Elke minuut verdwijnen wereldwijd vijftig voetbalvelden aan bos, zo laat het wetenschappelijke tijdschrift Science weten. Bossen vormen een buffer tegen de opwarming van het aardklimaat. Ze plukken grote hoeveelheden van het broeikasgas CO2 uit de lucht. Analisten schatten dat tien procent van de recente stijging van de CO2-concentratie in de atmosfeer het gevolg is van de vernietiging van bossen.
Wetenschappers rekenen voor dat wij, mensen, in 2013 liefst 36 miljard ton CO2 de lucht in zullen blazen, een absoluut record. Het spreekt voor zich dat wij in het rijke deel van de wereld meer vervuilen dan mensen in arme streken. Toch worden vooral die laatsten met de dramatische gevolgen van de vervuiling geconfronteerd. De Filipijnse afgevaardigde op een zoveelste internationale bijeenkomst over de klimaatopwarming, ditmaal in het Poolse Warschau, werkte zich vorige week in de aandacht met een hongerstaking. Hij koppelt de uitzonderlijke kracht van de tyfoon Haiyan die zo lelijk huishield in zijn land, aan de versterking van het broeikaseffect: orkanen zouden krachtiger worden met het opwarmen van het oceaanwater. De massale vernietiging van mangrovebossen, die op veel kusten als een natuurlijk scherm tegen orkanen fungeerden, zal evenmin geholpen hebben.
Liefdadigheidsorganisaties zamelen nu geld in voor de getroffen Filipijnen. Meer dan een doekje voor het bloeden, een aalmoes, zal dat niet opleveren. Er zijn fundamentele ingrepen nodig om het tij op lange termijn te doen keren. De maatschappij moet zwaar inzetten op een overgang – transitie in het duurzaamheidsjargon – naar een economisch en sociaal systeem met minder desastreuze effecten op het milieu. Dure internationale cenakels, zoals die van de Verenigde Naties, zullen een globale gedragsverandering niet in de hand werken. Steeds meer studies stellen dat we daarvoor in belangrijke mate op het lokale niveau moeten rekenen.
Verderop in dit blad prijkt een lijst van twintig Belgen die in de transitie naar een duurzaam maatschappijmodel een verschil maken. Daar staan niet uitsluitend personen in die als ‘groen’ kunnen worden gelabeld, maar ook bedrijfsleiders die vervuilende ondernemingen ombouwen tot schoolvoorbeelden van duurzaamheid. Vlaanderen investeert sterk in ‘schone’ technologieën (cleantech), die valabele en milieuvriendelijke alternatieven voor bestaande praktijken bieden. Wetenschappers werken naarstig aan nieuwe en betere technieken voor de nabije toekomst. Verlichte ondernemers wachten niet tot de klant of de consument klaar is voor een duurzame levensstijl. Ze laten hem geen keuze meer en bieden steeds meer uitsluitend duurzaam gewonnen producten aan. Onze ‘groene’ lijst heeft ook aandacht voor ambtenaren en politici die dicht bij de burger staan. Ze hebben niet alleen een voorbeeldfunctie, ze confronteren burgers ook actief met wat ze zelf kunnen doen. Zeker als dat een voordeel oplevert – zoals minder hoeven te betalen voor energie – werkt dat uitstekend.
Of we er ooit in zullen slagen om een mentaliteitsomslag in het hoofd van veel mensen uit te lokken, blijft een open vraag. Het was schrijnend om onlangs in een kinderprogramma op televisie een meisje van twaalf te horen verkondigen dat shoppen haar enige hobby was. Het ongebreidelde en kritiekloze consumentisme kan een vloek zijn voor de wereld – je hoeft maar te kijken naar de ravage die Haiyan in de Filipijnen aanrichtte, om dat te zien. Op onze lijst staan evenwel ook personen die bewijzen dat een duurzaam leven niet ten koste van comfort hoeft te gaan. Zelfs rijden met een dure sportwagen kan milieuvriendelijk zijn, als je het op de juiste manier doet.
Met wat geld inzamelen voor de Filipijnen zullen we het tij niet doen keren. Er zijn fundamentele ingrepen nodig.
