Jongeren vragen inspraak in de politieke besluitvorming. Op zoek naar de confrontatie, niet het conflict.
“Er leeft weer wat bij de jongeren. Jeugdraden schieten als paddestoelen uit de grond, jeugdhuizen worden opnieuw in het leven geroepen. De apathie die er enkele jaren geleden leek te zijn, verdwijnt. Er heerst opnieuw een positieve houding. Een gevoel van: als we ons sterk maken, kunnen we veranderingen teweegbrengen. De jongeren kunnen hard klinken in hun protest ten aanzien van volwassenen, maar achter hun kritiek zit een constructieve gedachte. Het fatalisme en doemdenken waarvan ze beschuldigd worden, situeert zich veeleer bij de volwassenen. Ik denk dat er opnieuw een trend is gezet naar – nu ga ik een vies woord gebruiken – de maakbaarheid van de samenleving.”
Als coördinator van het Forum voor Pluralistisch Jeugdwerk heeft Dirk Verbist recht van spreken. Het Forum streeft al jaren naar meer inspraak voor jongeren in beleid en besluitvorming. In dat kader lanceert het Forum nu de operatie JeP! Dat staat voor “JeugdParticipatie” maar is tegelijkertijd dialectisch voor “ja”, een positief en eisend woord. Bedoeling is om teams uit een aantal erkende jeugdorganisaties te bevragen over hun bekommernissen en moeilijkheden inzake participatie, om vervolgens de bevindingen voor te leggen aan de politieke beslissingsmakers van Vlaanderen. De start is alvast met een luide knal gegeven: van het Fonds P&V tegen de sociale uitsluiting van jongeren, krijgt het Forum twee miljoen frank ondersteuning. Ter herinnering: het Fonds P&V, opgericht door verzekeraar P&V en de Koning Boudewijnstichting, heeft enkele maanden geleden een jongerenparlement in het leven geroepen, waarvan de leden – jongens en meisjes tussen 17 en 23 jaar – subsidies mogen toekennen aan een aantal zelf geselecteerde projecten. In totaal is er dertien miljoen frank uitgedeeld.
“1999 moet het JeP-jaar worden”, aldus Dirk Verbist. Het Forum wil samen met een aantal bondgenoten, jongeren instrumenten en informatie aanreiken om zélf op te komen voor meer inspraak. Die bondgenoten, dat zijn er voorlopig vier: In Petto, Uit de Marge, Jongeren en De Wereld en Jeugddienst voor Maatschappelijke Participatie. Wie zich geroepen voelt, kan zich nog altijd aansluiten. Kwestie van de krachten bundelen. Een politieke JeP-agenda is er nog niet, maar dat kan ook niet, aldus Verbist. “Die moet door de jongeren zélf worden ingevuld. Daar draait het net om.” Het ultieme doel is dat de Vlaamse regering aan het einde van de rit, in november ’99, de belofte doet om een vast inspraakkanaal voor jongeren op te zetten en enkele van de voorstellen of standpunten op de politieke agenda te plaatsen. Dat betekent wel dat het slagen van het project, hoe groot ook de geleverde inspanningen, afhankelijk blijft van de goede wil van de politici. Verbist is zich daarvan bewust, maar de sterren staan gunstig, gelooft hij.
DE BURGER IS GEEN JONGERE
“De beleidsverantwoordelijken zijn eerlijk op zoek naar manieren om zinvol te communiceren met jongeren. Bij een gelijkaardig kleinschaliger project, over drugsbeleid, bleek al dat jongeren in een debat met politici scherp uit de hoek komen én genuanceerd denken. Heeft dat debat toen iets veranderd aan het drugsbeleid? Wellicht niet. Maar de politici stonden wel verbaasd van het niveau van de discussie. Wel, JeP brengt beide partijen samen. We zoeken de confrontatie. Niet het conflict. Want dan bereiken we niets.”
Welke behoeften en noden de jongeren formuleren, dat zal moeten blijken. In de glazen bol van het Forum staan wel al enkele boodschappen te lezen. Verbist: “Vanuit onze ervaring voelen we natuurlijk goed aan wat er leeft. Het stemrecht vanaf zestien jaar bijvoorbeeld, waar sommige organisaties voor pleiten, zien de jongeren volgens ons niét als prioritair. Andere dingen vinden ze veel belangrijker. Er zijn nogal wat zogenaamde nieuwe Belgen die in juni volgend jaar voor de eerste keer mogen of moeten stemmen. Wat houdt dat in? Hoe kunnen die mensen in contact komen met kandidaat-parlementsleden? Door een antwoord te geven op zulke vragen, help je hen pas echt vooruit. Ander voorbeeld: heel wat gemeenteraden organiseren tegenwoordig wekelijks een vragenuurtje, om de burger bij de besluitvorming te betrekken. We hebben net een brief ontvangen van een groep jongeren die een welbepaald probleem aan de kaak wilden stellen tijdens dat vragenuurtje. Dat lukte blijkbaar niet, omdat ze niet aan het woord werden gelaten. Ze zetten de stap om naar de gemeenteraad te komen en dan negeer je ze: dat is wel dé manier om die veelbesproken kloof te vergroten.”
Volwassenen leggen niet graag verantwoording af tegenover hun kinderen. Een groot probleem, meent Verbist. Jongeren aan het woord laten: makkelijk. Ze laten meebeslissen: al veel moeilijker. Verbist: “Het thema is heel trendy. De initiatieven vanuit de politieke wereld en vanuit scholen zijn haast ontelbaar, maar ze vertrekken stuk voor stuk vanuit een volwassen agenda. Het uitgangspunt is nooit: wat vinden jongeren belangrijk? Het uitgangspunt is: wat vinden jongeren volgens ons belangrijk? En als dan blijkt dat er weinig respons komt op zulke initiatieven, heet het dat jongeren ongeïnteresseerd en ongemotiveerd zijn. Fout. Jongeren vragen wel degelijk inspraak. In de politiek, maar ook in het onderwijs. Hoe ver reikt die inspraak vandaag? Op schoolraden mogen ze hun mening geven over het ja dan neen van een cola-automaat op de speelplaats. Dat zegt alles. Als je jongeren niet serieus neemt, haken ze af.”
MET ZIJN ALLEN IN EEN POT
Blijft de vraag: wordt JeP een grootse onderneming of zal het allemaal bescheiden blijven? “Groots, hmm. We rekenen op zo’n zesduizend deelnemers via de achterban van de organisaties, maar de deur staat open voor àlle Vlaamse jongeren. We zullen de publieke opinie proberen te prikkelen, maar we gaan geen show verkopen. Het resultaat telt. Als we niet kunnen zorgen voor continuïteit, als na 1999 het project een stille dood sterft, dan zijn we mislukt in ons opzet. Het JeP-jaar moet een hefboom worden.”
Continuïteit: het bleek ook een van de belangrijkste wensen van het P&V-jongerenparlement. Het merendeel van de jonge parlementsleden zag de besteding van het P&V-geld veeleer als een begin dan als een eindpunt.
Het Forum overkoepelt een bont allegaartje van veertig organisaties over het hele land. En bereikt zo een ruim en gevarieerd doelpubliek, gaande van universiteitsstudenten en allochtonen tot gehandicapten en werkenden. De vzw werd in 1972 opgericht als reactie tegen de opdeling van het jeugdwerk in katholieke, liberale en socialistische zuilen. Sindsdien groeide het Forum van dertien naar veertig lidorganisaties. Een logische evolutie, vindt Verbist. “Omdat de traditionele opdeling katholiek-socialistisch-liberaal vandaag niet meer relevant is. Als ik aan jongeren moet uitleggen wat het principe van de verzuiling is, bekijken ze me alsof ik van Mars kom. En ze hebben nog gelijk ook.” In wezen verschilt de werking van het Forum niet veel van de andere, alleen weigert de vzw zich in een vakje te laten stoppen. Iedereen is er welkom, van welke strekking dan ook. “De uiteindelijke bedoeling is om onszelf overbodig te maken. Als er geen verzuiling meer is, moet er in principe ook geen pluralistisch alternatief meer zijn. Gewoon met zijn allen samen in één pot is veel leuker. Dat besef groeit ook bij de traditionele jeugdorganisaties. Wat hen tegenhoudt om zich af te scheiden, zijn niet zozeer ideologische als wel praktische problemen. Een nieuw onderkomen vinden, nieuwe werkingsmiddelen… Zoiets vraagt gewoon wat tijd. In een huis waar je je niet goed voelt en waar het stinkt, wil je weg. Tussen het moment dat je vaststelt dat het stinkt en het moment dat je verhuist, verstrijkt wat tijd. Maar één ding staat vast: de manier waarop de jeugdwerking vandaag wordt georganiseerd, stinkt. Binnen dit en twee jaar, met het jaar 2000 in het vooruitzicht, zal alles grondig veranderen. Daar ben ik van overtuigd.”
Bart Vandormael
