Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar het Verenigd Koninkrijk neemt dan toch deel aan de Europese verkiezingen. De spanningen van de nakende brexit zijn nergens zo scherp voelbaar als aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Onze fotograaf reisde de scheidingslijn af.
Bij het brexitreferendum in 2016 werd, hoe onwaarschijnlijk het ook mag klinken, Noord-Ierland vergeten. Doordat het Verenigd Koninkrijk, waar Noord-Ierland deel van uitmaakt, uit de EU stapt, dreigt er weer een harde grens te ontstaan met de EU-lidstaat Ierland. Inclusief grenscontroles. Dat zoiets de oude paramilitaire demonen terugbrengt, mag blijken uit de recente rellen in de Noord-Ierse stad Londonderry/Derry waarbij op 17 april een journaliste werd doodgeschoten. De brexit doet vrezen voor een opleving van de Troubles, de golf van geweld die pas na drie decennia werd bedwongen door het Goede Vrijdagakkoord van 1998.
De Europese Unie garandeert vrij verkeer van goederen, diensten en personen tussen de lidstaten. Dat gaf Noord-Ieren de kans om zich Ier te voelen, en in een schijnbaar eengemaakt land te leven, zonder binnengrens. Maar de praktijk blijft pijnlijk. Het landelijke grensgebied bestaat veelal uit beekjes waarvan de bruggen eind vorige eeuw door het Britse leger werden geblokkeerd of opgeblazen. Velen zijn dat nog niet vergeten. Als er daadwerkelijk een brexit komt, dan dreigt er behalve een Schots ook een Noord-Iers referendum te komen. In het Noord-Ierse geval voor de hereniging met Ierland.
Fotograaf Franky Verdickt reisde zigzaggend van Newry tot Londonderry/Derry, en fotografeerde de grens en de mensen die hij er tegenkwam.
Castlederg – Gewapende vrede
Het Noord-Ierse stadje Castlederg ligt op vijf minuten rijden van de Ierse grens. De plek zou exemplarisch zijn om de temperatuur te meten tussen de beide gemeenschappen in Noord-Ierland. De pro-Ierse katholieken van Sinn Fein zijn hier nipt in de meerderheid, maar vormen een coalitie met de pro-Britse conservatieven van de DUP en UUP.
Ooit was dit het land van The Provisional IRA, de actiefste paramilitaire organisatie die tijdens de Troubles met geweld streefde naar de eenmaking van Ierland en het vertrek van de Britten. Tijdens de burgeroorlog werden hier 25 mensen vermoord, het laatste slachtoffer viel in 1991.
Elke gemeenschap houdt hier provocerende parades die, afgaand op het aantal aanwezige politieagenten, altijd op irritatie van de andere gemeenschap mogen rekenen. De foto toont Britse unionisten die luid trommelend en met de Union Jack voorop door de straten trekken. Ook al heerst hier een relatieve vrede tussen beide gemeenschappen, ze voelt aan als een geladen pistool.
Clones – De grenstuin
De tuin en het huis van Patrick Josef Donoho (75) liggen op de grens, net buiten het Noord-Ierse stadje Clones. ‘De brexit is volslagen idioot. Hier komt niets goeds van’, zucht Donoho. Een deel van zijn leven werkte hij als automecanicien in Engeland. Hij herinnert zich de wegblokkades tijdens de Troubles nog levendig. Toen sloot het Britse leger, aan de linkerkant van de tuin, de straat af met stalen pinnen. Om van de ene kant naar de andere kant van de grens te raken, had je minstens een uur nodig. Voor twee meter. ‘Om de wegversperringen te vermijden, hebben we toen een sluipweg rechts van de tuin gemaakt. De weg staat niet eens op Google Maps’, grijnst Donoho.
Met het verdwijnen van de Troubles in 1998 verdwenen ook het Britse leger en de stalen pinnen. De exemplaren die ze achterlieten, heeft Donoho gerecupereerd: ze dienen nu als omheining rond zijn tuin. ‘Het is een herinnering aan een wrange tijd, die met de brexit misschien terugkomt.’
(London-)Derry – Het nieuwe front
De Bogside is een katholieke volksbuurt in Derry – de officiële Britse naam voor de stad, Londonderry, kun je hier niet uitspreken zonder problemen te krijgen. Dit is de plek waar Noord-Ierland Ierland is, waar Derry Free Derry is, zonder de Britten. Dit is IRA-gebied – of ondertussen New IRA.
De dag voor mijn aankomst waren er rellen geweest, vertelt een groep tieners me. De Britten, en dus de politie, zijn hier nog altijd de gehate koloniale macht.
Twee dagen na het maken van deze foto braken opnieuw rellen uit en werd journaliste Lyra McKee een paar straten verderop door het hoofd geschoten. Het lijkt erop dat de oude paramilitaire demonen uit de kast zijn gekomen. Niemand die er tijdens het brexitreferendum ook maar een seconde bij heeft stilgestaan.
