Vrijdag begint de Europese raad in Firenze. Die dreigt te floppen omwille van de Britten en hun dolle koeien. Een stand van zaken.
VERMOEID MAAR TEVREDEN overschouwde Wilfried Martens de bijna leeggelopen zesde verdieping van het Europees parlement in Brussel. In een hoekje babbelde Commissievoorzitter Jacques Santer nog wat na. Een paar meter verder probeerde de Ierse premier John Bruton de pers duidelijk te maken dat het vredesproces in Noord-Ierland deze keer niet volledig kansloos was. Wegens overvolle agenda’s waren de andere regeringsleiders al vertrokken, richting vliegveld of Vilvoorde. Maar voorzitter van de Europese Volkspartij (EVP) had wel tijd voor een toelichting over de pas beëindigde topontmoeting van christen-democratische toppolitici. ?We zullen niet wijken voor de Britten. Ons geduld is op, ook bij kanselier Helmut Kohl. We zijn de chantage beu. Er bestaat geen enkele bereidheid om in deze zaak een obscuur politiek compromis te slikken. Het gaat immers over volksgezondheid. Eén ding moet duidelijk zijn : de karavaan trekt verder, om het even wat de Britten doen.?
Stoere taal, maar de tijden zijn er dan ook naar. Uit protest tegen het exportverbod van Britse runderen blokkeren Britse ministers sinds 21 mei alle EU-beslissingen die unanimiteit vereisen. Een echte crisis hangt in de lucht. Als er de eerstvolgende uren geen akkoord wordt bereikt, dreigt het op de Europese Raad van Firenze tot een scheldpartij en een clash te komen.
Hoewel er op vele fronten intens onderhandeld wordt om uit de impasse te geraken, hield de EVP-top er terdege rekening mee dat het straks in Firenze uit de hand loopt. Er werd alvast de afspraak gemaakt om elkaar op tien juli opnieuw te treffen in Luxemburg. Nog een bewijs, zo verzekerde Martens, dat het menens is. Kohl zelf had erop aangedrongen dat er deze keer Termine zouden afgesproken worden. ?Als Kohl dat woord in de mond neemt, weet je dat de speeltijd voorbij is. Zeker als hij vervolgens zijn notaboekje neemt en de datum opschrijft.?
De tevredenheid van Martens gold natuurlijk niet de zorgelijke toestand van de Unie, wel het nut waarvan zijn organisatie, de EVP, nogmaals blijk had gegeven. De christen-democratie had opnieuw het bewijs geleverd dat ze meer dan ooit een Europese machtsfactor is en Martens had daar het zijne toe bijgedragen. Santer niet eens meegerekend, zaten er rond de Brusselse vergadertafel niet minder dan zes christen-democratische regeringsleiders van de Unie, dat is twee meer dan zes maand terug. Behalve Kohl, Bruton, Jean-Luc Dehaene en Jean-Claude Juncker van Luxemburg tekende ook de nieuwe Spaanse premier José Maria Aznar present. Jaren terug werd hij door Martens in de EVP geloodst en hij lijkt er nu verankerd. Echt verrassend was de aanwezigheid van de Italiaanse premier Romano Prodi. Hoewel hij aan het hoofd van een centrum-links kabinet staat, bekent hij zich tot de christen-democratie. Dus had Martens hem uitgenodigd en Prodi voelde zich zeer vereerd door het aanbod.
De EVP-voorzitter veroorloofde nog wel een aantal kordate ingrepen. Om Kohl en andere regeringsleiders te behagen, weerde hij de nationale of regionale partijvoorzitters van het beraad. Het zou de vertrouwelijkheid van de gesprekken, dus het ?niveau? ten goede komen. PSC-voorzitter Charles-Ferdinand Nothomb was dat natuurlijk ontgaan maar toen zijn plaatsvervanger europarlementslid Fernand Herman zich meldde de voorzitter zelf had blijkbaar belangrijker dingen te doen , zette Martens hem vriendelijk maar beslist aan de deur. Wel liet hij EVP-erevoorzitter Leo Tindemans binnen, zodat de CVP met drie vertegenwoordigers aan het conclaaf deelnam, terwijl de PSC en het Nederlandse CDA niet eens een zitje in de wachtkamer kregen.
CASH LANGS DE KASSA.
Premier Dehaene ontpopte zich tot één van de meest actieven om in Firenze een slachtpartij te verhinderen, doordat er alleen maar over dolle koeien wordt gebakkeleid. Ondanks de niet zo simpele problemen in zijn eigen land en in de Tweekerkenstraat, slaagde hij er de jongste weken in om veel van zijn collega’s-regeringsleiders te ontmoeten. In het Elysée is hij opnieuw welkom en ook in Lissabon kent hij de weg. Veertien dagen geleden ontmoette hij er zijn collega Antonio Guterres, een socialist en bijzonder gewaardeerd door Dehaene. Vorig weekend bracht hij in Oostenrijk door en dinsdag had hij in Den Haag nog een apartje met de Benelux-collega’s.
In Wenen ontmoette Dehaene kanselier Franz Vranitzky. Uitgerekend de man die eind maart op de bijzondere top in Turijn de onsterfelijke woorden sprak : ?Misschien vergissen we ons van dossier en zouden we ons veeleer over de gekke pers dan over de dolle koeien moeten buigen.? Maar er moet al een klein mirakel gebeuren opdat de top van Firenze de geschiedenis niet ingaat als de koeientop. Het dossier ligt zo gevoelig bij de publieke opinie dat de onderhandelaars en de regeringsleiders op hun tellen moeten letten. De manoeuvreerruimte is erg krap geworden. Zeker voor pokerspeler John Major, die compleet door de eurofoben in de eigen partij wordt gegijzeld.
De man die Major de laatste dagen het bloed van onder de nagels pestte, was een conservatieve backbencher met de voorbestemde naam Bill Cash. Ondanks de waarschuwingen van Major zette hij door met een resolutie om een referendum over Europa te houden. Meer dan zeventig conservatieve lagerhuisleden volgen Cash in de plaats van Major. De Britse premier werd pas goed boos, toen hij vernam dat Cash bij Sir James Goldsmith langs de kassa was gepasseerd. Prompt na de stemming kwam aan het licht dat de multimiljardair The European Foundation, die geleid wordt door het conservatieve lagerhuislid Cash en die heel de campagne rond het referendum organiseerde, rijkelijk betoelaagd had. Net Goldsmith is op dit ogenblik voor Major en de conservatieve partijleiding de publieke vijand nummer één. Hij stichtte onlangs een partij met als enig programmapunt : een referendum rond Europa. Als Goldsmith doorzet, tekent zich voor de Tories bij de algemene verkiezingen van ten laatste midden 1997 een Waterloo af.
Cash kreeg alvast formeel verbod om nog enige steun van Goldsmith te aanvaarden. Een dag later waren zijn financiële zorgen echter alweer van de baan. Een milde weldoenster overhandigde hem een substantiële gift. ? Dear Bill,? liet de dame hem in een schriftelijke notitie weten, ?het is voldoende bekend dat de advocaten van het Europees federalisme nooit geld tekort komen. In een heel andere situatie bevinden zich de verdedigers van de Britse soevereiniteit. Omdat u uw werk absoluut moet verderzetten het is vitaal voor de partij en het land ben ik zo vrij u een donatie te overhandigen. Yours ever Margaret.?
Zo danste Cash uit de problemen. Ondertussen lag Major languit tegen de vlakte. De Britse premier weet nauwelijks nog op welk been hij moet dansen. Er is niet alleen de hete adem van Goldsmith en Thatcher en het risico van een spectaculaire verkiezingsnederlaag, maar ook de dreiging van de pro-Europeanen in zijn eigen kabinet. Onder meer minister van Financiën Kenneth Clark zou al met ontslag gedreigd hebben als Major niet zeer vlug orde op zaken stelt. Hoe dat moet gebeuren, zal wel altijd een mysterie blijven. De verdeeldheid binnen de partij is zo groot dat het scenario straks waarschijnlijk en misschien zelfs onvermijdelijk een schisma voorschrijft.
WERKGELEGENHEID.
De top in Firenze moest de top van Santer worden. Die hoopte daar voor zijn vertrouwenspact voor de werkgelegenheid een enthousiast ja te krijgen van de regeringsleiders. De Commissievoorzitter spant zich daar al maanden voor in, heeft er eindeloze uren over vergaderd met de sociale gesprekspartners. Revolutionaire voorstellen bevat het pact niet en Santer onderstreept als eerste dat er geen mirakels van verwacht mogen worden. Werkgelegenheid blijft tenslotte een nationale bevoegdheid en de Unie kan alleen impulsen geven en de coördinatie tussen de lidstaten verbeteren. Aan een versoepeling van het begrotingsbeleid, nodig om de muntunie te realiseren, wordt zeker niet gedacht. Santer staat volledig achter het orthodoxe denken en gelooft dat verdere saneringen de werkgelegenheid uiteindelijk niet zullen bevorderen.
Tussen beide doelstellingen bestaat geen fundamentele tegenstelling. Santer, de Commissie en de meeste regeringen hopen dat het vertrouwenspact de burger daarvan zal overtuigen. De voorgestelde maatregelen zullen niet meteen groot enthousiasme wekken. Het zijn de gekende recepten waarrond de jongste jaren en maanden in alle lidstaten oeverloos werd gepraat. Een correctie van de lasten op arbeid, een vereenvoudiging van de wetgeving op de KMO’s, een herziening van de werkgelegenheidsstelsels, plaatselijke werkgelegenheidspacten en een beetje meer geld voor de financiering van de Trans-Europese netwerken. Over dat laatste punt wordt al jaren gepalaverd en niets wijst erop dat de tegenstanders hun verzet tegen meer middelen voor deze grootschalige projecten willen opgeven.
De Unie telt nog altijd bij de zeventien miljoen werklozen en het Europees establishment denkt dat dit cijfer één van de belangrijkste verklaringen is voor de negatieve houding van de publieke opinie tegenover de Europese integratie. Het pact van Santer zou het vertrouwen in de Unie en het Europese project opnieuw een injectie moeten geven. Eind 1997 moet de Unie haar lot in de handen van de soevereine volkeren van Europa leggen, want dan moet in principe het nieuwe verdrag worden goedgekeurd. Met Maastricht liep het bijna fout en indien de sfeer niet verbetert, dreigt het deze keer compleet mis te lopen. Over het nieuwe verdrag wordt sinds eind maart gepraat en tot dusver zonder veel succes. ?Momenteel is het een bijzonder frustrerende bezigheid,? verklapt een Belgisch diplomaat zonder een zweem van geestdrift. ?Terwijl de Britten op vier wielen remmen, proberen de veertien andere landen onder elkaar een vergelijk te vinden. Aan onderhandelen is men nog lang niet toe.?
Het tussentijds rapport dat het Italiaans voorzitterschap in Firenze zal kunnen voorleggen, wordt dus weinig zaaks. De vraag is nog maar of Major zin heeft om over wat anders dan de dolle koeien te praten. Martens die op een Europese Raad zo dikwijls naast Thatcher zat, weet wat er dan te gebeuren staat. ?Niet toegeven. Misschien toonde Europa in het verleden een gebrek aan leadership. Uiteindelijk ging Thatcher namelijk altijd door de knieën.?
Paul Goossens
Commissievoorzitter Jacques Santer met de Spaanse commissaris Marcello Oreja tijdens de voorbereidende top van EU-buitenlandministers in Rome : waarheden als een koe.
John Major : het schisma lijkt onvermijdelijk.
