In de Verenigde Staten kregen ze president Bill Clinton de afgelopen week van twee zeer verschillende kanten te zien. Welke kant komt de komende maanden aan bod ?
In het begin van de week zagen de Amerikanen hun president als een losbandig man die lelijk in leugens verstrikt geraakt is. Op de plek waar hij even tevoren werd ondervraagd in de zaak- Lewinsky, bekende Bill Clinton in een tv-toespraak dat hij zijn vrouw Hillary en de hele natie had misleid. Clinton blijft ontkennen dat hij met Monica Lewinsky seksuele relaties had. Maar in zijn door advocaten geslepen redevoering noemde hij de kwestieuze verhouding fout. Hij gaf toe dat hij met zijn uitdrukkelijke ontkenning van begin van dit jaar, velen om de tuin had geleid, zijn echtgenote inbegrepen. Kwaad en uitdagend voegde hij eraan toe dat speciaal onderzoeker Kenneth Starr zijn privé-leven nu eindelijk met rust moest laten.
Clintons toespraak kreeg veel kritiek, wegens te weinig berouw en te veel venijn voor aanklager Starr. De krantencommentaren waren hard. Veel politici, ook uit Clintons Democratische Partij, toonden zich ontgoocheld. Verscheidene Republikeinen en ook een Democratisch afgevaardigde vroegen het ontslag van de president.
Dan vertrok Clinton, voor het oog van de camera’s, met vakantie, met echtgenote, dochter en hond. Geen makkelijk moment, verklaarde de woordvoerder van het Witte Huis. Maar nu was het ogenblik aangebroken om orde op zaken te stellen in het presidentiële gezin.
Aan het vakantieverblijf van de Clintons in Massachussetts, keek een persploeg op video naar “Wag the Dog”, de film waarin een Amerikaans president een oorlog begint om de aandacht af te leiden van berichten over zijn gestoei in het Witte Huis. De film dateert van vóór de zaak-Lewinsky. Terwijl de perslui naar de fictie keken, werden ze overvallen door de realiteit.
DE LEIDENDE ROL VAN AMERIKA
Want daar onderbreekt de president plotseling zijn vakantie, om aan te kondigen dat hij terroristische doelwitten in Sudan en Afghanistan heeft laten beschieten. De televisiekijkers kunnen hem terug aan boord zien stappen van Air Force One, op weg naar het belangrijke werk in Washington.
Vanuit het Witte Huis komt donderdagavond dan de tweede presidentiële toespraak in een week tijd. De president kan nu weer voluit presidentieel zijn. Vele Amerikanen slikken hun achterdocht en hun onbehagen weg. Het moment is ernstig en Clinton is een goed communicator. Dat zijn toespraak van maandag doel miste, was onverwacht. Nu, vier dagen later, treedt hij als hoeder van het nationale belang weer in een glansrol. Met vlaggen op de achtergrond spreekt hij over waarden en over de leidende rol van Amerika in de wereld.
Wanneer de nationale veiligheid op het spel staat, weten politici in Washington dat partijpolitiek ze zelden stemmen oplevert. In crisissituaties gaan voor- en tegenstanders normaal achter de president staan. Hij is de opperbevelhebber van de strijdkrachten en die schiet je niet in de rug.
Een veeg teken: dit keer kwam er wél kritiek. Sommigen onder Clintons Republikeinse tegenstanders vonden de timing verdacht. Kwam een militaire interventie op dit moment de president niet al te goed uit? De president had de afgelopen maanden met leugens en geschipper zijn geloofwaardigheid ondermijnd, vond een Republikeins senator. Nu was er twijfel over alles wat de president zegde en deed, en over alles wat hij niet zegde en niet deed. De peilingen lieten al snel zien dat veel Amerikanen zijn achterdocht delen.
Maar de peilingen toonden ook dat de grote meerderheid van de Amerikanen achter Clinton blijft staan, al maken ze nu het onderscheid tussen de president en de man. 65 procent vindt dat hij als president goed werk aflevert, maar bijna 60 procent oordeelt dat hij de morele waarden van het Amerikaanse volk niet deelt.
Intussen wordt de echtgenote van de president met de dag populairder. Hillary Clinton krijgt nu zelfs meer Amerikanen achter zich dan haar man. Driekwart van de bevolking ziet met bewondering hoe ze vasthoudt aan haar huwelijk en gezin – en aan haar eigen macht, zeggen haar critici die verwachten dat ze zelf ook in de politiek zal stappen.
LIEVER CLINTON DAN DE HERVORMERS
Het valt op hoe de president kan blijven rekenen op de steun van de vrouwen. Zonder hun massale steun zou hij nooit zijn verkozen: in ’96 haalde Clinton 56 procent van de vrouwenstemmen, tegen 38 procent voor zijn Republikeinse tegenkandidaat Bob Dole. De meeste Amerikaanse vrouwenorganisaties blijven hem sparen. De voorzitster van de grootste vrouwenbond noemt Clintons gedrag met Monica Lewinsky machtsmisbruik, maar vindt afzetting te ver gaan. Onder Clinton zijn vrouwen doorgebroken op sleutelposten, voor het eerst leiden ze belangrijke ministeries zoals Buitenlandse Zaken en Justitie. De vrees leeft dat zonder Clinton het beleid weer vrouwonvriendelijker wordt.
Velen die van de overheid steun en bescherming verwachten, veel zwarte Amerikanen, bijvoorbeeld, zien Clinton als een schild tegen de oprukkende nieuwe Republikeinen. Met hun luide roep om minder staat en minder sociale uitgaven hebben die hervormers er de schrik goed ingejaagd. Zelfs al heeft hun voorman, Newt Gingrich, de hardste kanten van zijn discours weggevijld, de vrees voor het politieke alternatief blijft een van de verklaringen van Clintons populariteit.
En hoe populairder Clinton, hoe moeilijker voor de tegenstanders van de president om hem hard aan te pakken wanneer het Starr-rapport volgende maand binnen is bij het Congres. Daar wordt meer dan één volksvertegenwoordiger ongemakkelijk bij de gedachte aan congreszittingen over het privé-leven van de president. Velen hebben trouwens zelf boter op het hoofd. Maar in november zijn er tussentijdse verkiezingen en sommige Republikeinen zien brood in een schandaalsfeer rond de Democratische president. Dat kan ervoor zorgen dat minder Democraten gaan stemmen, en dan ligt de weg open voor een Senaat en Huis van Afgevaardigden onder Republikeinse controle.
Of de president afzetting riskeert, hangt af van wat in het rapport van de aanklager aan het Congres zal staan. Als daarin bewezen wordt dat de president het gerecht heeft tegengewerkt met valse verklaringen, kan dat het vervroegde einde betekenen van het presidentschap van Bill Clinton. Wat uitlekt over de getuigenissen, wekt de indruk dat Lewinsky en Clinton mekaar op verscheidene punten tegenspreken. Velen zien in de scherpe uitval van de president tegen Starr een aanwijzing dat het rapport vernietigender kan worden dan tot voor kort werd gedacht.
NIEUWS KREEG EEN NIEUWE BETEKENIS
Nooit eerder was een president ondervraagd in een crimineel onderzoek. Het getuigenis van Clinton werd op de televisie voorafgegaan door een non-stop-Bill-en-Monica-show zonder voorgaande. Nieuws werd voor de gelegenheid weer opnieuw gedefinieerd. Bij afwezigheid van nieuwe feiten, ontketende zich in de drie weken vóór de ondervraging een massale zoektocht naar nieuwe meningen. Al wie in het leven iets te maken had met presidenten, stagiaires of seks, kwam in aanmerking voor een studiobezoek of een live-satellietverbinding. De tv-studio’s werden gratis adviesbureaus voor de president. Het was een voorlopige climax na maanden waarin de Lewinsky-zaak goed was voor meer dan zevenhonderd reportages in de avondjournaals.
Het getuigenis draaide uiteindelijk voor een goed deel rond de definitie van seks. Eerder hadden zowel Clinton als Lewinsky ontkend dat ze seksuele relaties hadden. Maar Lewinsky keerde op haar verklaringen terug, in ruil kan ze niet meer worden vervolgd. En wat zegt de president nu? In januari zwaaide hij nog met de wijsvinger bij de woorden: “Nooit had ik seksuele relaties met die vrouw, juffrouw Lewinsky.” Intussen is er sprake van het bevlekte blauwe kleed van Monica. Op de radio hoor je nu schampere liedjes over het zaad van de president, hij dreigt de risee nummer één van het land te worden. Maar Clinton blijft beweren dat van seksuele relaties geen sprake was. Hij gebruikt een definitie van wat een seksuele relatie is, die erop neerkomt dat zij het kan hebben gedaan met hem, zonder dat hij het deed met haar. Afwachten hoe dat afloopt.
Ook als Clinton aan kan blijven, zal hij het moeilijk hebben om nog een stempel te drukken op het beleid. De president wil de komende herfst plannen voorstellen om het onderwijs- en gezondheidsbeleid te hervormen. Hij wil het overschot op de federale begroting aanwenden voor de sociale zekerheid, maar de Republikeinen willen liever de belastingen verminderd zien. De president heeft er nu persoonlijk belang bij dat hij niemand in het Congres nog tegen de haren instrijkt. Zo wordt het moeilijk om nog eigen prioriteiten door te drukken. De Republikeinen kunnen de federale regeringsmachine lamleggen, zoals ze deden in 1996, met alle gevolgen vandien.
Bill Clinton kan daarvan meespreken. Om al het werk gedaan te krijgen, werden toen in het Witte Huis extra taken toebedeeld aan onbetaalde stagiaires. Het waren lange, moeilijke werkdagen. Het was in die sombere tijd dat de president van dichtbij kennis maakte met een jonge stagiaire, genaamd Monica Lewinsky.
Alex Puissant
