De voedingssector bereidt zich voor op de volgende rampen: schadeclaims en verzekeringsaffaires. Maar finaal zal het hele land opdraaien voor de dioxine- crisis, de belastingbetaler voorop.

Nu de dioxinecrisis grotendeels onder controle lijkt, vindt de regering voor het eerst tijd om na te denken over de schaderegeling. Een heikele kwestie. In dit dossier wordt met tientallen miljarden gegoocheld, terwijl de regering tussendoor ook de zware verkiezingsnederlaag en de coalitieonderhandelingen moet verwerken. Bovendien komen alle beslissingen op rekening van de volgende regering. De schaderegeling krijgt zelfs nog een communautaire dimensie. Driekwart van de voedingsnijverheid bevindt zich in Vlaanderen – de Franstaligen onderstrepen dat graag.

De gevolgen van de dioxinecrisis wegen zwaarder voor de Belgische economie dan de crisissen in Azië, Rusland en Latijns-Amerika. Er staan de belangrijke voedingsnijverheid jaren van zware zorgen te wachten. De factuur dikt dagelijks aan en benadert stilaan de honderd miljard frank ( zie infografiek). Die rekening bevat enige demagogie; ze haspelt kosten, omzetverlies, marktverzwakking en echt winst- of inkomensverlies door mekaar.

Maar na twee weken van oorlogseconomie dringt een spoedige regeling zich op. Het water staat de getroffen boeren, de zelfstandige handelaars en de kleinere ondernemingen aan de mond. Financieel is de rek eruit. De betalingen liggen zo goed als stil, het cashprobleem neemt enorme afmetingen aan. De eerste faillissementen komen eraan. En binnenslands mag het dioxinegevaar bezworen zijn, de facto blijven de Europese en de internationale markten gesloten voor Belgische voeding.

GOED NIEUWS VOOR ADVOCATEN

Voor advocaten breken gouden tijden aan. Kwekers, handelaars en fabrikanten bestoken mekaar met schadeclaims.

Is de overheid schuldig? Belangenorganisaties als het NCMV van de zelfstandige ondernemers en het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) schuiven de verantwoordelijkheid alvast naar de overheid door. De Boerenbond blijft herhalen dat het politieke luik meer geld kost dan de crisis zelf. Kortom, er is juridisch geweld tegen de overheid in aantocht.

Langs de andere kant kan de sector de schuldvraag ook niet ontlopen.

Coca-Cola haalt miljoenen verdachte flesjes uit de rekken en automaten. Kruidvat trekt een deel van zijn onveilige fopspenen terug. Die bedrijven denken er nog niet aan de overheid verantwoordelijk te stellen voor hun kwaliteitsblunder, laat staan de consument en de belastingbetaler ervoor te doen opdraaien.

Maar integrale kwaliteitszorg is in de landbouw nu eenmaal geen populaire gedachte. Daar waar kwaliteitscontrole in ondernemingen een normale productiekost is, wentelt de landbouw ze op de gemeenschap af.

Ondertussen staken de verzekeraars de koppen al bij elkaar om een en ander af te spreken. De dioxinecrisis kan hen een aardige duit kosten. Er wacht hen een cascade van schadeclaims. Straks vellen de rechtbanken in deze zaken vonnissen, die jurisprudentie zullen opleveren. Kan er sprake zijn van een verborgen gebrek wanneer in de voeding niet eens dioxine aanwezig is – en dat was met de overgrote meerderheid van het verdachte voedsel het geval?

Alleszins komen grote bedrijven er beter uit dan de kleine – wegens beter verzekerd. Landbouwers en voederbedrijven zien vaak op tegen de kosten van een burgerlijke aansprakelijkheidsexploitatie, wat sommigen van hen straks zal berouwen. De industriële bedrijven en zeker de grote voedingsmultinationals hebben gesofistikeerde verzekeringen tegen wanbetalingen, activiteit- en omzetverlies, en voor terugroeping van hun producten. De consument die zijn voedselleverancier wil dagen op basis van de objectieve productaansprakelijkheid van de Europese richtlijn van 1985 moet weten dat die niet geldt voor de landbouw.

ZWARTE SCHADE WORDT NIET VERGOED

Hoe dan ook, wat de verzekeraars dragen, moet de belastingbetaler niet meer ophoesten. In afwachting van een globaal schadeplan heeft de overheid toch al wat geld in de getroffen sectoren gepompt. De bedrijven moeten hun sociale bijdragen voor het tweede kwartaal niet meteen betalen en krijgen de vooraf betaalde belastingen voor april terug. De zelfstandigen genieten voor hun sociale bijdragen een jaar uitstel. De fiscus legt een grote tolerantie voor achterstallige betalingen aan de dag. De BTW op de geblokkeerde goederen wordt teruggestort. Het Participatiefonds keert tegen lage rente overbruggingskredieten uit aan de getroffen zelfstandigen en KMO’s.

Dezer dagen overlegt de regering met de beroepsverenigingen over de schaderegeling. Een globaal plan zal vele miljarden kosten. Bovendien genieten kippen niet van dezelfde Europese financiële zorg als varkens en runderen.

De schaderegeling zal in ieder geval een veelvoud aan maatregelen bevatten. Tot de zekerheden behoren overbruggingskredieten en een speciale inspanning van de veevoedersector – tegelijk een soort sanctie voor zijn wildwestmentaliteit. Een opkoopregeling door de overheid behoort tot de mogelijkheden: 44.000 ton gestockeerd bederfelijk voedsel voor drie miljard frank.

De veekwekers en vooral de kippen- en eierboeren zullen hoe dan ook zwaar verlies lijden. Immers, de zwarte economie floreert in deze sector en zwarte schade valt niet te vergoeden.

Het is bewezen sociologie: een klein probleem treft het individu, een groot probleem de gemeenschap. Het land zal de dioxinecrisis betalen.

Guido Despiegelaere