtvaardigheid en Vlaanderen staan daarin centraal. Voorts hebben we acht thema’s uitgekozen waarop we ons willen profileren. Neem nu het thema diversiteit. Daarvan willen wij als partij een speerpunt maken, bijvoorbeeld door te ageren tegen een verbod op hoofddoeken, en door te ijveren voor anoniem solliciteren. Er is krapte op de arbeidsmarkt, maar intussen worden mensen die zouden kunnen werken al bij voorbaat uit de sollicitatieprocedure geweerd, alleen omdat ze toevallig Mohammed heten.

Op het vlak van woonbeleid pleiten wij voor richthuurprijzen. Van maximumhuurprijzen, waar sommige linkse partijen op aansturen, zijn wij geen voorstanders. Maar we willen de prijszetting ook niet helemaal aan de markt overlaten. Wie er vrijwillig voor kiest om zich te conformeren aan bepaalde richthuurprijzen, zou in ons voorstel een aantal voordelen kunnen genieten, zoals het recht op renovatiepremies en een huurfonds ter compensatie van wanbetalers. Op die manier, met concrete voorstellen, willen we tonen waar we als links-liberale partij voor staan. Het gaat kortom om meer dan een louter cosmetische naamsverandering, we willen ook een scherper partijprofiel. Er rest nu eenmaal niet zo heel veel tijd meer tot de regionale verkiezingen van 2009.

Wat was er mis met de naam Spirit?

GEYSEN: Een partijnaam is een belangrijk communicatiemiddel. Maar uit een naam als Spirit kun je volstrekt niet afleiden waar die partij zich in het politieke spectrum situeert. De baseline, ‘Vlaamse links-liberalen’, moest dat voor een stuk verduidelijken, maar die is onvoldoende bekend. En intussen heeft de naam Spirit zoveel negatieve connotaties gekregen dat hij voor de partij een regelrechte handicap is geworden. Spirit zou niet meer dan een aanhangsel van de SP.A zijn, Spirit zou een eenmanspartijtje zijn, Spirit zou sinds de federale verkiezingen van 2007 politiek dood zijn…

Daarnaast blijft het links-liberalisme natuurlijk ons ideologische credo, maar puur semantisch schept die term vaak verwarring. Het lijkt wel een intellectuele spagaat, omdat liberalisme bij ons in de loop van de geschiedenis gelijk is komen te staan met rijden voor het grootkapitaal. Een betekenis die de term in de Angelsaksische wereld niet heeft – daar doelt hij in de eerste plaats op de vrijheid van het individu. Maar hier lijken de begrippen liberaal en links niet compatibel.

We zweren onze links-liberale overtuiging dus niet af, maar we willen de boodschap wel op een andere manier overbrengen. Vooral door beelden te gebruiken, want die blijven het makkelijkst bij. Kijk naar het beeld van de Porsche in onze actie om luxeproducten uit de index te halen – dat zijn handige hulpmiddeltjes om de aandacht op onze standpunten te vestigen. Ook in ons nieuwe logo zal de term links-liberaal niet voorkomen, en toch zal dat logo heel links-liberaal aanvoelen.

U wilt meer de Vlaamse kaart gaan trekken. De nieuwe SP.A-leiding lijkt dat juist wat minder te willen doen. Zal dat spanning veroorzaken binnen het kartel?

GEYSEN: Daarom zijn we dan ook twee verschillende partijen. Veroorzaakt dat spanningen binnen het kartel? Over het kartel valt eigenlijk weinig nieuws te melden. Het komt erop neer dat we op dit moment allebei op de eerste plaats aan ons eigen project werken, en dat is nodig.

Het klopt dat wij opnieuw duidelijker een Vlaamse reflex willen laten horen. Door het succes van het Vlaams Belang was Vlaamsgezindheid gelijk komen te staan met intolerantie en conservatieve ideeën. Ondertussen voel je dat er in de samenleving heel wat mensen zijn die, zonder de eigen wortels te verloochenen en met behoud van de eigen culturele identiteit, willen meewerken aan een open en progressieve samenleving. Wij zijn de enige partij die op een geloofwaardige manier kan claimen dat Vlaamsgezindheid en openheid voor diversiteit hand in hand kunnen gaan. Geen enkele andere partij kan van zichzelf zeggen dat ze tegelijk Vlaams én progressief is. Een van de eerste acties die ik als nieuwe voorzitter op het getouw heb gezet, was een pleidooi voor de invulling van artikel 35 van de grondwet. Om aan te tonen dat er nog wel wat anders bestaat dan separatisme. Wij pleiten voor een confederaal model waarin de gemeenschappen samen vastleggen welke bevoegdheden ze nog federaal willen houden.

Jullie beweren dat er in het Vlaamse politieke landschap plek is voor een links-liberale partij, maar dat moet tot nader order nog blijken. Waarom zijn jullie daar zo zeker van?

GEYSEN: Bij de Vlaamse verkiezingen en de gemeenteraadsverkiezingen hebben de kiezers wél de weg naar Spirit gevonden. In Doe de stemtest, het verkiezingsprogramma op Eén, kwamen ook heel veel mensen bij het links-liberale Spirit uit. Waarom stemmen die mensen dan niet meer voor ons? Omdat Spirit een probleem heeft van geloofwaardigheid en relevantie. Dat hoop ik te veranderen.

Waar willen jullie in 2009 met de partij staan?

GEYSEN: We willen op z’n minst als zelfstandige partij kunnen overleven, en dat betekent dat we boven de drempel van 5 procent moeten uitkomen. In de peilingen halen we nu ongeveer 2,5 procent van de stemmen. Dat percentage moet dus verdubbelen tegen 2009, maar dat moet kunnen, want wij hebben een kiespotentieel van 10 à 15 procent.

Politieke waarnemers hebben anders grote twijfels bij de levensvatbaarheid van Spirit.

GEYSEN: Die scepsis was zeker in de eerste maanden na die voor ons desastreuze federale verkiezingen van 2007 alomtegenwoordig. Je merkte ook dat er geen enkele aandacht meer was voor wat wij naar voren brachten. Maar ik bespeur op dat vlak toch enige verbetering. Met mezelf als nieuwe voorzitter, met de verkiezing van het nieuwe partijbestuur, lijkt een aantal mensen te beseffen dat er misschien toch nog leven in de brouwerij zit. Men geeft ons het voordeel van de twijfel. Sommige acties, zoals het voorstel om via artikel 35 een uitweg te zoeken uit de communautaire impasse waarin het land zich bevindt, hebben ruime media-aandacht gekregen. Op die manier proberen wij stap voor stap onze geloofwaardigheid opnieuw op te bouwen. De tijd van zelfbeklag en existentiële levensvragen – ‘bestaan we wel?’ – is voorbij. We moeten de bevolking nu duidelijk maken wie we zijn. Die naamsverandering zal ons daarbij helpen.

Tot tweemaal toe heeft de SP.A geprobeerd het kartel te begraven en met een eenheidslijst naar de kiezer te gaan. De voorstanders van het kartel met Spirit lijken bij SP.A nog op één hand te tellen.

GEYSEN: Die vraag is in het verleden inderdaad gesteld, maar Spirit heeft altijd geweigerd om daarop in te gaan. Wat mij betreft, is zo’n eenheidslijst ook in de toekomst niet aan de orde. Ik stop niet al mijn tijd en energie in het verduidelijken en aan de man brengen van ons unieke politieke project als ik tegelijkertijd denk dat we evengoed in een andere partij kunnen opgaan. Het bundelen van progressieve krachten, in een kiesvereniging of een kartel, is bovendien alleen maar zinvol als er voldoende ruimte blijft voor verschil. Een van de redenen waarom conservatieve partijen op dit moment zo goed scoren, is precies dat er zoveel alternatieven voorhanden zijn. Zelfs Open VLD en SP.A hebben een conservatieve vleugel.

Overlegt u met SP.A-voorzitter Caroline Gennez over deze vernieuwingsoperatie?

GEYSEN: De partijvernieuwing is een interne aangelegenheid, maar van belangrijke zaken houd ik Caroline natuurlijk op de hoogte. Ze is op de hoogte van de op til zijnde naamsverandering.

U zegt ook een beter kartel met SP.A te willen, maar wat bedoelt u daarmee?

GEYSEN: Een kartel waarin je een zelfstandige partij kunt blijven, waarin je met respect wordt bejegend en waarin er rekening met je wordt gehouden. Een kartel waarin overlegd wordt voor er standpunten worden ingenomen en er duidelijke afspraken bestaan over de verkiezingscampagnes, de lijstvorming en de manier waarop de fracties samenwerken. Zulke afspraken zijn er onder vorige voorzitters ongetwijfeld geweest, maar die moeten nu wel vernieuwd worden.

Maar sinds 2004 lijkt het vet van de soep. Het is lastig om, zeker in procenten uitgedrukt, de meerwaarde van het kartel te zien.

GEYSEN: In het begin werd over het kartel gezegd dat één plus één gelijk was aan drie, maar dat kun je vandaag inderdaad niet meer volhouden. Het kartel zal dus, met een warm en toekomstgericht samenlevingsmodel, opnieuw een gemeenschappelijke meerwaarde moeten kunnen bieden, als antwoord op de conservatieve partijen.

Wil SP.A/Spirit zich opwerpen als het progressieve spiegelbeeld van het kartel CD&V/N-VA?

GEYSEN: Nee hoor, dergelijke ambities leven nu niet in dat kartel. Op dit moment zijn wij op de eerste plaats elk afzonderlijk aan ons herstel aan het werken. In de aanloop naar de verkiezingen van 2009 moet dan worden nagegaan hoe zinvol een bundeling van beide partijen nog is. Maar als zou blijken dat er geen goed gemeenschappelijk verhaal meer kan worden geschreven, dan moeten we dat ook niet doen.

En dan presenteren jullie je desnoods alleen aan de kiezer in 2009?

GEYSEN: Je moet als politieke partij toch zelfstandig kunnen overleven, anders heb je weinig redenen van bestaan. Maar voor alle duidelijkheid: die vraag is nu niet aan de orde. Tot nader order zitten we met SP.A in een kartel en gaan we ervan uit dat we in 2009 samen naar de kiezer gaan.

Moeten jullie ook met nieuw bloed naar de verkiezingen?

GEYSEN: Ik ben nu zes maanden als voorzitter aan de slag en heb, mede dankzij die lange regeringsonderhandelingen, veel tijd gehad om een visie op de partij te ontwikkelen. In een tweede fase is het inderdaad de bedoeling om daarmee nieuwe mensen aan te trekken. Maar in de partij zitten ook heel wat sterke figuren, en de bescheidenheid gebiedt te zeggen dat het aantal te plaatsen mensen bij de volgende verkiezingen ook niet in de tientallen zal lopen. Al steek ik niet onder stoelen of banken dat ik ook op dat vlak behoorlijk ambitieus ben.

Als je ziet hoe het kartel SP.A/Spirit in de peilingen scoort, zullen er bitter weinig plaatsen te verdelen vallen.

GEYSEN: Goed, maar als we blijven zeuren hoe moeilijk en lastig het allemaal is, dan hoeven we er niet eens aan te beginnen. Met herwonnen zelfvertrouwen kun je ook het verschil maken. Het manifest van de Gravensteengroep, progressieve intellectuelen die hardop pleiten voor meer Vlaamse autonomie, was in die zin voor ons een hart onder de riem.

U zegt dat er over het kartel niets te melden valt, dat iedere partner zijn eigen besognes heeft. Maar kun je in een kartel zitten en je daar tegelijkertijd constant van distantiëren?

GEYSEN: Caroline en ik overleggen regelmatig, hoor.

Klikt het tussen jullie?

GEYSEN: Goh, wij kennen elkaar nog niet echt goed, maar wij hebben natuurlijk wel een en ander gemeenschappelijk. We zijn allebei vrouwen, hebben allebei behoorlijk moeten knokken en zijn allebei ambitieus. Er zijn dus zeker elementen die ons binden, maar of het nu persoonlijk klikt of niet is minder belangrijk dan de vraag welk project wij samen willen uitvoeren. Na de zomer moet zo’n project er liggen.

Bent u kandidaat bij de verkiezingen in 2009?

GEYSEN: Ik ga me uiteraard verkiesbaar stellen en ik heb daar ook wel zin in. Het is goed om nu een tijdje zonder mandaat al mijn energie te kunnen steken in de heropbouw van de partij, maar op een gegeven moment moet je renderen voor de partij. En dat betekent dat ik een mooi verkiezingsresultaat moet kunnen neerzetten. Het is ook belangrijk om het parlementaire metier in de vingers te krijgen – het parlement is nu eenmaal de plek waar je je partijprogramma concreet vormgeeft.

Het wordt erop of eronder in 2009. Als het misgaat, is het afgelopen. Met u en met de partij.

GEYSEN:(lacht) Maar wij gaan ervan uit dat het glas halfvol is en dat we aan het bijschenken zijn, niet dat iemand het aan het leegdrinken is. Maar het is inderdaad erop of eronder, en daarom willen we gedurfd uit de hoek komen. Onze nieuwe naam is daar één aspect van. Zie het als een teken van herboren wilskracht.

DOOR HAN RENARD/foto’s filip naudts