Veel jongeren dromen ervan om een wereldreis te maken. Maar wie echt vertrekt, vindt het leven na de terugkeer vaak ‘banaal’ en ‘ordinair’. Met een dijk van een depressie tot gevolg.
In het najaar van 2009 vertrok de toen 19-jarige Willem vanuit het provinciestadje Sint-Niklaas op wereldreis. Zijn familienaam wil hij liever niet in Knack. Hij schaamt zich een beetje over zijn ‘luxeprobleem’. ‘Mijn middelbare school was afgewerkt en ik had genoeg spaarcenten’, zegt hij. ‘Ik had geen idee wat ik wou studeren of met mijn leven moest aanvangen. Een reis rond de wereld bracht misschien soelaas.’
Hij vloog van het ene land naar het andere en eindigde in Australië. Daar voelde hij zich in zijn sas. ‘Ik was in de ban van de ruigheid van de natuur, werd verliefd op de prachtige steden en raakte gecharmeerd door de vriendelijke Australiërs.’
In de zomer van 2011 keerde hij terug naar huis en schreef zich in aan de universiteit, departement sociologie. ‘Voor ik het goed en wel besefte, zat ik in de sleur van alledag. De betovering was weg: de fraaie natuur had plaats geruimd voor lelijke lintbebouwing, de zon was vervangen door grijze luchten, spectaculaire onweders door miezerige motregen, in plaats van warme sympathieke mensen ontmoette ik zeurpieten.’
Een paar maanden na zijn terugkomst voelde Willem zich vermoeider en gedeprimeerder dan ooit. ‘Terwijl ik na mijn avonturen op reis net vrolijk en blij zou moeten zijn.’ De wereldreisblues sloeg keihard toe. ‘Dat gevoel is sindsdien nooit helemaal weggeëbd. Het leven hier lijkt vlak en betekenisloos.’ Het liefst van al zou hij nu naar Australië willen emigreren. ‘Maar tussen droom en daad staan praktische bezwaren.’
In de knoop
‘In Israël is de wereldreisblues een zeer bekend fenomeen’, zegt Patrick Luyten, professor klinische psychologie aan de KU Leuven. ‘Na hun verplichte legerdienst van twee jaar nemen veel jonge Israëli’s een sabbatical en vertrekken ze op wereldreis. Ze hopen zo de trauma’s te verwerken die ze onder de wapens hebben opgelopen. Maar vaak belanden ze na hun thuiskomst tóch in een zware depressie. Want psychische problemen los je niet op door ervoor op de vlucht te gaan.’
Volgens Luyten zitten ook bij ons heel wat mensen die op wereldreis vertrekken in de knoop met zichzelf. ‘Ze voelen zich slecht in hun vel, functioneren niet goed op het werk of hebben relationele problemen. Ook hun wereldreis is een vlucht. Terug thuis loert de depressie om de hoek.’
Maar wat met op het eerste gezicht niet-getraumatiseerde jongvolwassenen als Willem? ‘Sommigen zijn reislustig en nieuwsgierig. Ze staan kritisch tegenover de maatschappij, vertrekken met een open blik voor lange tijd op reis en beleven piekervaringen. Die kunnen zowel positief als negatief zijn, met hoge toppen en diepe dalen. Weer thuis, kunnen wereldreizigers na al die intense ervaringen niet anders dan vaststellen dat het leven ‘banaal’ en ‘ordinair’ is. Waarna ze zich afvragen: Wat nu? Aanpassen of opkrassen? Ze zijn het besef kwijt dat de grote hoogtes en diepe dalen op reis niets met het echte leven te maken hebben en raken gedeprimeerd.’
Is therapie verstandiger dan vergetelheid zoeken in een volgende reis? ‘Soms, al kan een nieuw lief, een boeiende hobby of een spannende nieuwe job ook helpen’, besluit Luyten.
Nieuwe prikkels
Ad Vingerhoets is als professor psychologie aan de Tilburg University gespecialiseerd in emoties en welbevinden. ‘Reizen zorgt alleen maar voor stress’, vindt hij. ‘Een verschijnsel als de ‘wereldreisblues’ is niets meer dan de totale uitputting die volgt op al die nieuwe indrukken die je hebt opgedaan.’
Volgens Vingerhoets raakt de psyche van een wereldreiziger overprikkeld. ‘Hij trekt van het ene land naar het andere, van de ene bezienswaardigheid naar de andere en wordt zo continu bestookt met nieuwe prikkels. Verandering zorgt per definitie voor stress, want je moet je telkens weer aan een nieuwe situatie aanpassen. Een maandenlange wereldreis is het summum van voortdurende verandering, ik kan me best voorstellen dat mensen daar uitgeput van raken.’
Vingerhoets vergelijkt een thuiskomende wereldreiziger met de man of vrouw met een stresserende job die elke zaterdag met barstende hoofdpijn uitgeteld in de zetel ligt. ‘Bij thuiskomst is de reiziger uitgeput én moet hij ook nog eens afkicken van de stress.’ Zijn advies: ‘Blijf lekker thuis.’
DOOR STEFANIE VAN DEN BROECK, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘De fraaie natuur had plaats geruimd voor lelijke lintbebouwing, in plaats van warme sympathieke mensen ontmoette ik zeurpieten.’
