Clint Eastwood verbaast vriend, vijand én zichzelf als winnaar van de belangrijkste oscars.
Waarom is de uitreiking van de oscars elk jaar opnieuw zo’n saaie bedoening? Mogelijk omdat de acteurs in de hoofdrol voor een keer níét acteren. Tijdens hun mechanisch dankwoord geven de winnaars van de belangrijkste filmprijzen ter wereld de indruk dat ze door het beroepsmatig veinzen van emoties niet meer in staat zijn tot échte emoties. Gelukkig levert het sterrengala in Hollywood elk jaar toch enkele grote verrassingen op om over na te praten. Zoals het nieuwe verlies van Martin Scorsese, nochtans de gedoodverfde laureaat in de categorie Beste Regisseur. Zijn alom bejubelde epos The Aviator, gebaseerd op het leven van de excentrieke miljardair Howard Hughes, moest hem de bekroning opleveren die hem totnogtoe om onverklaarbare redenen was onthouden door de jury van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Niemand die eraan twijfelde dat hij eerherstel zou krijgen. Niet dus. Rekenkundig is The Aviator de grote winnaar met vijf oscars (op de elf nominaties), alleen zitten daar vier tweederangsonderscheidingen tussen. Enkel Cate Blanchett, die in de film in de huid kruipt van Katherine Hepburn, vangt met haar Beste Vrouwelijke Bijrol een hoofdprijs. Scorsese, zonder twijfel een van de beste naoorlogse Amerikaanse regisseurs, blijft echter zonder beeldje. De regisseur van klassiekers als Taxi Driver, Raging Bull en GoodFellas kan zich troosten met de wetenschap dat ook Alfred Hitchcock, Stanley Kubrick, Charlie Chaplin en Orson Welles nooit oscargewijs erkenning hebben gekregen voor hun bijdrage aan de filmkunst.
Het maakt de triomf van Clint Eastwood er niet minder mooi om. Zijn Million Dollar Baby wint ‘slechts’ vier oscars (op de zeven nominaties), maar wel in vier topcategorieën. Morgan Freeman snoept de prijs voor de Beste Mannelijke Bijrol weg voor de neus van de favorieten Clive Owen ( Closer) en Alan Alda ( The Aviator), Hillary Swank pakt voor de tweede keer in haar jonge carriè-re de prijs voor de Beste Vrouwelijke Hoofdrol, Eastwood zelf mag naar huis met de oscars voor Beste Regisseur én Beste Film. Een verrassing? Jazeker. Vooral sinds het uitbreken van het euthanasieschandaal rond Million Dollar Baby leken de kansen voor de 74-jarige regisseur/acteur met de dag kleiner te worden. Niet dat Eastwood in de film openlijk pleit voor euthanasie, maar de allusie op actieve levensbeëindiging blijkt al ruimschoots voldoende om de conservatieve Amerikaan tegen de borst te stuiten. Jeb Bush, de broer van George W. en gouverneur van Florida, verwierp vorige week trouwens nog een vraag tot euthanasie. Op basis van ethische bezwaren. Eastwood zal toen wel gedacht hebben: daar gaat mijn prijs! Het is verheugend om vast te stellen dat Hollywood zich niet helemáál schikt naar de richtlijnen van het Witte Huis.
Pulpfilms en westerns
‘Eigenlijk ben ik nog een groentje’, grapte Clint Eastwood zondag op het podium van het Kodak Theatre in Los Angeles, verwijzend naar zijn 80-jarige collega Sydney Lumet, die net een eretitel voor zijn gehele carrière was komen ophalen. Net zoals Lumet laat Eastwood zijn passie voor film niet uitdoven door de ouderdom. Integendeel, als regisseur houdt hij er een tempo op na dat weinige jongere collega’s kunnen volgen. Million Dollar Baby is al zijn dertiende film sinds 1990. En daar zal het niet bij blijven, zo verklaarde hij zondag met oscar in de hand. Zijn volgende worp, Flags Of Our Fathers (over de veldslag om Iwo Jima tijdens de Tweede Wereldoorlog), is gepland voor volgend jaar. Wat Eastwood onderscheidt van Lumet, is dat hij ondanks zijn hoge leeftijd topwerk blijft afleveren. Zijn grimmig drama Mystic River was vorig jaar goed voor twee van de meest prestigieuze oscars, die voor de Beste Mannelijke Hoofdrol (Sean Penn) en Beste Mannelijke Bijrol (Tim Robbins). Zijn sublieme western Unforgiven uit ’92 leverde hem net als Million Dollar Baby een double deluxe op: Beste Film en Beste Regisseur. In True Crime (’99) illustreerde én relativeerde de knokige reus zijn eeuwige jeugd door zijn personage te laten aanpappen met een vrouw die jong genoeg was om zijn kleindochter te kunnen zijn. Ze wees hem af. En vloog vervolgens met haar wagen van de baan.
Wat Clint Eastwood zo geliefd maakt bij de Academy-leden, is niet alleen zijn strijdlust en charme, maar ook de moraal in zijn verhalen. Vooral sinds Unforgiven voelt de filmmaker de behoefte om uit te pakken met een boodschap, al vind je die ook terug in zijn oudere werk. Eastwood haalt het eergevoel en het geweten van zijn publiek naar boven, neemt het op voor de underdog en draagt principes als rechtvaardigheid hoog in het vaandel. Het maakt zijn films een beetje ouderwets, maar vooral tijdloos. Wat hem dan weer geliefd maakt bij collega’s, is zijn efficiëntie. Terwijl veel regisseurs erop staan tien of vijftien opnames van een scène te maken, probeert Eastwood de klus te klaren in één of twee takes. Voor zijn acteurs betekent dat: minder werk, meer concentratie. Zo hebben ze het graag. Die werkwijze maakt dat Eastwoord zijn films netjes binnen het vooropgestelde schema én het – naar Hollywood-normen lachwekkend kleine – budget afwerkt. Million Dollar Baby nam hij naar eigen zeggen op in minder dan 40 dagen. Op die manier slaagt hij er al meer dan 30 jaar in om projecten zonder veel commercieel potentieel in de zalen te krijgen én er ook nog eens een aardige cent aan te verdienen. De 27 films die hij totnogtoe regisseerde, hebben samen meer dan twee miljard dollar (1,5 miljard euro) opgebracht. Een groot stuk van dat bedrag strijkt hij zelf op, via zijn productiefirma Malpaso, die hij in de jaren ’70 oprichtte om het volledige zeggenschap over zijn werk te kunnen behouden. Het is zijn eigen eiland, op veilige afstand van het dictatoriale regime van de Hollywoodreuzen. De vriendelijke rebel heeft gezworen om Malpaso níét te laten uitgroeien tot een megaonderneming, precies om te voorkomen dat hij net als de anderen zou worden.
Niet slecht van de man die in ’54 de kost verdiende als chauffeur in de Universal Studios in Los Angeles. Eastwood droomde van een carrière als acteur en redeneerde dat hij er goed aan deed om alvast te infiltreren in de industrie. Hij mocht opdraven in pulpfilms als Tarantula en Revenge Of The Creature, maar moest tot ’59 wachten op zijn big break in de tv-westernserie Rawhide. Daar speelde hij zich in de kijker van de jonge Italiaanse westernmeester Sergio Leone, die hem de hoofdrol aanbood in A Fistful of Dollars (’64) en met wie hij furore maakte in de vervolgfilm For A Few DollarsMore (’65) en het onsterfelijke The Good, The Bad and The Ugly (’66). Spijtig dat Eastwood tot in de eeuwigheid gekoppeld zal worden aan zijn westernverleden en aan zijn rol als de keiharde politieagent ‘Dirty’ Harry Callahan, want als vertolker van die stripfiguurachtige personages kon hij slechts een klein stuk van zijn talent tonen. Die schade heeft hij intussen wel ingehaald.
Oscarpresentator Chris Rock eerde Eastwood zondagavond als een van de allergrootsten in de filmwereld. En net als Michael Moore twee jaar geleden tijdens zijn dankwoord voor de Bowling for Columbine-oscar, vond Rock een dankbaar slachtoffer in president George W. Bush. Hij suste het publiek eerst met de boodschap dat hij zeker niet aan Bush bashing zou doen. ‘Want ik vond hem geweldig in Fahrenheit 9/11.’ Als acteur, dus. De dag voor de oscaruitreiking had Bush overigens de Razzie – zeg maar de anti-oscar – als Slechtste Acteur van 2004 gewonnen. Net als Scorsese zal hij het allemaal wel kunnen relativeren.
Bart Vandormael
Terwijl veel regisseurs tien of vijftien opnames van een scène willen maken, probeert Eastwood de klus te klaren in één of twee takes.
