Had haar tante geen wroeging gekregen, ze zou nooit op drie juni op het podium in Gent hebben gestaan: Gulabi Sapera, dochter van een slangenbezweerder en danseres bij de gratie van vijf wijzen.

Een uitnodiging van de Perzische koningen om drinkgelagen op te luisteren met zang en dans bracht een millennium geleden de zigeunerdiaspora op gang. De kastenloze entertainers uit de Noord-Indiase woestijnstaat Rajasthan trokken via Iran en Syrië naar de Balkan en waaierden vervolgens uit over heel Europa. Waar ze hun woonwagens of tenten ook neerplaatsten, overal absorbeerden ze lokale invloeden en verwerkten die in hun taal, hun gewoontes en hun muziek. Zigeunermuziek overbrugt zonder moeite eeuwen en afstanden, van Roemeense bruiloftsmuziek over Indiase slangendansen tot Belgische gipsyswing. De Gele Zaal in Gent en Stichting Alfa in Tilburg brengen ze allemaal samen op hun vijfde Internationaal Zigeunerfestival.

Dat de zigeuners uit India komen, staat nu wel vast. Danseres Gulabi Sapera moet in Gent de traditie hoog houden. Deze rebelse dame – in India beter bekend als Gulabo – behoort volgens de brahmaanse wetten tot een onreine kaste. Niet dat het haar deert… Het harde leven in de Noord-Indiase deelstaat Rajasthan zorgde voor eelt op haar ziel. Veel nomaden zwerven nog rond in de Tharwoestijn, of slaan hun kamp op aan de rand van de stad. Ook de Kalbelia Sapera-gemeenschap van Gulabi is altijd onderweg. Als slangenbezweerders en slangenbeetverzorgers proberen ze rond te komen.

Haar geboortejaar kent Gulabi niet; ze herinnert zich alleen dat het heel moeilijk was in die beginperiode. Drie dagen voor het Diwali-feest, het feest van het licht ter ere van Lakhsmî – de godin van schoonheid en geluk – kwam ze ter wereld. Zoals altijd moesten de Sapera’s buiten het dorp blijven, aan de rand in een tent. Drie broers en drie zusters waren haar voorgegaan, maar een zevende kind zag haar moeder niet zitten. Begraven leek de enige oplossing: een tante maakte een put, en legde de kleine Gulabi erin. Afgelopen dacht iedereen, maar het lot besliste er anders over. De tante kreeg wroeging, holde terug naar de kuil en haalde de kleine Gulabi eruit, fel verzwakt, maar nog in leven. Haar gehuil zette het kamp op stelten en een gelukkige moeder sloot haar kind opnieuw in de armen.

Vader trok als slangenbezweerder elke dag rond om zo de nodige roepies bijeen te scharrelen. Nauwelijks zes maanden oud, huilde Gulabi zo hard dat ze mee mocht. Dag in dag uit volgde ze de cobradans en als beloning mocht ze van de melk drinken die de dorpelingen traditioneel voor de cobra bestemden. Een half jaar later begon ze rond de slang te dansen, ze nam het dier in de handen en legde het rond haar nek. De omgeving sprak schande, want meisjes hoorden zoiets niet te doen. Twee jaar later bezweek haar vader voor de dreigementen. Gulabi moest thuisblijven, anders stond de familie verbanning uit de Sapera-kaste te wachten.

Thuis, dat betekende chapati-brood klaarmaken, het graan pletten, groenten koken. Een vrouw moest ook kunnen naaien en Gulabi leerde van tweedehandsstoffen nieuwe kleren maken. Het in Rajasthan zo typische ingenaaide spiegelglas moest alles een stralend karakter geven.

DE EEUWIGE REBEL

Tegen alle gebruiken en afspraken in begon Gulabi opnieuw te dansen. Ze was tien jaar en haar vader te oud om er met de cobra nog op uit te trekken. De pañchâyat – de vijf wijzen – riepen haar activiteiten een halt toe. Ze zocht een alternatief en begon het vuilnis in de omgeving te sorteren: plastiek, papier en stukjes metaal. Dat bracht iets op, maar opnieuw viel de familie in schande. Alleen de laagste Bhali-kaste mocht zo’n werk doen. En de kleine Gulabi zocht weer een uitweg. Eerst ging ze werken op een bouwterrein, daarna leerde ze met de taxi rijden bij haar schoonbroer, maar ze bleef botsen op het verbod van haar vader en van de gemeenschap.

Ten einde raad kwam de eeuwige rebel in haar boven: ze zou haar eigen weg gaan en dansen, tegen alles en iedereen in. De familie moest eten. Een nieuwe verbanning volgde, tot de vijf wijzen haar optreden eens bijwoonden. Ze danste gesluierd, ontving zelf geen geld, en hield voldoende afstand. Geen vulgariteit dus, en bij wijze van grote uitzondering kregen Gulabi, haar oom, haar jongste broer en een pungi-fluitspeler de toelating hun straatdansen uit te voeren.

Daarna ging het allemaal snel. Festivals in India, in Amerika en in Europa. Met multi-instrumentalist Thierry Robin en met de groep Amsafar Musafir toerde ze rond. ‘Voor Europa’ zo zegt ze zelf, ‘kan de muziek van de zigeuners de poort betekenen tussen het westerse repertoire en de oosterse wereld.’ Dat dachten ze ook bij de Gele Zaal. Gulabi Sapera en haar muzikanten krijgen versterking van gitarist Patrick Saussois, de familie De Cauter, de groep Ida Kelarova & Romana Rat & Chaja (Tsjechië), en het ensemble Urs Karpatz (Balkan).

Het verhaal van Gulabi Sapera kunt u nalezen in een prachtig fotoboek met cd ‘Gulabi Sapera. Danseuse gitane du Rajasthan’ (label Naïve – ISBN 2-7427-3129-6).

Op zondag 3 juni zendt KLARA een opname van een liveoptreden van Gulabi Sapera uit – tussen 19u.10 en 20 u. in RANS.

Vijfde Internationaal Zigeunerfestival (een organisatie van de Gele Zaal, Gent en Stichting Alfa, Tilburg). Zondag 3 juni om 16 uur in de Groenzaal, Reep 4 in Gent.

Reservering: 09-265 91 65 (Gele Zaal) of bij FNAC.

Johan Van Acker