Piet Piryns
Piet Piryns Piet Piryns is redacteur bij Knack.

Hij moest er even voor door het stof, maar de Nederlandse premier Jan Peter Balkenende slaagde er toch weer in zijn kabinet te redden.

De kwestie achtervolgde hem allang. Al jaren wordt de Nederlandse minister-president Jan Peter Balkenende nagedragen dat zijn eerste kabinet – een coalitie van christendemocraten, liberalen en de Lijst Pim Fortuyn – in 2003 op oneigenlijke gronden de Amerikaans-Britse invasie in Irak zou hebben gesteund.

‘Schoothondjesgedrag’ oordeelden de sociaaldemocraten, die toen nog in de oppositie zaten, destijds – de Britse premier Tony Blair stond toen nog bekend als ‘het poedeltje van Bush’. Kon het toeval zijn dat de toenmalige christendemocratische minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer een jaar later gepromoveerd werd tot secretaris-generaal van de NAVO?

Dat moest maar eens worden uitgezocht, via een parlementaire enquête bijvoorbeeld.

Drie kabinetten later bleef Balkenende zich met hand en tand verzetten tegen zo een enquête. Maar om van het gezeur af te zijn en om erger te voorkomen stemde hij uiteindelijk toch in met een onafhankelijk onderzoek onder leiding van de eminente rechtsgeleerde Willibrord Davids.

Het rapport van de commissie-Davids werd vorige week gepresenteerd. En de conclusies waren niet mals voor Balkenende. ‘De militaire actie in Irak ontbeerde een adequaat volkenrechtelijk mandaat en de minister-president heeft weinig of geen leiding gegeven aan de debatten over de kwestie-Irak’, oordeelde de commissie. ‘De Tweede Kamer is onvolledig en mogelijk onjuist ingelicht.’

Minder diplomatiek uitgedrukt: Balkenende heeft het parlement destijds een oor aangenaaid.

Meteen stond Den Haag in rep en roer. Balkenende, die bekendstaat om zijn korte lontje, reageerde in eerste instantie verongelijkt en nukkig. ‘Wij hebben een ander beeld van de informatievoorziening aan het parlement dan door de commissie is geschetst.’ Dat konden de sociaaldemocraten, die tot nader order met Balkenende een coalitie vormen, niet over hun kant laten gaan. En de oppositie rook bloed. ‘Dit verdient wel een ritje naar de koningin’, sneerde Geert Wilders.

Even hing een kabinetscrisis in de lucht, en leek het erop dat de PvdA (Partij van de Arbeid) van vicepremier Wouter Bos de stekker eruit zou trekken. Maar Bos herinnerde zich bijtijds dat zijn partij in de peilingen op een ongeëvenaard dieptepunt staat (ze zou nog maar 19 van haar 33 zetels overhouden) en dat wie van buitenlandse politiek een breekpunt maakt nooit verkiezingen wint.

Dus smeedden Balkenende en Bos een compromis. Balkenende schreef een A4’tje aan de Tweede Kamer waarin hij, op zijn geheel eigen wijze, erkende dat er ‘met de kennis van nu’ misschien iets voor te zeggen valt dat destijds ‘een adequater volkenrechtelijk mandaat nodig zou zijn geweest’.

En toen kwam er weer een diepe rust over het Binnenhof in ‘s-Gravenhage.

Piet Piryns

‘Dit is de ergste humanitaire crisis in decennia.’

Secretaris-generaal Ban Ki-moon van de Verenigde Naties, over de gevolgen van de aardbeving in Haïti.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content