Bijna anderhalve maand nu al wordt Europa geconfronteerd met beelden waarvan het dacht dat ze tot het verleden behoorden. De vlucht van tienduizenden Kosovaren voor de willekeur van de dictatuur. De bombardementen van een stilaan wanhopige Navo. De langzaam maar zekere opbouw van een troepenmacht die een grondoffensief voorbereidt. En die ons onvermijdelijk meer dan nu het geval is het gezicht van de oorlog zal laten zien.
Het is jammer dat het tegen die achtergrond moet gebeuren, maar het conflict in de Balkan leert ook iets over het Vlaamse politieke toneel. Voor het eerst sinds de partij in 1991 echt doorbrak, struikelt het Vlaams Blok over zijn retoriek. Voorzitter Frank Vanhecke smeekte op 1 mei bijna om het in de campagne voor de verkiezingen van 13 juni vooral niet over Kosovo te hebben. Nu de bevolking zich het lot van de vluchtelingen zo massaal heeft aangetrokken, is het voor het Blok vervelend om elke dag zo nadrukkelijk aan de kern van zijn programma te worden herinnerd.
Dat is en blijft de filosofie die rond de Eigen Volk Eerst-slogan is geweven, en die de idee van etnische zuiveringen simpelweg insluit. Toen het allemaal nog niet zo duidelijk op televisie te zien was, had de partij er minder moeite mee om het samenwonen van verschillende etnische groepen in één gemeenschap als ongewenst van de hand te wijzen.
Om toch maar met de bevolking in eenklank te blijven, haastte Vanhecke zich om te verzekeren dat ook het Blok aan de kant van de Kosovaren staat. Zijn Franse bloedbroeder Jean-Marie Le Pen vertelde op hetzelfde moment in Parijs net het tegenovergestelde. Extreem-rechts weet zich geen raad met de ontwikkelingen in Servië en Kosovo. Hun boodschap klinkt veel minder zelfverzekerd dan normaal het geval is: ze gaan voor het onderwerp op de loop.
Andere partijen maakten van dezelfde 1 mei gebruik om, met Kosovo voor ogen, voor het Vlaams Blok te waarschuwen. Dat wordt ze door een deel van weldenkend Vlaanderen kwalijk genomen. Onder meer Manu Ruys maakte daar een punt van. Hij vindt zo’n vergelijking intellectueel oneerlijk. De voormalige hoofdredacteur van De Standaard is een man van gewicht. Hij wordt al decennia gerespecteerd voor zijn scherpe analyses van de politieke wereld.
Ruys weet vanuit zijn lange ervaring natuurlijk dat het Blok niet zomaar een zweeppartij is – zoals de Volksunie er, bijvoorbeeld, in de jaren zestig een was. Dit is een partij die voluit gaat voor de macht, en die daar ook geen geheim van maakt. Haar programma is geen grabbelton. Het is geen buffet, waarvan wat hapjes kunnen worden genomen zonder dat van elke schotel moet worden geproefd.
Wie zoals oud-Davidsfondsvoorzitter Lieven Van Gerven optreedt in een verkiezingsfolder van het Blok heeft een keuze gemaakt. Het gaat deze partij namelijk niet om Vlaanderen als dusdanig, maar om een bepaald soort Vlaanderen. Het is niet mogelijk om daar een beetje tegenaan te schurken zonder het masker af te leggen. Mensen zoals Van Gerven en ook Ruys dragen een zware verantwoordelijkheid als ze daarover misverstanden laten bestaan.
Op het moment dat aan de einder een lichtje begon te schemeren dat het begin zou kunnen zijn van een diplomatieke oplossing voor de crisis, kuierden enkele duizenden mensen in de meizon door Brussel om tegen de oorlog te protesteren. Ze vroegen dat de Navo stopt met bombarderen – dan maar eenzijdig als het niet anders kan. Een week eerder was een even vreedzame manifestatie in Kleine Brogel door een absurd grote politiemacht onmogelijk gemaakt. Sprekers op de verkiezingsbijeenkomsten en congressen van politieke partijen zagen daar toen vreemd genoeg geen graten in. Toch hebben ze de vrijheid van mensen om hun mening te zeggen allemaal hoog in het vaandel staan. De deugd van de verdraagzaamheid laat zich altijd eerst aan de praktijk toetsen.
Maar er is één partij die al langer bokshandschoenen en bezems op haar affiches gebruikt om zeer precies duidelijk te maken wat ze wil. Daar toelichting bij verschaffen, nu dat helaas zo aanschouwelijk kan, is meer dan een recht. Het is niet minder dan een verdomde plicht.
Hubert van Humbeeck
