Camelia, kettingen, tweed, leeuwen… Met een aantal codes en symbolen creëerde Gabrielle Coco Chanel al in de eerste jaren van haar collecties een heel herkenbare stijl. De horloges van het merk doen dat vandaag nog altijd.
Hoewel Gabrielle Chanel zelf verzot was op accessoires, maakte het huis nooit horloges toen ze zelf nog leefde. Op de vele foto’s van haar – de archieven van La Maison bulken ervan – draagt ze bijna nooit een horloge, met uitzondering van dat ene beeld waarop ze te zien is met iets dat op een reusachtig polshorloge lijkt. De kwaliteit van het beeld maakt het helaas niet mogelijk om het merk of het model te definiëren.
Coco Chanel werd geboren in 1883 en overleed in 1971. Het duurde nog tot 1987 vooraleer Chanel een eerste horloge lanceerde, en dat gebeurde onder de artistieke leiding van Jacques Helleu: La Première. Chanel zou de naam zeker hebben goedgekeurd. Ze hield van cijfers en getallen. Zoals haar parfums illustreren: Chanel N° 5, N° 18, N° 19, N° 22, N° 46, 1932, 31 rue Cambon. Of ook nog de damestas 2.55 (naar het tijdstip van lancering, februari 1955).
VROUWEN AAN DE KETTING
Op La Première komen verscheidene codes van Chanel aan bod. De wijzerplaat is sober: zwart en zonder cijfers of secondewijzer. La Première is achthoekig, net zoals de Parijse Place Vendôme, waar het horloge ontworpen werd en waar Mademoiselle lange tijd verbleef, in een suite van Hôtel Ritz. Zo lang dat ze er overleed.
‘Ik weet hoe vrouwen zijn’, zou Coco Chanel ooit gezegd hebben. ‘Geef ze een ketting. Vrouwen zijn verzot op kettingen.’ Het idee om kettingen te combineren met kleren kreeg Chanel in haar jeugd mee. In het weeshuis, waar ze was geplaatst, droegen de vrouwen lange jurken die over de grond sleepten. Om die niet vuil te maken met de boenwas van de houten vloer tilden ze de jurk van de grond en maakten die om hun middel vast met een ketting. De jonge Gabrielle zou gefascineerd zijn door de manier waarop het metaal glinsterde op stof.
EEN FASCINATIE VOOR DE CAMELIA
Ook het tweede horloge van Chanel zou naar Coco verwijzen en een groot succes worden: de J12, die in 2000 op de markt kwam. Opnieuw een cijfer. De naam inspireerde zich op de zeilwereld, meer bepaald op een klasse van boten die deelnamen aan de America’s Cup. Waarmee het merk het sportieve karakter van het horloge wou beklemtonen.
In zijn verschillende versies draagt de J12 diverse codes van Chanel. Zoals het zwart-wit van de keramiek, dat deze collectie zo typeert. Coco Chanel hield van zwart – denk aan haar petite robe noire – en van wit, de kleur van camelia, haar favoriete bloem. Ooit zei ze: ‘Laat een vrouw op een gala-avond zwart of wit dragen, en iedereen heeft alleen nog oog voor haar.’
Daarna volgde de collectie Mademoiselle Privé. De naam verwijst naar een plaatje op de deur van de studio van Coco Chanel, boven de boetiek in de Rue Cambon 31 in Parijs. Ieder jaar kunnen verzamelaars hun collectie van Mademoiselle Privé uitbreiden met nieuwe creaties. Op de wijzerplaten staan belangrijke motieven en symbolen van Gabrielle Chanel, zoals de leeuw en de camelia. Sommige motieven van de beroemde paravents van Coromandel in haar appartement, Rue Cambon 31, werden op de wijzerplaten in miniatuur gereproduceerd, zoals vogels, boten of godinnen die muziek spelen.
Voor horloges met een uitzonderlijke bekleding deed Chanel een beroep op de beste kunstenaars. Zo is er een camelia van parelmoer op de wijzerplaat gemaakt, terwijl de Coromandel-motieven op haar kamerschermen in email zijn vervaardigd.
Haar fascinatie voor de camelia had volgens getuigen te maken met de zeer geringe geur die de bloem verspreidt, wat trouwens mede de klasse van de N°5, haar favoriete parfum, determineert. Maar evengoed is het waar dat Coco bijzonder gecharmeerd was van La Dame Aux Camélias, de tragische heldin van Alexandre Dumas.
LAK AAN SCHERMEN
Gabrielle Chanel leefde in een droomwereld van boten en paleizen, bloemen en vogels met gouden schijnsel, donkerrood op een gitzwarte achtergrond. De kamerschermen van Coromandel ontdekte ze al in de jaren 1910. Ze zou trouwens altijd naar nieuwe schermen blijven zoeken – tot ze er een dertigtal bezat. Wie haar appartement in de Rue Cambon bezoekt, treft er een benevelend decor met schermen uit de 17e en 18e eeuw, die voor deuren staan, of aan de schouwmantel, of bij een canapé.
De schermen kennen we ook dankzij scheepslui van de Louis Quatorze, die in de 17e eeuw vanuit Brest of Bordeaux vertrokken, Afrika omzeilden, langs de Franse of Britse eilanden voeren, om dan koers te zetten naar de kust van Cholamandalam, aan de oostelijke kant van Indië. Op hun tochten ontmoette de bemanning Chinese handelaars die van het hof van keizer Kang Xi kwamen, in het centrum van het continent. In hun jonkers transporteerden ze jade, porselein, voorwerpen en schermen van lak, gemaakt met technieken die men in het Westen niet kende. De lak haalden ze uit opgewarmd hars dat ze filterden en zuiverden, en daarna in verscheidene lagen aanbrachten met een houten spatel. Na het drogen kwam het polieren, tot een dikte van drie millimeter. Dat zorgde voor een uitzonderlijke hardheid en onvergelijkbare glans. Coco Chanel vatte een ware passie voor de schermen op, en dat zie je vandaag nog in de collectie Mademoiselle Privé van Chanel Horlogerie.
Het horloge Mademoiselle Privé Camélia Brodé, waarvan de wijzerplaat met gekleurde zijde is omzoomd volgens de techniek van het naaldschilderen, bezorgde Chanel in 2013 de Grand Prix d’Horlogerie de Genève in de categorie ‘Kunst’.
TWEED VOOR VROUWEN
In 2015 lanceerde Chanel de Boy.Friend, een knipoog naar de grote liefde van Coco, Boy Capel. Het is een dameshorloge, maar met een look die ook mannen wel lusten. Ook hier vinden we de achtvorm van de Place Vendôme, en vanaf 2016 is er een versie die verwijst naar een andere belangrijke code van Chanel: een metalen armband met de textuur van tweed, een materie die Coco Chanel graag gebruikte voor haar mantelpakjes. De armband bestaat uit verstrengelde staaldraden die aan tweed refereren. Toen het mantelpakje van tweed in 1924 op de markt verscheen, ontketende het een revolutie in modekringen. De inspiratie ervoor haalde ze bij haar minnaar, Hugh Richard Arthur Grosvener, de tweede hertog van Westminster, met wie ze veel tijd op het Schotse platteland doorbracht. Tweed ging radicaal in tegen de conventie van die tijd; de stof werd alleen voor herenkledij gebruikt.
IN HET TEKEN VAN DE LEEUW
In 2016 produceerde Chanel zijn eerste eigen gangwerk van topkwaliteit, de Calibre 1. Met springend uur, maar ook meteen in het eerste horloge dat specifiek voor heren werd gerealiseerd: de Monsieur de Chanel. Ook in dit model huisden krachtige symbolen van Gabrielle Chanel. Bijvoorbeeld de leeuw, die het zegel van de Haute Horlogerie Chanel zou worden. Het gangwerk zit trouwens zichtbaar in het horloge, want de onderkant van de kast is van saffierglas. De leeuw prijkt bij Chanel op alle gangwerken die in-house worden gemaakt.
Gabrielle Chanel werd geboren op 19 augustus 1883. Leeuw is haar sterrenbeeld. En het is haar lievelingsdier, ze zag er een symbool van kracht en moed in. Niet alleen verzamelt ze beelden van leeuwen in haar appartement, ze gebruikt ze ook als versiering op knopen en juwelen. De leeuw (ook het symbool van Venetië, een van haar favoriete plekken) zal Gabrielle Chanel volgen tot op haar laatste rustplaats, op het kerkhof van Bois-de-Vaux in Lausanne: vijf leeuwenkoppen rusten er op zuilen van witte marmer.
In 2017 en 2018 duikt de leeuw weer op, wanneer Chanel zijn tweede en derde kaliber produceert voor haute-horlogerieversies van de Première en de Boy.Friend. Dan volgt de Code Coco. In dat model zit de gesp van de tas 2.55. Maar er zijn ook twee wijzers te zien, zodat het wel degelijk een horloge betreft. De gesp dient puur als decoratie, open of dicht toont of verbergt hij het uur(werk). De armband roept referenties op aan het leder van de 2.55.
Conclusie. Alle horloges bij Chanel vertellen een verhaal. De mensen die vandaag aan het hoofd van het label staan, cultiveren nog altijd de smaak en de stijl van de vrouw die het huis stichtte.
