Tegenover de beperkte houdbaarheid van smartwatches stellen klassieke horlogemerken de belofte van duurzaamheid. Maar wat houdt die belofte precies in?
Wie een correct onderhouden mechanisch horloge heeft, kan het zelf nagaan. Zelfs als het jarenlang onaangeraakt in de kast heeft gelegen, komt het gangwerk snel weer op gang, als je beslist om het opnieuw te dragen. Zoek maar eens een mechanisch systeem dat 24/7 moet functioneren, op het ritme van duizenden tikjes per uur, en na een lange inactiviteit zo feilloos de draad kan oppikken. Op de koop toe zorgen de komst van nieuwe technologieën en een veranderende levenswijze ervoor dat we almaar meer zijn gaan eisen van dat kleine voorwerp dat ritme in onze dag moet brengen en houden: meer precisie, meer functies, meer draagcomfort, sneller opwinden en minder onderhoud. En dan moeten al die deugden ook nog in een horloge zitten dat tijdloze emotie ademt, maar ondertussen wel aan de esthetische en sociale normen van deze tijd beantwoordt.
Voor de horlogemerken resulteren al die eisen en verwachtingen in een voortdurende oefening in hoge precisie, en in balanceren tussen traditie en technologische vernieuwing. Hoewel sommige huizen nog de verheven schoonheid van het artisanaat koesteren, klopt het hart van de manufactuur vandaag niet meer op het ritme van de meester-horlogemaker, maar in het laboratorium van de afdeling R&D. Daar verbeteren wiskundigen, fysici en ingenieurs voortdurend de kwaliteit van het hedendaagse horloge, en werken ze tegelijk aan het horloge van morgen. Ze doen aan fundamentele research, verbeteren de precisie, beheersen en implementeren nieuwe technologieën en optimaliseren productiemiddelen.
Het einde van de 20e eeuw stond in het teken van de modernisering van de productie, met de komst van machines die door een computer werden aangestuurd. De huidige eeuw is die van de materialen, maar ook van artificiële intelligentie in ecologische manufacturen, met respect voor het milieu en voor het welzijn van de mensen die er werken.
HET TEMMEN VAN DE TIJD
Duurzaamheid voorop plaatsen, dat is in de eerste plaats producten maken die lang meegaan en betrouwbaar zijn. Dat de marktleiders vandaag een behoorlijk lange waarborg geven, bewijst dat ze groot vertrouwen hebben in de kwaliteit van hun horloges. Sinds de invoering in 2015 van het interne certificaat Superlative Chronometer, na de komst van een nieuwe generatie gangwerken, biedt Rolex een garantie van vijf jaar. De gangwerken van het Zwitserse merk werden immers preciezer en meer bestand tegen allerlei vormen van belasting, zoals water, magnetisme of hevige schokken. Omega biedt een garantie van vier jaar op de kalibers van het type co-Axial, die in de meeste horloges van het huis zitten. Bovendien voerde Omega systematisch het certificaat Master chronometer in: het maakt de horloges van het merk immuun voor magnetisme tot maar liefst 15.000 gauss.
De vooruitgang die mechanische horloges boekten op het gebied van zowel precisie als weerstand is grotendeels het gevolg van de brede industrialisering van een technologie die begin van de jaren 2000 werd ingevoerd. We hebben het over het gebruik van silicium, voor de horlogewereld een soort mirakelproduct omdat het bijna alle problemen oploste waarmee horlogebouwers al eeuwen werden geconfronteerd. Silicium is ongevoelig voor magnetisme en tegelijk lichter en sterker dan staal. Het is bestand tegen corrosie en heeft bijna niet te lijden onder wrijving. Die laatste kwaliteit maakte het mogelijk om horloges te maken met droge smering en die dus geen onderhoud nodig hebben.
In een horloge wordt silicium het meest gebruikt voor het regelmechanisme: de spiraal, het anker en het ankerwiel zijn de drie onderdelen die er het grootste voordeel van ondervinden. Op die plekken kunnen gewicht, dilatatie, magnetisme en wrijving het grootste onheil aanrichten. Nadat het echappement van silicium in het begin vooral alleen werd gebruikt door de topmerken, dook het dit jaar ook op in meer betaalbare collecties van Baume & Mercier, Longines, Tissot of Hamilton.
DE KLANT HEEFT HOGE VERWACHTINGEN
Baume & Mercier beschouwt alles wat het doet om zijn horloges duurzamer te maken als het nieuwe normaal. ‘De mentaliteit van de consument is radicaal gewijzigd’, zegt Alain Zimmerman, ex-CEO van het merk en vandaag verantwoordelijk voor de e-distribution van de Groupe Richemont. ‘Wat vroeger werd beschouwd als een innovatie, is vandaag een must.’ Om aan die realiteit tegemoet te komen lanceerde Baume & Mercier dit jaar het gangwerk Baumatic, ontwikkeld op het niveau van de groep, met een technologie die later ook voor andere merken zal worden gebruikt.
‘We beslisten om te werken vanuit vier belangrijke principes’, zegt Denis Braillard (COO Baume & Mercier). ‘Eerst en vooral magnetisme, het element dat de werking van een gangwerk het meest kan verstoren in de dagelijkse omgeving van een geconnecteerde wereld. Daarnaast wilden we de autonomie van het automatische horloge vergroten. Voorts wilden we een horloge met een precisie die de norm van de Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres benadert. Tot slot wilden we ook meer tijd tussen de onderhoudsbeurten, want die zijn duur voor iedereen: voor de klant en voor het merk, want onderhoud vergt veel tijd en energie.’
Om die vier voorwaarden te kunnen invullen, trok het merk vastberaden de kaart van de innovatie. Het gangwerk Baumatic bestaat uit een spiraal van silicium en een echappement met een anker en ankerwiel die ook van silicium zijn. Dit alles met een nooit eerder gebruikte geometrie. Voor de klant resulteert dat in een horloge dat een precisie heeft van min vier of plus zes seconden per dag, een weerstand tegen alledaags magnetisme (1500 gauss), en een gangwerk met een rendement dat 30% hoger ligt.
Daarnaast krijgen sommige onderdelen een grotere diameter, terwijl andere componenten zoals veren niet groter moesten worden want alleen door het gebruik van nieuwe metalen veel sterker werken. Het zorgt ervoor dat de autonomie van 42 uur voor een klassiek gangwerk wordt opgevoerd tot meer dan 120 uur, en dat met een optimale precisie tot honderd uur, en daarna hele kleine verschillen.
Dat er meer tijd komt tussen onderhoudsbeurten is vooral te danken aan het gebruik van nieuwe olietypes die in eigen huis worden samengesteld en minder onderhevig zijn aan verouderen. ‘We kunnen nu al uitgaan van meer dan vijf jaar vooraleer een horloge binnen moet voor onderhoud, terwijl men doorgaans drie à vijf jaar aanraadt’, zegt Denis Braillard. ‘Op termijn willen we een interval mogelijk maken van zeven of acht jaar.’
MANUFACTUUR 4.0
De intrinsieke kwaliteiten van de nieuwe generatie horloges is niet alleen de vrucht van productinnovaties die de ingenieurs van het huis in hun afdeling R&D uitdokterden. Er zijn ook nieuwe productiemiddelen en controlemechanismen die een nultolerantie nastreven. Zo is er het industriële concept 4.0 dat in almaar meer nieuwe manufacturen wordt toegepast: een vierde industriële revolutie die stoelt op de interactie tussen machines en producten; ze wisselen constant informatie met elkaar uit. De manufactuur die Omega vorig jaar opende in Bienne is daar een goed voorbeeld van. Het uiteindelijke doel is om er honderdduizenden horloges per jaar te maken, met een capaciteit om meteen in te gaan op specifieke bestellingen. Deze futuristische fabriek is uitgerust met de nieuwste technologie op het gebied van productieflow. Het hart van het complex is een opslagruimte van drie verdiepingen. Binnen zijn er twee robots actief in een ijle atmosfeer, met een capaciteit van 1400 handelingen per uur. Ze bedienen meer dan dertigduizend dozen met onderdelen, die ze via een intelligent netwerk heel snel naar de assemblage kunnen sturen. Iedere doos heeft een identificatiechip, zodat ieder onderdeel snel kan worden getraceerd en er ook een constante monitoring van de productie is. Ondertussen wordt het personeel ontlast van de minst interessante taken.
De kwaliteitscontrole van de onderdelen, de geassembleerde gangwerken en afgewerkte horloges is volledig in de productieketting geïntegreerd. De batterij, bijvoorbeeld, wordt getest volgens de strenge normen van het Institut Fédéral Suisse de Métrologie Suisse (METAS), dat in het certificaat Master Chronometer zit.
Een ander voorbeeld dat aangeeft hoe ingrijpend de horlogewereld de jongste jaren is veranderd op het vlak van productie en kwaliteit vinden we bij de manufactuur Panerai in Neuchâtel, die in 2014 werd gebouwd. Ook hier worden tijdens alle stappen van het productieproces honderden parameters opgemeten en geanalyseerd. Dat gebeurt onder andere met chips die tijdens de assemblage in een ring zitten waarin het gangwerk zich bevindt.
Daarnaast beschikt Panerai ook over een systeem om snel de oorzaak van een panne of een tekortkoming te vinden, zodra het systeen een fout meldt. Die informatie wordt dan in realtime doorgestuurd naar de fabriek, waar een speciale cel het product constant verbetert. Door die manier van werken is Officine Panerai het eerste merk dat op zijn horloges een garantie van 50 jaar geeft.
Duurzame ontwikkeling
Het concept duurzaamheid gaat evenwel verder dan alleen maar de levensduur van een horloge verlengen. Het is een bedrijfsfilosofie die intussen alle grote merken gemeen hebben. In de nieuwe manufacturen komt die filosofie tot uiting in een architectuur die past in de omgeving en een gebouw dat streeft naar CO2-neutraliteit. De site van Rolex in Plan-les-Ouates, in de buurt van Genève, heeft bijvoorbeeld een groen dak vol planten en gewassen. Voor Omega creëerde de Japanse architect Shigeru Ban in Bienne de grootste houten structuur ter wereld: 70 meter lang, 30 meter breed en 30 hoog. Er werden alleen houtsoorten uit Zwitserse bossen gebruikt, en het gebouw heeft een glazen gevel. Het interieur is ontworpen om het personeel in optimale omstandigheden te laten werken, terwijl het energieverbruik tot een minimum wordt beperkt dankzij een vooruitstrevende technologie voor de isolatie en een zo klein mogelijk elektriciteitsverbruik. Op ieder venster zit een systeem dat zich aan de zonnestralen aanpast, en voor de verlichting worden alleen maar LED-lampen gebruikt.
De nieuwe manufactuur van Panerai Neuchâtel is helemaal van glas en staal. Het gebouw bevindt zich in een groene omgeving waarvoor de architecten het allergrootste respect hadden. Ze hanteerden strenge normen op het gebied van ecocompatibiliteit en sprongen rationeel om met de hulpbronnen: zuinig met water en energie, bewerking van afval, groene elektriciteit, enzovoort. 36 geothermische sondes gebruiken de ondergrondse warmte om het hele gebouw te verwarmen en verluchten. Om CO2-neutraal te zijn, geeft Panerai zijn personeelsleden zelfs een abonnement op het openbaar vervoer, opdat ze niet meer met de auto naar het werk zouden komen.
