Er verscheen een schitterend boek over de toepassing van de studie van flora en fauna op eilanden voor het natuurbehoud.
Het wegvallen van barrières tussen continenten leidt tot een verschraling van het leven op aarde. Isolatie is essentieel voor het instandhouden van de biodiversiteit. Een inzicht dat volgde uit de studie van de gespecialiseerde flora en fauna op eilanden. Vele eilanden huizen eigen soorten met soms verrassende aanpassingen, maar ze zijn, als superspecialisten, bijzonder kwetsbaar voor verstoring. Op eilanden sterven soorten veel sneller uit dan elders.
Natuurreservaten kunnen worden beschouwd als eilandjes van ongerepte biotoop in een woestenij van door de mens getekend landschap. Als deze gebieden te klein zijn en geïsoleerd raken, verliezen ze hun diversiteit. De soorten die ze huizen, kunnen onvoldoende genetische variabiliteit bewaren: ze zijn gedoemd om te verdwijnen. Het moderne natuurbehoud steunt heel sterk op fundamenteel wetenschappelijke inzichten uit de eilandbiogeografie om zijn projecten te onderbouwen. Eilandjes van waardevolle natuurgebieden moeten, bijvoorbeeld, met elkaar in verbinding blijven om behoud van waardevolle soorten te garanderen.
Over deze problematiek verscheen bij Uitgeverij Atlas de vertaling van een schitterend boek van de Amerikaanse schrijver-wetenschapper David Quammen: “Het lied van de dodo” (735 pagina’s, 1600 frank). De dodo uit de titel was een grote duifachtige van het eiland Mauritius, die niet kon vliegen en bijgevolg snel door passerende zeelui werd uitgeroeid. Niemand zal ooit te weten komen hoe hij zong, mijmert Quammen met een gezond gevoel voor nostalgie. Soorten die verdwijnen, zijn voor eeuwig verloren. Dierentuinen en documentaires blijven doekjes voor het bloeden. Een dier in een zoo is een marginale versie van zijn soortgenoten in de natuur, en documentaires stralen geen leven uit, alleen beelden.
Quammen spaarde zich geen moeite om de lezer in te wijden in de soms complexe problematiek van de eilandbiogeografie, en haar toepassing op het natuurbehoud. Hij bestudeerde historische verslagen van onder meer de avontuurlijkste succesvolle natuurvorser die de wereld ooit voortbracht: de Brit Alfred Wallace, die uit de collecties vogels en insecten die hij op de Maleise eilandenarchipel verzamelde, het concept van de evolutie door natuurlijke selectie zag opdoemen – mogelijk zelfs vroeger dan Charles Darwin, die uiteindelijk als gevestigde autoriteit met de meeste pluimen ging lopen.
EVOLUTIEMODELLEN
Quammen reisde ook de wereld af op zoek naar wetenschappers van nu, die zich met de studie van eilanden, natuurbehoud en het uitsterven van soorten bezighouden. Zo stoot hij op een jongeman in Madagascar die als geen ander lemuren weet te vinden, maar om zijn succes bij toeristen vermoord wordt. Hij bezoekt een bazige dame die in een stukje niet-kaalgekapt Braziliaans regenwoud apen bestudeert. Hij doet domme proefjes met mieren op een piepklein eilandje voor de kust van Californië, waar een Amerikaanse excentriekeling het uitsterven van een reptiel bestudeert. Hij beschrijft kleurrijk het huiselijke leven van een bijzonder onhuiselijke Brit, die in zijn eentje op Mauritius de lokale versie van de torenvalk voor uitsterving behoedde.
“Het lied van de dodo” is ongetwijfeld een van de beste boeken over wetenschap die de jongste jaren verschenen. De auteur combineert een vlotte schrijfstijl en een oog voor subtiele details, om zowel de regio’s waarin hij reist als de wetenschappers en het wetenschappelijk werk waarmee hij in contact komt, te schetsen. Zelfs evolutiemodellen worden zo verstrooiende lectuur. En het is leuk te merken dat Quammen zich persoonlijk betrokken voelt bij zijn onderwerp: het boek eindigt met zijn moeizame pogingen om op een moeilijk bereikbaar tropisch eiland een boom terug te vinden, waarin Wallace anderhalve eeuw geleden een groep grote paradijsvogels zag baltsen.
Dirk Draulans
