In de bewakingssector broeit een revolte. Tegen archaïsche werkomstandigheden en het uitblijven van achterstallige lonen.
Zeventien syndicaal afgevaardigden willen tegen hun werkgevers, tegen hun vakbonden en tegen een deel van hun leden in, een guerrilla ontketenen in de bewakingssector. Aanleiding is hun recente ?ontdekking? van een koninklijk besluit uit 1994, een collectieve overeenkomst die onder meer de maximale arbeidsduur in de branche stipuleert. In ploegendienst is dat vijftig uur per week, zonder wisselende uren veertig en één werkperiode mag hooguit elf uur bestrijken. Dat staat in schril contrast tot de praktijk, beweren de betrokkenen. Ze proberen hun collega’s zover te krijgen hun rechten vooral de uitbetaling van hun overuren over de jongste vijf jaar op te eisen. Een gesprek over leven en werk van de bewakingsagent met één van de afgevaardigden die na veel palaberen en uit vrees voor represailles van zijn vakbond en/of werkgever, toch liever anoniem wil blijven.
BEWAKINGSAGENT : Voor ons geldt een gemiddelde arbeidsduur van 37 uur, die wettelijk overschreden mag worden. In praktijk werkt de meerderheid van de bewakingsagenten méér dan veertig uur. Dagelijkse kost is zestig, zeventig tot tachtig uur per week, geregeld komen schema’s met zeven opeenvolgende shifts van 14 uur voor, wat 98 uur op één week betekent en dat zijn geen grote uitzonderingen. De recuperatie van die overuren wordt vaak opgeschoven naar de volgende maand, het volgende trimester of nog verder in de tijd. Bovendien zit een aantal werknemers op het einde van het jaar met een massa niet opgenomen vakantiedagen. Elke maand telt 24 werkdagen, dus schieten er zes of zeven vrije dagen over en in november plus december schrijven ze die in als vakantie.
Dat zijn lange dagen, maar het gaat toch niet om fysiek zwaar arbeid ?
BEWAKINGSAGENT : Aan één stuk veertien uur werken we zwijgen nog van 24 uur wat ook voorkomt , is wel degelijk zwaar. Neem een grote autofabriek die dicht is, bewakingsagenten draaien er shiften van twaalf uur. Ze lopen drie uur rond, tot vijf verdiepingen hoog, kelders in, zolders op, allemaal te voet, want liften mogen ze niet gebruiken. Dan gaan ze drie uur de parking doen met de wagen ; telkens vijftig tot honderd meter rijden, uitstappen, met een leespen punten in controle-apparatuur. Dan opnieuw drie uur rondlopen en zo gaat dat twaalf uur aan één stuk door. Boterhammen eet je op terwijl je je ronden draait.
Een paar honderd agenten zwieren door ons land met auto’s voor de controle van privé-terreinen, fabrieken,… Ze moeten punten volgens een zeer strak schema. Dan krijgen ze via hun radio een oproep omdat een hond ergens tegen een alarm geplast heeft en daar koersen ze tussendoor naartoe. Die mensen hebben geen tijd om te eten, kilometers in het ronde geen toilet, niks.
Waarom doen zij dat ? Niemand kan hen verplichten shifts te draaien van 24 uur.
BEWAKINGSAGENT : Ze willen zoveel mogelijk verdienen. Een gemiddeld, bruto-uurloon ligt rond de 360 frank, niet slecht in vergelijking met andere dienstensectoren, maar het probleem zit in de toeslagen, dat zijn habbekratsen. Werken op zaterdag brengt niks extra op, een zondag betekent plus tien procent bruto, een feestdag brengt amper twintig procent op. Dat betekent dus voor een kerst- of nieuwjaarsdag 35 frank per uur netto méér. Een gewone arbeider die op een zon- of feestdag werkt, krijgt naast zijn loon, honderd procent toeslag, plus recuperatie.
Liggen de verdiensten in het waardentransport hoger ?
BEWAKINGSAGENT : Zeker niet als je het risico in acht neemt. Een bruto uurloon schommelt rond de 395 frank. Het is zeer vervelend werk, acht uur in een gepantserde wagen opgesloten zitten, de chauffeur kan nauwelijks gaan plassen, eet meestal rijdend. Bewakingsagenten in zogenaamde statische diensten worden tijdens hun schaftperiodes gewoon doorbetaald dat is een theoretisch schema van vier uur werken, een half uur rust , maar het geldt niet voor het waardentransport, die mensen worden niet betaald om te eten.
Het verloop in deze branche is zeer hoog. Heeft dat vooral met de lonen te maken ?
BEWAKINGSAGENT : Neen. Bewakingsfirma’s hebben recht op een vermindering van de patronale bijdragen omdat ze langdurig werklozen of laaggeschoolden aanwerven. Het gaat om een degressief systeem dat doodbloedt na drie jaar. Het lijkt erop dat werkgevers hun agenten na twee jaar stelselmatig proberen te liquideren. Een ontslagene is ’s anderendaags al vervangen en dan geldt de vermindering weer voor de volle pot. Wie vijf jaar werkt in deze branche, is een witte raaf. Dat leidt tot een massa protesten wegens onterecht ontslag. Op de zetels van de vakbonden zijn er zelfs kasten bijgekomen om al die dossiers in kwijt te geraken. De bonden sturen dan brieven uit : dit kan niet, wij eisen dat de werkgever u zes maanden vooropzeg uitbetaalt. Maar na zoveel jaren is er nog altijd niets gebeurd.
Hoe geraakt iemand zijn werknemers zo makkelijk kwijt ?
BEWAKINGSAGENT : Alle redenen tot ontslag zijn goed. Eén van de manieren om er iemand uit te werken, heet het oproepsysteem. Uw bedrijf belt u als ze u nodig hebben. Dagen hoor je niks. Plots, om half twaalf ’s avonds, krijg je telefoon : je moet naar Marcinelle om daar één uur te gaan werken. Vervolgens blijft het weer dagen stil. Dan de volgende oproep : twee shifts van half zeven ’s morgens tot middernacht in een bedrijf Antwerpen. Daar word je dus krankjorum van. Wettelijk moet elke agent de 28ste van elke maand zijn werkplanning krijgen voor de maand daarop. Maar alle excuses zijn goed : nu is er iemand ziek, dan neemt je firma een occasionele opdracht aan omdat er misschien ooit een groter contract uit gesleept kan worden. Als een fabrieksdirecteur vier agenten vraagt midden in de nacht, krijgt hij die, ongeacht wat dat kost aan menselijke inspanningen. Dat oproepsysteem wordt veel gebruikt bij beginnelingen of bij werknemers die men er uit wil krijgen. Op den duur zeg je : foert, de boom in. Vandaar het enorme verloop en het hoge percentage zieken.
Waarom stappen bewakingsagenten niet naar een arbeidsrechtbank zoals iedere andere werknemer ?
BEWAKINGSAGENT : Zo’n 95 procent van de arbeiders is ofwel laag geschoold ofwel langdurig werkloos. Dat zijn geen hoogstaande intellectuelen, zij verdiepen zich niet in wetteksten of CAO’s, zij werken, werken en werken. Vandaar dat het niveau van de vakbondsafgevaardigden over het algemeen ook niet verschrikkelijk hoog ligt en de slimsten onder hen worden onder de duim gehouden door de vakbond. Verder heb je een vrij lage syndicalisatiegraad. In het bedrijf waar ik werk, kwam er bij de verkiezingen in 1995 amper één op tien arbeiders stemmen. Zo’n situtatie, gekoppeld aan een verdeling van de werknemers over heel veel posten met weinig communicatie daartussen is ideaal voor een werkgever. Ondernemingsraden in onze sector krijgen zelfs geen informatie over het aantal werkposten, de leden van de raden zouden dat eens kunnen doorgeven aan concurrenten…. Zo krijg je toestanden à la Daens. Per maand 250 uur werken, dat is toch niet logisch. Neem er tachtig uur van af en je hebt je een halve baan. Hier ligt een straat open voor het creëren van werk voor duizenden mensen.
Bewakingsagenten klagen ook over het niet uitbetalen van ziekengeld. Hoe kan dat ?
BEWAKINGSAGENT : In alle sectoren betekent een week ziek, een week toch betaald, eventueel met aftrek van een carensdag. In de bewakingssector gebeurt het dat mensen veertien dagen ziek zijn, zonder één frank te zien. Het gewaarborgd loon staat namelijk ter vervanging van wat heet normaal te presteren dagen. Onze branche interpreteert dat als : geen gepresteerde dag, betekent geen loon.
Hoe gaat dat praktisch ?
Scenario 1 : je moet drie keer veertien uren werken in één week tijd, namelijk op maandag, dinsdag en woensdag. Dat mag wettelijk wel niet, maar goed. Maandag word je ziek. De werkgever betaalt dan 6,17 uur per dag, met aftrek van de carensdag. Dat maakt voor de ganse week dus twee keer 6,17 of samen 12,34 uren die effectief betaald worden. Dat is alles.
Scenario 2 : einde van de maand krijg je de planning van de maand daarop en sta je ingeschreven voor werk tijdens de eerste week. Je wordt ziek. De werkgever past de planning snel aan en wat blijkt, nu ben je de eerste tien dagen plotseling vrij van dienst. Je hebt dus geen enkele gepresteerde dag en krijgt vandaar ook geen frank, nul, niente…
Is de onrust in de sector van de waardentransporten in vergelijking met vorig jaar enigzins geluwd ?
BEWAKINGSAGENT : Daar is het momenteel vrij kalm. Voor het zogenaamd intercity-vervoer hebben we nu de begeleiding van de rijkswacht. Maar daarnaast zijn er nog altijd transporten met gewone auto’s, één man, zonder helm, ongewapend, zonder kogelvrij vest of iets. Zij halen omzeggens dagelijks in hun hemdsmouwen miljoenen op.
Is dat probleem straks niet grotendeels van de baan met de intelligente koffer, die elektronisch gevolgd wordt en bij de minste onraad ontploft ?
BEWAKINGSAGENT : Nadeel van de intelligente koffer is dat de derde agent, die de vakbonden eisen, plus de rijkswachtbegeleiding wegvallen. Plus : de koffer werkt niet. Als die ontploft, blijft er van een bundel samengeperste bankbiljetten één derde onbeschadigd over.
De Post werkt met intelligente koffers en blijkbaar met succes.
BEWAKINGSAGENT : Als de koffer ontploft, dat weet ik uit ervaring, blijft één derde van dat samengeperst geld nog altijd bruikbaar. Als een wagen 150 miljoen vervoert en er blijft bij een overval 50 miljoen van over, is dat nog altijd een zeer aanlokkelijk perspectief voor veel mensen.
De derde man bij elk transport, permanente radiocommunicatie en behoud van de bewapening voor agenten de eisen van de vakbonden dus ; ligt daar de oplossing ?
BEWAKINGSAGENT : De derde man verhoogt het risico op geweld. Een bende die bijna met tanks uitrukt, maakt het niks uit één man meer neer te schieten. Overvallers werken met zwaar geschut tot en met oorlogstuig, terwijl bewakers het met prullen moeten doen. Bij sommige bedrijven zijn de wapens tot op de draad versleten, ze vallen letterlijk bijna uit elkaar. Trommelrevolvers waar gewoon de trommel uitrolt, dat bestaat dus, zonder overdrijving.
Wat is dan de oplossing ?
BEWAKINGSAGENT : Het vervoer ten zeerste beperken en de elektronica optimaal inschakelen. Wat gebeurt er nu ? Een filiaal heeft ’s maandags tien miljoen in de kluis. Dat gaat naar de centrale zetel. Waarom ? Om het op termijn te beleggen. Op dinsdag vraagt een klant vijf miljoen op in hetzelfde filiaal, dus moet dat geld weer terug. De opbrengst voor de banken van dat heen en weer gereis is beperkt en weegt zeker niet op tegen de risico’s voor de bewakingsagenten. Er zijn doden genoeg gevallen voor een paar miljoen die banken eraan overhouden. Hou dus dat geld in de filialen. Je loopt dan het risico op een verschuiving van de overvallen, maar kantoren zijn makkelijk te beveiligen, het transport is de meest kwetsbare schakel. Maak, bij voorbeeld, ook het elektronisch betalen in warenhuizen zo goedkoop mogelijk, dan komt er veel minder cash in omloop.
Bewakingsfirma’s beweren dat er weinig manoeuvreerruimte is voor sociale verbeteringen ; scherpe concurrentie en even scherpe marges.
BEWAKINGSAGENT : Ze klagen over te weinig winst, maar behalve het wagenpark hebben ze bitter weinig kosten. Agenten in statische dienst krijgen een zaklamp mee en kleding die vijf jaar moet meegaan, dat is alles. De bedrijven rekenen hun klanten voor werk op zaterdag 1.500 frank per uur aan, op zondag 2.000 en op feestdagen 3.000 frank. Leg daarnaast het loon plus het supplement van de bewakingsagenten en iedereen weet dat de 11 feestdagen, 52 zondagen en 52 zaterdagen per jaar alvast 125 gouden dagen maakt. Waar die winsten naartoe gaan, ik weet het niet.
U zit toch in de ondernemingsraad.
BEWAKINGSAGENT : Wij krijgen de omzet, de loonkosten en de afschrijvingen, dat is het ongeveer. Wij twijfelen er aan of zelfs die rudimentaire gegevens kloppen, vooral dan de post afschrijvingen. Jaarbalansen worden voorgelegd op vergaderingen van twee en half tot maximaal drie uur, dan moet het gedaan zijn, want de agenda van de directies zit vol. Als wij boekhoudkundig onderlegd waren, zouden we misschien kunnen aantonen dat bepaalde gegevens niet kloppen, maar dat doe je niet op twee en een half uur, bovendien het zou geen verontschuldiging mogen zijn , hebben we geen tijd. Wij werken, steken veel tijd in de vakbond,…
Zeventien vakbondsafgevaardigden hebben nu over de werkomstandigheden een advies gevraagd aan of een klacht ingediend bij het ministerie van Arbeid en Tewerkstelling. Hoe moet dat verder ?
BEWAKINGSAGENT : Het hoofdbestuur van het ministerie brengt op basis van deze bundel advies uit. Dat gaat naar de regionale kantoren van Arbeid en Tewerkstelling. Lokale inspecteurs trekken vervolgens naar de verschillende ondernemingen, vragen werkplanningen en prestatiestaten op en doen daar vaststellingen over. Bijvoorbeeld : Werknemer X heeft zoveel uur gepresteerd. Aan elke individuele overtreding hangt een boete. Als de inspecteurs bovendien een stelselmatigheid vaststellen, kan men het bedrijf een boete opleggen van zeven- tot achtduizend frank per werknemer met een maximum van vijf miljoen per bedrijf.
Daarmee is uw probleem van de niet betaalde overuren nog altijd niet geregeld.
BEWAKINGSAGENT : Dat klopt. Elke betrokkene moet hier afzonderlijk klacht voor indienen. Wij dat zijn dan de zeventien délégués proberen die klachten te centraliseren via een postbus en laten die collectief behandelen door een advocaat (zie kader).
U dribbelt op die manier de vakbonden. Zij ondertekenden de bewuste CAO. Zijn zij gelukkig met het initatief van de zeventien ?
BEWAKINGSAGENT : Helemaal niet. Zij beweren : als jullie doorzetten, zijn de bewakingsondernemingen failliet. Het kan gaan over een globaal bedrag tussen acht en twaalf miljard, als iedereen zijn rechten over de voorbije vijf jaar opeist. Dat bewakingsfirma’s daar failliet aan zouden gaan, klopt volgens mij niet. Neem Securitas, dat maakt deel uit van een Zweedse multinational. Securis is een dochter van Belgavia, GMIC is door Rentokil overgenomen. Dat zijn dus kapitaalkrachtige bedrijven die tegen een stoot kunnen.
De top van de vakbonden heeft de CAO inderdaad ondertekend om mij onbekende redenen maar nooit uitgelegd aan de vakbondsafgevaardigden. Wie vroeg hoe kan het dat wij 84 uur per week moeten werken zonder één frank voor overuren, kreeg ofwel een ontwijkend ofwel geen antwoord. Brave mensen die jaren lang elke maand hun vakbondsbijdrage betaalden, zouden nu kunnen zeggen : jullie hebben ons in de zak gezet. Daar zijn de vakbonden razend over. Ik vermoed dat ze ons het liefst zouden liquideren, voor hen zijn wij subversieve elementen.
Kwam er al een reactie van de werkgevers ?
BEWAKINGSAGENT : Niets, behalve een niet officiele van één van de managers uit de sector. Hij stelde voor om eventueel een overeenkomst te maken voor de voorbije drie jaar en de rest te laten rusten.
Is het geen omslachtige manier van werken via een postbus of met anonieme woordvoerders ?
BEWAKINGSAGENT : Waarom die voorzichtigheid ? Uit schrik voor lijf en leden. Wij hebben al een brief binnen met een stuk van twintig frank in. Waar komt het gebruik vandaan om geld op het lijk van een verrader te gooien ?
Jos Grobben
Bewakingsagenten : niet betaald om te eten.
Geen fysieke arbeid ? Veertien uren aan één stuk werken, is zwaar.
