De middenstanders van de Nieuwstraat en de Avenue Louise in Brussel zullen het niet graag lezen. …

Hubert van Humbeeck

Elke stap die ze zetten, zal nauwlettend worden gevolgd. Sinds betogingen in Göteborg en Genua eerder dit jaar vreselijk uit de hand liepen, geldt er bij elk van hun samenkomsten een verhoogd veiligheidsrisico. Brussel zal er toch aan moeten wennen: straks worden alle belangrijke Europese vergaderingen in de Belgische hoofdstad gehouden. Noblesse oblige.

Voor Guy Verhofstadt had de top van staatshoofden en regeringsleiders, waarmee het Europese voorzitterschap deze week wordt afgerond, de belangrijkste driedaagse uit zijn premierschap moeten worden. Maar op 11 september werd de lijst met wat van gewicht is in de wereld grondig door elkaar geschud. De Verklaring van Laken die zaterdag wordt ondertekend, wordt niet de Verklaring van Laken die hij in gedachten had. De problemen die erin zouden worden aangekaart, zijn niet opgelost. Ze werden de voorbije maanden alleen een stuk minder dringend. Londen, Parijs en Berlijn hadden andere zorgen aan het hoofd. Brussel kon en kan wachten.

De premier heeft zijn ambitie ondertussen ook teruggeschroefd. Of, laten we zeggen: hij heeft het geweer van schouder veranderd. Hij legde zijn collega’s tijdens zijn tocht langs de Europese hoofdsteden de voorbije tien dagen een tekst voor, met vooral veel vragen. Die zouden straks moeten worden beantwoord door een Conventie. Een vergadering waarin de nationale parlementen en regeringen, het Europese parlement en de Europese Commissie vertegenwoordigd zijn. De Conventie moet in Laken groen licht krijgen, en een voorzitter _ iedereen hoopt op een man van gewicht.

Het belang van zo’n Conventie mag niet worden onderschat. Haar werk zou tegen 2004 tot een nieuw Europees verdrag moeten leiden. Onder meer de legendarische oud-studentenleider Daniel Cohn-Bendit dacht zaterdag bij Zinzen op Canvas dat er een soort Europese grondwet uit kan groeien. Verhofstadt houdt het er voorzichtig op dat het een manier is om de deuren en vensters van het Europese gebouw open te gooien en een frisse wind te laten waaien.

In een toespraak voor het Institute of European Affairs in Dublin beloofde de eerste minister vorige week dat zijn Verklaring van Laken geen peptalk zou worden. De Ieren zijn niet zo gebrand op de uitbreiding van de EU: ze vrezen dat veel Europees geld naar de nieuwe lidstaten zal wegvloeien. ‘De bedoeling van de Conventie’, zei Verhofstadt, ‘is om _ voor we verder gaan _ nog eens goed naar de structuur van Europa te kijken. Hoe kan het eenvoudiger, democratischer, dichter bij de mensen.’

Europa heeft, met andere woorden, last van een kwaal die bij ons overbekend is: de kloof met de burger. Maar Verhofstadt stelde de uitbreiding tegenover zijn kritische publiek ook voor als een ambitieus sociaal project. Een kans om Centraal- en Oost-Europa op te tillen tot een welvaartsniveau dat vergelijkbaar is met het onze. ‘Globalisering’, zei de liberaal Verhofstadt, ‘is meer dan een economisch begrip.’

Zoiets is snel duidelijk. Dus kreeg Verhofstadt in zijn eigen Gent een tik van Jacques Chirac, die onder de neus van de EU-voorzitter een onderonsje van de groten bijeenriep. Op vredesmissie in het Midden-Oosten trakteerde Ariel Sharon hem op een uppercut. In Midden-Afrika werd Louis Michel aan het hoofd van een Europese delegatie door Robert Mugabe voor schut gezet. Er is in de politiek alleen applaus voor wie wint.

Guy Verhofstadt zal eind deze week door zijn collega’s keurig worden bedankt voor zijn inspanningen. Maar er is voor hem alsnog geen plaats gereserveerd in het grote Europese geschiedenisboek. Het einde van het voorzitterschap wordt straks begroet als een last die van de schouders valt. Dat het zo zou gaan, had de premier zich een jaar geleden, na zijn triomf in Nice, in zijn ergste nachtmerrie niet kunnen dromen.