DE BELGENMOP VAN CHICHEN ITZA

© REUTERS

Midden op de archeologische site van de Mayastad Chichen Itza bouwde een Belgische chocoladefabrikant zonder vergunning een chocolademuseum. Het moet afgebroken worden.

Bestaat er iets onschuldigers dan een chocolademuseum – behalve dat je er zin van krijgt om je vol te proppen? Voor de rest kan het niet kwaad om iets te weten te komen over de geschiedenis en het productieproces, toch? Tenzij, natuurlijk, het museum voor het uitleggen van de oorsprong uitgerekend de overblijfselen bedreigt van de cultuur die de chocola ooit ontdekte.

Daarom moet het zo goed als voltooide Choco Story Museum in het zuidoosten van Mexico weer tegen de grond. Het is zonder vergunningen gebouwd in Chichen Itza, officieel wereldwonder en de bekendste van de piramidesteden van de Maya’s. Het Nationaal Instituut voor Geschiedenis en Antropologie (INAH) heeft de Belgische eigenaren bevolen het museum af te breken omdat het is neergezet op grond waarin het wemelt van de archeologische schatten, en verscheidene bouwwerken uit de laatklassieke periode van de Mayacultuur (900 tot 1100) bedreigt. Het pedagogische instituutje staat op nog geen dertig meter van het beroemde ‘stadionnetje’ van het balspel pelota en op twintig meter van de nog beroemdere Tempel van de Duizend Pilaren.

Het museum is een franchise van de Belg Eddie Van Belle, voorzitter van de raad van bestuur van Puratos, het moederbedrijf van Belcolade en een van de grootste chocoladefabrikanten van de wereld met hoofdkwartier in Groot-Bijgaarden. De locatie is commercieel interessant, want de ruïnestad Chichen Itza trekt jaarlijks honderdduizenden toeristen uit de hele wereld aan. Belcolade profiteert op die manier gratis van het imago van de piramides.

Chocolademusea heeft Van Belle al in Brugge, Parijs en Praag. Dit moest het eerste worden in de regio van oorsprong, opgezet samen met Mathieu Brees, een Belgische chocolademaker in de stad Merida. Niet makkelijk op een plaats waar zelfs ambulante verkopers met harde hand worden geweerd. Het INAH, dat alle archeologische sites in Mexico beheert, is recent echter in het nieuws vanwege corrupte bestuurders die nogal laks met het nationale erfgoed omspringen. Als in de staat Campeche een directeur een complete ruïnestad verhuurt voor bruiloften en partijen, is elders natuurlijk een hoop mogelijk zonder vergunning.

Dat het hoofdkwartier in Mexico-Stad de opdracht tot slopen heeft gegeven, betekent nog niet het einde van de onderneming. De Belgen zijn al uitgeweken naar Uxmal, een van de andere grote opgegraven Mayasteden op het schiereiland Yucatan. Ook daar lijken de papieren niet helemaal in orde, maar omdat het museum net buiten de officiële grenzen van Uxmal staat, heeft het groen licht gekregen. Het Choco Story Museum Uxmal dat binnenkort opengaat, bestaat uit zes klassieke Mayahutten en verwacht in het eerste jaar 50.000 bezoekers.

Warm water

Chocolade is dus geen Belgische of Zwitserse uitvinding. Sommigen noemen het ‘de grootste bijdrage van Mexico aan de wereld’. De Maya’s waren de eersten die met cacao mooie dingen deden, al breidde het drinken van warme chocolade zich uit over de hele regio van Mexico en Midden-Amerika, waar de vrucht al zeker drie millennia wordt verbouwd. De oudste vondst van het cultiveren van cacao dateert van 1400 à 1100 voor Christus.

Maar vooral de Azteken genoten van de drank die zij xocoatl noemden, een woord dat komt van xoco, wat ‘warm’ betekent, en atl, wat staat voor ‘water’. Ons woord chocolade komt dus van de Azteekse taal náhuatl, hoewel anderen volhouden dat het geënt is op het Maya-woord chokol wat ‘heet’ betekent, plus de toevoeging atl. Hoe hoog de Azteken cacaozaden aansloegen, blijkt uit het feit dat deze imperialistische mogendheid alle veroverde volken belasting lieten betalen in de vorm van cacao. Chocola als belasting, het is een idee. De Spaanse veroveraars doopten de cacao niet voor niets amígdala pecuniaria, de geldamandel, vanwege zijn functie als betaalmiddel.

Dat moet de Mexicaanse cacao nu worden voor Belcolade: een geldamandel. De kwaliteit van de inheemse cacao van Yucatan, de zogenaamde criollo-cacao, is volgens de Belgen zo goed dat hij drie keer zoveel oplevert op de wereldmarkt. Mathieu Brees, initiatiefnemer van het museum, is samen met Stephanie Verbrugge ook eigenaar van Ki’Xocolatl. De twee in Luik gediplomeerde gastronomen begonnen in 2002 deze chocoladefabriek en boetiek in Merida, de hoofdstad van de staat Yucatan.

De Belgische chocolamakers hebben niet alleen problemen met de autoriteiten vanwege hun cultuurbedreigende bouwwerken. Samen met Belcolade zijn ze een project begonnen om de cacaosector nieuw leven in te blazen in Yucatan, waar de plant sinds de hoogtijdagen van de Mayacultuur ernstig verwaarloosd is. Ze investeerden 1 miljoen dollar in de aankoop van 289 hectaren, waarop 36.000 cacaobomen zijn geplant. De plantage Tikul, op zo’n 30 kilometer van Uxmal, moet binnenkort beginnen te renderen. ‘Over anderhalf jaar verwachten we de oogst van de eerste 30 hectare, die zo’n 40 ton bedraagt’, aldus Brees. Dat lijkt veel, maar in de context van Belcolade is het een muizenhapje: ‘Het is goed voor twee productiedagen.’ Het project is niet alleen een poging om geld te verdienen met een zeer selecte soort chocolade. Het probeert ook de criollo-cacao te redden van uitsterven, en is een ontwikkelingsproject voor de plaatselijke boeren die tegen een redelijke vergoeding en met sociale zekerheid op de plantage werk kunnen vinden.

DOOR CEES ZOON IN MEXICO

Dat de Mexicaanse overheid de opdracht tot slopen heeft gegeven, betekent nog niet het einde van de onderneming. De Belgen zijn al uitgeweken naar Uxmal.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content